آزادي عقيده و انتخاب دين | کتابخانه مجازی الفبا

با توجه به «لااکراه في الدين» چرا در گزينش دين مختار به انتخاب غير از دين اسلام نيستيم و دين اسلام را که خودمان انتخاب نکرده ايم و از کودکي فهميديم مسلمانيم و بعد با مطالعه فهميدم که دين بر حق است کفايت کننده جهت انتخاب در دين مي باشد؟

در اينجا دو سوال مطرح است و ما سعی می کنیم به تفكيك و شفاف به بررسی آن دو بپردازیم : 1. اگر دين جبري نيست پس چرا فقط اسلام 2.اگر دين تحقيقي است چرا ديني كه از اول بدون تحقيق پذيرفته شده را كافي مي دانيد.
در مورد سوال نخست باید گفت که : خداوند در سوره بقره آیه 256 تاکید می کند که «لا اکراه فی الدین قدتبین الرشد من الغی» : هیچ گونه تحمیل و اجباری در امر دین روا نيست؛ (زیرا) به خوبی راه هدایت از ضلالت روشن شد. اسلام به ما دستور می دهد که باید دین را با دلیل و برهان درک کنيم و تقلید و تبعیت در گزینش آن معنا ندارد.
در جمله : ((لا اكراه فى الدين ))، دين اجبارى نفى شده است ، چون دين عبارت است از يك سلسله معارف علمى كه معارفى عملى به دنبال دارد، و جامع همه آن معارف ، يك كلمه است و آن عبارت است از ((اعتقادات ))، و اعتقاد و ايمان هم از امور قلبى است كه اكراه و اجبار در آن راه ندارد، چون كاربرد اكراه تنها در اعمال ظاهرى است ، كه عبارت است از حركاتى مادى و بدنى (مكانيكى )، و اما اعتقاد قلبى براى خود، علل و اسباب ديگرى از سنخ خود اعتقاد و ادراك دارد و محال است كه مثلا جهل ، علم را نتيجه دهد، و يا مقدمات غير علمى ، تصديقى علمى را بزايد.
علت اينكه در دين اكراه نيست
در اينكه فرمود: ((لا اكراه فى الدين ))، دو احتمال هست ، يكى اينكه جمله خبرى باشد و بخواهد از حال تكوين خبر دهد، و بفرمايد خداوند در دين اكراه قرار نداده و نتيجه اش حكم شرعى مى شود كه : اكراه در دين نفى شده و اكراه بر دين و اعتقاد جايز نيست و اگر جمله اى باشد انشائى و بخواهد بفرمايد كه نبايد مردم را بر اعتقاد و ايمان مجبور كنيد، در اين صورت نيز نهى مذكور متكى بر يك حقيقت تكوينى است ، و آن حقيقت همان بود كه قبلا بيان كرديم ، و گفتيم اكراه تنها در مرحله افعال بدنى اثر دارد، نه اعتقادات قلبى .
خداى تعالى دنبال جمله ((لا اكراه فى الدين ))، جمله ((قد تبين الرشد من الغى ))، را آورده ، تا جمله اول را تعليل كند، و بفرمايد كه چرا در دين اكراه نيست ، و حاصل تعليل اين است كه اكراه و اجبار - كه معمولا از قوى نسبت به ضعيف سر مى زند - وقتى مورد حاجت قرار مى گيرد كه قوى و ما فوق (البته به شرط اينكه حكيم و عاقل باشد، و بخواهد ضعيف را تربيت كند) مقصد مهمى در نظر داشته باشد، كه نتواند فلسفه آن را به زير دست خود بفهماند، (حال يا فهم زير دست قاصر از درك آن است و يا اينكه علت ديگرى در كار است ) ناگزير متوسل به اكراه مى شود، و يا به زيردست دستور مى دهد كه كوركورانه از او تقليد كند و...
و اما امور مهمى كه خوبى و بدى و خير و شر آنها واضح است ، و حتى آثار سوء و آثار خيرى هم كه به دنبال دارند، معلوم است ، در چنين جائى نيازى به اكراه نخواهد بود، بلكه خود انسان يكى از دو طرف خير و شر را انتخاب كرده و عاقبت آن را هم (چه خوب و چه بد) مى پذيرد و دين از اين امور است ، چون حقايق آن روشن ، و راه آن با بيانات الهيه واضح است ، و سنت نبويه هم آن بيانات را روشن تر كرده پس معنى ((رشد)) و ((غى )) روشن شده ، و معلوم مى گردد كه رشد در پيروى دين و غى در ترك دين و روگردانى از آن است ، بنابراين ديگر علت ندارد كه كسى را بر دين اكراه كنند.
