زنده بودن امامان(ع) | کتابخانه مجازی الفبا

آيا امام معصوم(ع) پس از شهادت نيز مي تواند با بدن جسمانيش در ميان مردم رفت و آمد كند يا فقط به واسطه روحش رفت و آمد دارد، با توجه به فرمايش حضرت علي(ع) درباره زنده بودن امام پس از شهادت لطفا توضيح دهيد.

حديثي كه اميرالمؤمنين(ع) در ضمن آن فرمودند:« مردگان ما نمي ميرند و غائبان ما غايب نمي شود و كسي كه از ما به قتل مي رسد هرگز به قتل نمي رسد ... .» حديثي است طولاني معروف به حديث معرتف اميرالمؤمنين بالنوانيه؛ لذا اين مطلب را بايد توجه به ديگر بخش هاي اين حديث نوراني تفسير نمود. در اين حديث اميرالمؤمنين(ع) خطاب به سلمان و ابوذر مي فرمايند: « من بودم كه حمل نمودم نوح را در كشتي به امر پروردگارم و من بودم كه يونس را از بطن ماهي نجات دادم به اذن پروردگارم،‌ من بودم كه دريا را به امر پروردگارم براي موسي بن عمران شكافتم و من بودم كه به اذن پروردگارم ابراهيم را از آتش خارج نمودم و ... و منم خضر عالم موسي و منم معلم سليمان بن داود و من ذوالقرنين و منم خداي عزوجل. اي سلمان و اي جندب(ابوذر) من محمد و محمد من است؛‌ من از محمدم و محمد از من است. خداي تعالي فرمود: «مرج البحرين يلقيان بينهما بزرخ لايبغيان» اي سلمان و اي جندب، گفتند لبيك يا اميرالمؤمنين؛ فرمود: « همانا مردگان ما نمي ميرند و غائبان ما غايب نمي شوند و همانا به قتل رسيدگان ما هرگز به قتل نمي رسند ... اي سلمان و اي ابوذر منم كه به اذن پروردگارم زنده مي كنم و مي ميرانم و منم كه خبر مي دهم از آنچه در خانه هايتان مي خوريد و ذخيره مي كنيد به اذن پروردگارم و منم كه آگاه به پنهانيهاي قلوب شما هستم و امامان از اولاد من ميدانند و انجام مي دهند همين كارها را زماني كه دوست داشته باشند و اراده كنند چون همه ما يكي هستيم اول ما محمد است آخر ما محمد است و ميان ما محمد است و همه محمدند. پس ما را از هم جدا نكنيد و آن گاه كه ما اراده كنيم خدا اراده مي كند و زماني كه ما نخواهيم خدا نمي خواهد ... .»(بحارالانوار، ج6، ص5-7)
با توجه به اين كلمات نوراني كه در صدر و ذيل مطلب مورد سوال آمده است مي توان گفت كه مقصود حضرت اين است كه همه انبياء سلف و تمام ائمه اطهار(ع) جلوه ها و صورت هاي گوناگون يك حقيقت نوراني هستند و بارزترين و كاملترين جلوه اين نور واحد چهارده معصومند و كاملترين جلوه اين حقيقت در بين چهارده معصوم وجود شريف پيامبراكرم(ص) است لذا فرموند: « همه ما محمديم و اول و آخر و مياني ما همه محمدند؛ پس هيچ گاه حقيقت اين ذات هاي مقدسه، عالم را ترك نكرده است، با مرگ و شهادت يكي ديگري كه عين اوست، جاي او را مي گيرد. عرفا اين حقيقت واحد ساري در تمام هستي را حقيقت محمديه مي نامند كه تمام هستي، جلوه هاي گوناگون است. مثل آن حقيقت واحد نسبت موجودات عالم مثل آب است كه در موج و قطره و حباب و دريا و آبشار و برف و يخ و بخار و فواره جاري است.
لذا از اين تعبير حضرت اميرالمؤمنين(ع) نمي توان حضور جسماني ائمه(ع) را بعد از وفات به همان صورت مادي خودشان استفاده نمود. اما اصل اين سؤال كه آيا ائمه اطهار(ع) مي توانند با بدن جسماني در زمين حاضر شوند يا نه؟ قابل بررسي است.
با توجه به آيات قرآن كريم شكي نمي ماند كه بازگشت ارواح به اجساد دنيايشان امري است ممكن.