دین اسلام، دینی است فطری، و در صورتی که فرد در معرض دریافت آن قرار گیرد فطرتش پذیرای آن می گردد و با تمام وجود اصول اعتقادی آن را تصدیق می نماید. به نحو واضحی راه هدایت و ضلالت در آن روشن شده است که فرد با رجوع بدان آن را می یابد و از صمیم قلب پذیرایش می گردد. اصول و قواعد این دین، اصولی است عقلانی و مورد تایید عقل و هرگز با قواعد عقلی سر ستیز ندارد آموزه هایش آسان و هم نوا با نیازهای فطری و دنیوی و اخروی انسان است. از این رو در عرضه و پذیرش آن نیازی به هیچ زور و اجباری نیست.
از این رو، عقل آدمی چون وجود دین را در زندگی انسان احساس کرد به او اجازه ای جز پذیرش دینی که آموزه هایش کامل و جامع و مورد تایید عقل باشد نمی دهد. اسلام پذیرش اجباری دین را شدید رد می کند چرا که دین اسلام برای هدایت انسانها آمده است و لازم هدایت و راهنمایی مقبول بودنی مختارانه است.
لذا برای انسان سزاوار نیست جز دینی را بر گزینه که با فطرتش کاملا هماهنگ است و عقل نیز آموزه هایش را تایید می کند به عبارت دیگر در دین اسلام رسول باطنی (عقل) با رسول ظاهری (پیامبر) هم صدا شده است. حال چون کودکی در این بستر رشد یابد و پس از آن با مطالعه به دریافته های فطری اش شکل برهانی دهد و حق را با دلیل دریابد این دین را با کمال اشتیاق بر می گزیند. بخاطر همین فطري بودن دین اسلام در موارد بسیاری ناخواسته آن را می پذیردیم و همراهش می گردیم. البته باید توجه داشت که وقتی می گوییم دینی را با دلیل باید دریافت بدین معنا نیست که با دلیل فلسفی باید آن را دریابد. بلکه همین که فطرتش آن را سازگار باید و عقل آن دین را در مقابل خود نبیند و کمک یار خویش بیابد خود بهترین دلیل بر حقانیت آن است. چرا که درک فطری از دین بهترین دلیل بر حقانیت آن است.
اما اینکه در گزینش دین تنها باید دین اسلام را بپذیریم حکمی ديگر است. همانطور که اگر فردی بیمار گردد عقل وی وامی داردش تا به نزد مهارترین پزشک برود . به همین ترتیب عقل انسان نیز به وی امر می کند تا کامل ترین و مصون ترین دین را برگزیند تا بتواند به مدد آن راه خویش را به سوی سرمنزل مقصود طی کند. جبری عملي در آن نیست اما حكمي شرعي و عقلي هست و خود عقل انسان ما را به چنین گزینشی تحريك می کند و از خارج چیزی ما را به صورت جبر ذاتي يا اجبار و فشار عملي اجتماعي به این کار وا نمی دارد. (ر.ک. تفسیر المیزان ، ج 2 )
از نظر اسلام، شريعت داراى كثرت طولى است ؛ يعنى، آنچه در طول تاريخ تغيير كرده، شريعت الهى بوده است و هر پيامبر صاحب شريعتى، شريعت پيشين را نسخ نموده و شريعتي كامل‏تر، متناسب با رشد بشر و مقتضيات زمان عرضه كرده است. بنابراين تكثّر طولى ـ نه عرضى ـ شريعت وجود داشته است و با شريعت خاتم همه شرايع پيشين نقض شده و تنها دين مقبول، توحيد ناب و شريعت محمدى(‏ص) است.
قرآن و نجات‌گرايي اعتدالي
قرآن در باب نجات نه سخت‌گيري انحصارگرايانه را بر مي‌تابد و نه كثرت‌گراييِ حق و باطل يكسان انگار. را در نگاه قرآن كفر و انحراف از دين حق دو گونه است:
1 -كفر عناد و لجاجت(جحود)؛ كسي كه داراي چنين كفري است از نظر اسلام قطعاً مستحق عقوبت است.
2 -كفر جهالت و ناداني؛ چنين كفري اگر ناشي از تقصير و كوتاهي عمدي شخص نباشد، بلكه صاحب آن از سويداي دل جوياي حقيقت و پيرو آن در حدي كه با آن آشناست باشد، و با قلب سليم و تسليم قلبي در برابر حق، خدا را ملاقات كند؛ خداوند او را معذب نمي‌سازد؛ چراكه عذاب خدا تابع حجت‌هايي است كه بر بندگان تمام كرده و واكنش‌هاي منفي آگاهانه و حق‌ستيزانه آنها در برابر حجج الهي. قرآن ضمن آنكه تنها دين حق و صراط نجات را آيين اسلام مي‌داند، به نكات مهمي در كنار اين مسئله پيرامون شرايط نجات و رستگاري اشاره مي‌كند از جمله:
الف) درباره قيامت مي‌فرمايد: « يَوْمَ لا يَنْفَعُ مَالٌ وَلا بَنُونَ * إِلا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ ؛ روزي كه مال و پسران سود نبخشد جز اينكه كسي با قلب سليم نزد خدا بيايد. قلب سليم نيز قلب تسليم در برابر خدا و حقيقت است.»
ب) از طرف ديگر قرآن مي‌فرمايد: «وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولا ؛ ما چنين نيستيم كه رسول نفرستاده (بدون اتمام حجت) كسي را عذاب كنيم.»
ج)‌ در جاهاي ديگر قرآن يادآور شده است كه «إِنَّ اللَّهَ لا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ ؛ خدا هرگز پاداش نيكوكاران را تباه نمي‌سازد.»
از آنچه گذشت روشن مي‌شود كه سعادت اخروي در گرو عوامل متعددي است از جمله: 1ـ حسن فعلي يا گزينش راه درست 2ـ حسن فاعلي يعني سلامت و پاكي درون و تسليم امر حق بودن 3ـ برقراري حجت الهي و چگونگي برخورد و واكنش‌هاي انسان در برابر آن.
انگاره فوق خرد پذيرترين انگاره است؛ در اين انگاره از سويي مسئوليت انسان در جستجو و گزينش راه حق محفوظ است و از ديگر سو هيچ انساني صرفاً به جهت عدم دستيابي غير ارادي به راه حق و حقيقت مورد عذاب و شقاوت قرار نمي‌گيرد.
در مورد سوال دوم باید گفت که : همانطور که از مطالب پیشین روشن شد دین اسلام دینی است فطری ، یعنی اگر انسان به فطرت خود رجوع نماید و در آموزه های آن دین تامل نماید به حقانیت آن پی می برد و درمی یابد که در حقانیت یک امر همواره چنین نیست که با دلایل منطقی و فلسفی درک شود همینکه فطرت سلیم انسان پذیرای آن گردد و ان را در تضاد با عقل خود نیابد خود نشان از درستی آن دارد. درست است که ما در خانواده ای مسلمان زاده شده ایم و رشد کرده ایم و بدین حکم مسلمان خوانده می شویم اما حکم مسلمانی ما از آن روست که دلایل موجود در دستان پدرانمان دلایلی عقلی بوده است و در واقع ما نه به حکم اینکه آنها مسلمان ، مسلمان خوانده می شویم بلکه ما به حکم همان دلایل عقلی موجود در دستان آنها مسلمان هستیم که اگر دلایل آنها دروغ و کاذب بود همانطور که در مورد سایر ادیان چنین است ، عقل ما امرمان می کرد تا خود با تحقیق حقیقت را دریابیم. حال نیز با وجود تمام دلایل عقلی ، دین اسلام به ما امر می کند تا خود به حقانیت این دین یقین کنیم و همواره ما را از تقلید محض در مورد اصول این دین منع می کند. از طرف ديگر يقين و تحقيق در امر دين را نبايد خيلي پيچيده و دور دست انگاشت . همين كه و بلوغ عقلي انسان نصاب لازم خود را يافت مي تواند در حد مقدور مانند ديگر امور زندگي مسايل اساسيدين را بررسد و شواهد صدق آن را دريابد و البته به تناسب رشد عقلي و فكري گستره و عمق تحقيق متفاوت ميشود . مثلا تحقيق يك فرد ساده بي سواد با يك فيلسوف زمين تا آسمان فرق مي كند و هر كس در حد خود مسئوليت دارد.