شاهد اين مدعا آيات(بقره/55و 56و 259و260) و سوره كهف، جريان اصحاب كهف) و (آل عمران/49) است. در اين آيات به صراحت از زنده شدن مردگان در دنيا خبر داده شده است؛ همچنين روايات فراواني در جوامع روائي شيعه وارد شده كه گروهي از نيكان و اهل بيت(ع) بعد از تشكيل حكومت جهاني حضرت مهدي(ع) مرجعيت خواهند نمود؛ بنابراين اصل بازگشت ارواح به اجساد دنيوي نقلا محال نيست، از نظر فلسفي نيز اين امر ممكن است چون علت مفارقت نفس از بدن- در موت با اجل غيررسمي- عدم قابليت بدن است لذا اگر بدن قابليت لازم براي تعلق روح را به دست آورد تعلق نفس به آن دوباره برقرار خواهد شد. مردگاني كه به اعجاز حضرت عيسي(ع) زنده مي شدند، در واقع به اين نحو زنده مي شدند. يعني آن حضرت به اعجاز خود، ابدان پوسيده را به حالت اول برمي گرداند؛ كه بالطبع نفس به آن تعلق مي گرفت، جريان زنده شدن پرندگان حضرت ابراهيم(ع) نيز به همين نحو بوده است.
عقيده شيعه بر اين است ابدان مطهر اهل بيت(ع) نمي پوسند، بلكه شواهد تاريخي نشان داده كه حتي ابدان برخي از علماي شيعه نيز سالم مانده اند پس بعيد نيست كه امام معصوم در سايه قوت نفس خود، بدن مادي خود را دوباره احياء نمايد؛ اما همين كه اين آيا ائمه اطهار(ع) چنين كاري را تا به حال كرده اند يا نه نياز به دليلي جداگانه دارد كه به نظر مي رسد چنين دليلي در دست نيست البته اندك رواياتي هستند كه شايد بتوان با اين مورد تطبيق داد.
راه ديگري كه امام(ع) مي تواند با آن در عالم ماده حاضر شود، راه تمثل است؛ يعني امام(ع) مي تواند در ظرف ادراك اشخاص با بدني مشابه بدن مادي خود تمثل يابد؛ به نحوي كه آن شخص گمان مي كند كه امام(ع) خود را در خارج از وجود خود مي بيند. برخي از علماي اعلام معتقدند كه بسياري از تشرفات، به خدمت حضرات ائمه(ع) و به خصوص امام عصر(عج) از سنخ تمثل بوده است و اندك افرادي بوده اند كه امام عصر(عج) را با بدن مادي آن حضرت ملاقات نموده اند.
شق ديگري نيز براي حضور مادي امام(ع) قابل تصور است و آن شق ديگر اين است كه امام(ع) در شعاع قوت نفس خود بدني مادي براي خود انشاء نمايد و با آن بدن براي ديگران ظاهر شود. حال اين بدن مي تواند به شكل خود امام باشد يا به شكل خود او نباشد. براي اين مورد نياز به دليل كافي وجود ندارد. بنابراين براي اهل بيت(ع) سه گونه ظهور در عالم ماده ممكن است:
1. ظهور به نحو تجلي در صورت انبياء و اولياء؛ اين امر مربوط مي شود به حقيقت الهي اهل بيت(ع) كه قبل از جميع موجودات آفريده شده است. يعني تمام انبياء و اولياء و صلحا و بلكه كل عالم امكان تجليات و ظهورات مرتبه نوري چهارده معصومند. اين همان اس كه حضرت اميرالمؤمنين در حديث اميرالمؤمنين به نورانيت بيان فرمودند: روايات ديگري نيز همين مطلب را تأييد مي كنند.
2. ظهور آن ذوات مقدسه در صورت خاص جسماني با همان بدني كه در زمان حيات خود با آن زندگي مي نمودند، طبق روايات كه به حد تواتر مي رسند چنين ظهور و حضوري در زمان رجعت، براي ائمه(ع) وجود خواهد داشت ولي قبل از آن دليل نقلي به اندازه كافي موجود نيست، گرچه مواردي هست كه مي توان آنها را با اين مورد تطبيق داد يا شواهدي بر اين امر گرفت.
3. ظهور و حضور ائمه(ع) با بدن مثالي؛ براي اين مورد روايات معدودي وجود دارند ولي با قاطعيت نمي توان ادعا كرد كه تحقق داشته است؛ همچنين افراد زيادي چه از علما و ثقات و چه غير علما ادعا نموده اند كه حضرات معصومين(ع) را با ابدان مثالي ملاقات نموده اند لذا اگر اين موارد جمع آوري شوند شايد بتوان از كثرت ادعاهاي علماي ثقه تحقق آن را اثبات نمود.

پرسمان دانشجویی