چرا اسلام
شاخص‏هاي اساسي حقانيت يك دين چهار امر است:
1-بنياد الهي
اصل الهي بودن يك دين از راه‏هاي زير قابل بررسي است:
1‌ـ1ـ آموزه‏هاي دين
با مراجعه به آموزه‏هايي كه هر ديني براي خود دارد ‌ـ چه اين آموزه‏ها در قالب كتاب مقدس باشد يا گفتارهاي پيامبر آن دين ‌ـ مي‏توان پي برد كه آيا يك دين، واقعاً دين حق الهي است يا خير؟ در اينجا معقول و منطقي بودن، داشتن هماهنگي و انسجام، پاسخ‏گويي به نيازهاي ابدي و اساسي انسان، وجود نظام اعتقادي، ارزشي و عبادي، هدفمندي و مطابقت با سير و سرشت جوهري انسان، بهترين شاخص‏هايي است كه مي‏تواند ما را به حق بودن يك دين رهنمون شود.
2‌ـ1ـ تأييد دين قبلي يا بعدي
از آنجا كه اديان آسماني، با يكديگر پيوند عميقي دارند و هر ديني مؤيد و تكميل‏كننده دين قبلي است، مي‏توان با مراجعه به نصوص معتبر رسيده از پيامبري كه حق بودن دينش براي ما به اثبات رسيده است، كشف كرد كه آيا اديان ديگر، به تأييد اين دين رسيده‏اند يا نه. اين روش از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است كه كمتر بدان توجه شده است. از طريق اين روش عدم حقانيت همه اديانِ ادعاييِ پس از پيامبر خاتم نيز اثبات مي‏شود.
3‌ـ1ـ اعجاز
معجزه پيامبر يكي از دلايل اثبات صدق نبي و بنياد الهي دين اوست. معجزه پيامبر بايد به طور قطعي اثبات شود. بنابراين كسي كه در حقانيت ديني تحقيق مي‏كند بايد خود آن معجزه را مشاهده كند و يا از طريق نقلي كه صدق آن قطعي و غيرقابل ترديد است با آن آشنا شود. مورد نخست تنها در مورد حاضرين در محضر پيامبر امكان‏پذير است و غايبان از آن بي‏بهره‏اند، جز در مورد قرآن كه معجزه زنده و ابدي است و همگان مي‏توانند با اين سند رسالت ارتباط مستقيم برقرار كنند و اعجاز آن را تجربه كنند.
4‌ـ1ـ روش تاريخي
با رجوع به گزارش‏هاي مستند، معتبر و كافي تاريخي، مي‏توان فهميد كه آيا دين خاصي داراي ويژگي‏ها و خصايصي كه بيان شد هست يا خير؟ تاريخ در اين باره، يكي از منابع شناخت ما در اديان مطابق با واقع است. اين چهار روش در عين مجزّا بودن از يكديگر، در پاره‏اي موارد مي‏توانند مكمل يكديگر در اثبات حقانيت يك دين باشند.
5‌ـ1ـ ادعاي خود دين
ادعاي خود دين نسبت به بنياد الهي به سه صورت قابل تصور است:
ـ يا ديني ادعاي الهي و وحياني بودن دارد.
ـ يا ديني ادعا دارد که از سوي خداي هستي نازل نشده.
ـ يا ديني نسبت به اين مسئله ساکت است.
در مورد اول بايد صدق مدعا را از طريق راه‌هاي پيشين آزمود. اما اگر ديني ادعاي الهي بودن نداشته يا عکس آن را داشته باشد، مانند اديان ابتدايي و قديم همچون آنيميسم، فتيشيسم، ميترانيسم، هندوئيسم، برهمنيسم، جنيسيم، و اديان تركيبي مانند سيكيسم و يا اديان فلسفي چون بوديسم و کنفوسيونيسم و بسياري از اديان قديم آميخته به شرك مثل تثليث بابلي، تثليث رومي، تثليث هندي و... کاملاً از مجراي بحث خارج مي‌شوند و حوزه تحقيقات، منحصر به اديان مدعي الهي بودن چون اسلام،‌ مسيحيت، يهوديت و زرتشتي‌گري مي‌شود.
2ـ تحريف ناشدگي
صرف بنياد الهي در اصل نخستين يك دين براي اثبات حقانيت فعلي آن كافي نيست؛ بلكه بايد وثاقت كتاب آسماني آن از جهت مصون بودن از تحريف و دستكاري‏هاي بشري نيز اثبات شود.
براي اثبات وثاقت كتاب آسماني، يعني استناد قطعي آن به پيامبر و تحريف نشدن آن، مي‏توان از روش‏هاي 1‌ـ1 و 2‌ـ1 و 4‌ـ1 استفاده نمود. در خصوص قرآن به لحاظ اعجاز بودنش روش 3‌ـ1 نيز كاربرد دارد.
3ـ نسخ ناشدگي
نسخ شدن يا نشدن يك دين از دو طريق به دست مي‏آيد:
1ـ3‌ـ عدم پيدايش شريعت حقه پسين
براساس اين ضابطه تا زماني كه شريعت الهي جديدي نازل نشود شريعت قبلي باقي است و با پيدايش شريعت جديد منسوخ خواهد شد. اين روش نسخ نشدن را به طور موقت ثابت مي‏كند و با آمدن شريعت جديد براي هميشه شريعت پيشين منسوخ شناخته مي‏شود. از اين رو با آمدن شريعت اسلامي همه شرايع پيشين براي هميشه منسوخ خواهند بود.
2ـ 3‌ـ ادعاي خاتميت؛
ديني كه اصل الهي‌بودن و تحريف‌ناشدگي كتاب آسماني آن اثبات شده باشد اگر ادعاي خاتميت كند، به لحاظ صدق قطعي اين ادعا نسخ‏ناپذيري آن براي هميشه ثابت مي‏شود و ملاكي براي كشف كذب و عدم حقانيت همه اديان ادعايي بعدي خواهد شد. بنابراين خاتميت اسلام به تنهايي دليل قاطع بر كذب و بطلان همه اديان بعد از آن همچون آيين سميك و بهائيت مي‌باشد. بر اين اساس حقانيت براي هميشه اختصاص به دين مبين اسلام دارد.
4ـ خردپذيري
بررسي تطبيقي اديان براساس اين مسئله، تحقيقي گسترده و فراخ دامن مي‏طلبد. در عين حال به طور فشرده و كوتاه، اشاراتي در مقايسه چند دين بزرگ خواهيم داشت:
الف) مهم‏ترين ركن اساسي يك دين، «خداشناسي» آن است. در اين راستا آموزه «توحيد» در اسلام، خردپذيرترين آموزه است و ادله متقن بسياري بر آن گواهي مي‏دهد. اثبات توحيد به خودي خود، ابطال‌كننده آموزه «تثليث» و «ثنويت» است. بنابراين همين مسئله، به تنهايي براي اثبات عدم حقانيت اديان غير توحيدي كافي است.
ب) بسياري از اديان، به رغم دارا بودن پيشينه الهي، در طول تاريخ دچار تحريفات چشمگيري شده و اصالت خود را از دست داده‏اند. همين مسئله باعث شده كه آموزه‏هاي خردستيز بسياري در اين اديان رخ نمايد. اكنون از باب نمونه تنها به چند نمونه از تحريفات عهدين اشاره مي‏شود. گفتني است عهد عتيق كتاب مقدس يهوديان و مسيحيان، هر دو است، و عهد جديد كتاب مقدس مسيحيان مي‌باشد.
تحريفات عهدين
1. تناقضات: ارنست رنان درباره كتاب مقدس مي‏نويسد: «هيچ تناقضي نبايد در آن كتاب وجود داشته باشد. اكنون با توجه به مطالعه دقيقي كه در كتاب مقدس انجام داده‏ام، در عين حال كه گنجينه‏هايي تاريخي و زيباشناختي بر من نمايان شد، اين نكته نيز براي من اثبات شد كه اين كتاب همچون ديگر كتب قديمي از تناقضات، اشتباهات و خطاها مستثنا نيست. در اين كتاب داستان‏هاي دروغين، افسانه‏ها و آثاري كه كاملاً نگارش يافته انسان است، وجود دارد».
2. اتهامات ناروا به پيامبران: علاوه بر رسوخ تحريفات بنيادي و اعتقادي در كتاب مقدس، پاره‏اي از اتهامات ناروا و غيراخلاقي به برخي از پيامبران نسبت داده شده است كه قلم از بيان آن شرم دارد!!
در عهد قديم درباره حضرت لوط(ع) آمده است كه دخترانش وي را شراب نوشانده، مست كردند و با او همبستر شدند. همچنين داستان شرم‏آوري درباره حضرت داوود(ع) در عهد قديم (كتاب دوم سموئيل) آمده است. براساس اين داستان، وي از پشت‌بام زن زيباي «اوريا» را ديد كه در حال شست و شوي خود بود. حضرت داوود(ع) به آن زن علاقه‏مند شد و به گونه‏اي، اسباب فرستادن اوريا به جنگ و كشته شدن وي را فراهم ساخت و پس از گذشت مدت ماتم فقدان اوريا، همسر او را به خانه خود برد.
3. وجود افسانه‏ها: وجود افسانه‏هاي بي‏پايه در كتاب مقدس، يكي ديگر از جنبه‏هاي تحريف آن است؛ از جمله مي‏توان به كشتي گرفتن حضرت يعقوب با خدا و غلبه او بر خدا، اشاره كرد!!
«اوريگن» برجسته‏ترين عضو مكتب تفسيري اسكندريه در رابطه با وجود افسانه‏هاي غيرعقلاني در عهدين مي‏نويسد: «حتي اناجيل، مملو از چنين عباراتي است؛ مانند اين جمله كه «وقتي كه شيطان عيسي را بالاي كوهي بلند مي‏برد تا از آنجا قلمرو كل جهان و عظمت آن را به او نشان دهد» ... خواننده دقيق صدها عبارت مشابه ديگر در اناجيل مي‏يابد؛ مطالبي كه او را متقاعد خواهند ساخت كه حوادثي كه اصلاً رخ نداده‏اند داخل گزارش حوادثي شده‏اند كه به راستي رخ داده‏اند.
4. انسان‌شناسي بدبينانه: مسيحيان معتقدند: آدم در بهشت به گناه آلوده و اين گناه به حساب همة فرزندان او نوشته شده است؛ يعني، انسان ذاتاً با به دوش كشيدن بار گناه، به دنيا مي‏آيد! حتي اگر پس از آمدن به دنيا هيچ گناهي مرتكب نشود از طرف ديگر هرگونه تلاش و عمل او در رهايي از اين خطا، سودي نخواهد بخشيد و تصليب و تنها به دار كشيده شدن حضرت عيسي، كفّاره گناه ذاتي و جبلي انسان است! پس انسان نه با اختيار خويش گنهكار و پليد گشته و نه با گزينش اختياري خود پاك مي‏شود.
5. تقويت ظلم: يكي ديگر از آموزه‏هاي نامعقول كتاب مقدس، توجيه ظلم و ستم و دعوت به سكوت در برابر حاكمان ظالم، به بهانه اين است كه آنان، حاكم و سايه خدا در زمينند!!
6. علم و معرفت‌ستيزي: ستيز با دانش و آگاهي بشر هم در بن مايه عقايد مسيحي نهفته است و هم در سيره ارباب كليسا در نگرش مسيحي آنچه آدم را از بهشت بيرون راند تناول درخت ممنوعه دانايي بود (شرح بيشتر اين مسئله در مطالب بعدي خواهد آمد.)
وجود آموزه‏هاي غيرعقلاني، در كنار طرح مسئله تثليث و تجسيم و وجود تناقض‏هاي متعدد در متن كتاب مقدس ، دليل روشني بر عدم حقانيت يهوديت و مسيحيت امروزي در برابر اسلام است.
7. تحقيقات علمي و زبان‌شناختي، بر عدم وثاقت متون مقدس گواهي داده است. توماس ميشل ‌ـ استاد الهيات مسيحي ـ‌ مي‌نويسد: «اكثر متفكران كاتوليك، ارتدوكس و پروتستان عصر حاضر عصمت لفظي كتاب مقدس را مردود مي‌دانند.»
امتيازات اسلام بر ديگر اديان:
1. خردپذيري و خردپروري
از جمله امتيازات مهم اسلام، عقلانيت، خردپذيري و بالاتر از آن خردپروري آموزه‏هاي آن است. اين مسئله در امور مختلفي نمودار است؛ از جمله:
در ابتداي همين مقاله حدفاصل حروف و اعداد با خط تيره آمده و بايد يكسان شود.
1‌ـ1. نظام فكري و عقيدتي اسلام: (مانند خداشناسي، هستي‏شناسي، انسان‏شناسي، راهنماشناسي و فرجام‏شناسي)؛
2‌ـ1. نظام اخلاقي اسلام؛
3‌ـ1. نظام رفتاري و قوانين و دستورات عملي؛
4‌ـ1. دعوت به تحقيق و پرسشگري در انتخاب دين.
خردپذيري آموزه‏هاي اسلام، از چنان وضوح و روشني برخوردار است كه قرآن مجيد، آدميان را به بررسي هوشمندانه و انتخاب خردمندانه دين دعوت كرده و هر گونه تحميل و اجبار و پذيرش كوركورانه دين را نهي مي‏كند: «فَبَشِّرْ عِبادِ الَّذِينَ يسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ ؛ پس بشارت ده بندگانم را، آنان كه به سخنان [مختلف] گوش فرا داده و برترين را بر مي‏گزينند» و «لا إِكْراهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَينَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَي» ؛ «هيچ‌گونه تحميل و اجبار در امر دين روا نيست؛ [زيرا] به خوبي راه هدايت از ضلالت روشن شد». اما مسيحيت كنوني به علت قرار گرفتن در تنگناهاي شديد معرفتي و ناتواني در حل رابطه تثليث و توحيد و تجسد و خداانگاري مسيح، به جداسازي و گسست ايمان از معرفت فتوا داده و دين و ايمان را با عقل و خرد بيگانه ساخته است!
پروفسور لگنهاوزن مي‏گويد: «چيزي كه در اسلام بيش از همه، براي من جاذبه داشت، اين بود كه چقدر اين دين از پرسش‏هاي انسان استقبال مي‏كند و همواره دعوت به تحقيقات بيشتر در تعاليم دين مي‏كند».
همو مي‏گويد: «وقتي از كشيش‏ها مي‏پرسيدم كه من نمي‏فهمم چه طور خدا يكي است و سه شخص است؟ در اكثر موارد جواب مي‏گفتند كه ما نمي‏توانيم به درك اين آموزه برسيم. تنها خدا مي‏داند كه حقيقت اين امر چيست. اين رمزي است كه فقط خدا آن را مي‏داند و عقل در اينجا به بن بست مي‏رسد! از جمله چيزهايي كه براي بنده خيلي جالب بود، اين بود كه در اسلام نگفته‏اند اصول دين را چشم و گوش بسته بپذير؛ بلكه دعوت كرده‏اند كه بپرس. مخصوصاً اين خصلت در ميان شيعيان خيلي بيشتر است»
خانم مارگريت ماركوس (مريم جميله) نيز در اين زمينه مي‏نويسد: «پس از آنكه عقايد همه كيش‏هاي بزرگ را مورد بررسي قرار دادم، به اين نتيجه رسيدم كه به طور كلي مذهب‏هاي بزرگ يكي بودند؛ ولي به مرور زمان فاسد شده‏اند. بت‏پرستي، فكر تناسخ و اصول طبقه‌بندي در كيش هندويي سرايت كرد. صلح‏جويي مطلق و انزوا از مشخصات كيش بودايي شد. پرستش آبا و اجداد جزء عقايد كنفسيوسي، عقيده اصالت گناه و تثليث و در نتيجه آن مفهوم خدايي مسيح و شفاعت به استناد مرگ ادعايي عيسي بر روي دار در مسيحيت، انحصارطلبي ملت برگزيده يهود و... نتيجه اين انحرافات است. هيچ يك از اين انديشه‏هايي كه مرا منزجر ساخته بود، در اسلام پيدا نمي‏شد؛ بلكه به صورت روزافزوني احساس مي‏كردم كه تنها اسلام آن مذهب اصيلي است كه طهارت خودش را حفظ كرده است. ساير مذهب‏ها فقط و فقط بعضي اجزاي آن، مقرون با حقيقت است؛ ولي فقط اسلام است كه تمام حقيقت را حفظ كرده است»
2ـ اسلام و علم
به رغم آنچه در تعارض و ناسازگاري مسيحيت با علم و معرفت بيان شد، دين اسلام با دانش و معرفت، پيوندي نزديك و ناگسستني دارد. وفاق و آشتي دين و دانش در اسلام در سه حوزه چشمگير و در خور توجه است:
يك) تشويق به فراگيري دانش
در اين عرصه اسلام گوي سبقت از هر مكتب و آئيني را ربوده است و از اين هم فراتر رفته و كسب دانش‏هاي لازم در جهت تأمين نيازمندي‏هاي دنيوي و اخروي را ضروري دانسته است؛ چنان كه پيامبر اكرم(‏ص) فرمود: «ان طلب العلم فريضة علي كل مسلم؛ همانا علم آموزي بر هر مسلماني واجب است.»
و نيز آمده است: عالمي كه از دانش او بهره برند از هفتاد هزار عابد برتر است. در كتاب‏هاي روايي و نصوص ديني ابواب مفصلي در اين زمينه وجود دارد.
دو) تقويت روحيه علمي:
اسلام روحيه پژوهشگري را ارج مي‏نهد و در مسير حقيقت‏يابي و معرفت اندوزي هيچ مانعي نمي‌نهد. قرآن مجيد آواي تحقيق و جست‌وجوي آزاد و گزينش رهاورد معقول پژوهش را صلا داده و فرموده است: «بشارت ده بندگاني را كه به سخنان گوش فرا داده و برترين آنها را برمي‏گزينند.»
سه) دارا بودن مضامين علمي:
نصوص ديني اسلام آكنده از مضامين و مطالب علمي است. در اين عرصه اسلام هم در بردارنده مباني و پيش‌فرض‏هاي عام و متافيزيكي علوم است و هم دارنده بسياري از گزاره‏هاي علمي، به گونه‏اي كه يكي از وجوه اعجاز كتاب آسماني اسلام اعجاز علمي آن شناخته شده تا آنجا كه دانشمندان مسلمان و غير مسلمان صدها كتاب در باب رهاوردهاي علمي قرآن به نگارش درآورده‏اند.
از جهت سازگاري با علم و دانش بشري نيز اسلام كارنامه درخشاني دارد. موريس بوكاي، دانشمند فرانسوي، به دو امتياز اساسي در اين رابطه اشاره مي‏كند:
1‌ـ غناي فراوان قرآن در حوزه مسائل علمي؛ در حالي كه عهد قديم (تورات) و عهد جديد (انجيل) نسبت به بسياري از آنها ساكت و فاقد اطلاعات و داده‏هاي مشخصي هستند.
2‌ـ استواري و توافق داده‏هاي قرآن با دستاوردهاي متقن و معتبر علوم روز؛ در حالي كه عهد عتيق و اناجيل به تعارضات آشتي‌ناپذيري در اين زمينه مبتلا هستند. بوكاي مي‏نويسد: «من بدون سبق ذهن و با عينيت كامل، ابتدا به قرآن توجه كردم و خواستم درجه سازگاري اين متن را با معلومات علمي امروز بسنجم... در پايان كار بر من مسلّم شد كه قرآن، به ايجاب و اثبات هيچ مطلبي نمي‏پردازد كه در اين دوره معاصر، بتوان آن را از نظر گاه علمي محل انتقاد و ترديد قرار داد.
براساس همين روش عيني، عهد عتيق و اناجيل را نيز مطالعه كردم. در مورد عهد عتيق به هيچ وجه نيازي نبود كه پا را از كتاب نخست آن؛ يعني، سفر تكوين (پيدايش) فراتر بگذارم، تا به تأكيداتي آشتي‏ناپذير، با معلومات متقن علمي اين روزگار برخورد كنم!
در همان صفحه اول انجيل نيز، شجره و نسب عيسي‏(ع) ما را دچار اشكال مي‏كند؛ زيرا در اين باب متن انجيل متي با متن انجيل لوقا آشكارا در تناقض است. درباره تاريخ ظهور بشر بر روي زمين نيز مطالب انجيل لوقا با معارف امروزي كاملاً ناسازگار است».
البته اسلام در اين باره، امتياز اساسي ديگري نيز بر مسيحيت دارد و آن نوع نگاه اسلام به علم و دانش است. اسلام ديني است كه به گسست‌ناپذيري علم، عقل، ايمان، معرفت و رستگاري فتوا مي‏دهد. اما به اعتقاد رسمي مسيحيت شجره ممنوعه ‌ـ كه آدم و حوا به جرم خوردن آن از بهشت رانده شدند و به تبع آن همه انسان‏ها مورد خشم الهي قرار گرفته و گنهكار شدند ‌ـ چيزي جز شجره معرفت و دانش نيك و بد نبوده است: «پس گرفته خداوند پروردگار آدم را در بهشت عدن قرار داد تا او را رستگار و مورد عنايت خود سازد و آدم را امر نموده، چنين گفت: آنچه از درختان خواهي بخور؛ اما مبادا كه از درخت معرفت نيك و بد بخوري كه هر گاه از آن بخوري خواهي مرد».
در باب سوم مي‏گويد: خداوند پس از تخلف آدم چنين گفت: «اكنون انسان مانند يكي از ما شده كه نيك و بد را تميز مي‏دهد و اكنون است كه دست دراز كند و از درخت حيات نيز بخورد و تا ابد زنده بماند؛ پس او را از بهشت عدن بيرون كرد...».
بر اساس اين آموزه، جست‌وجوي دانش و معرفت در تعارض با رستگاري و خلود انسان در بهشت است. به عبارت ديگر، چنين وانمود مي‏كند كه يا بايد رستگاري در بهشت را برگزيد و يا در جست‌وجوي دانش و معرفت برآمد. پس آنكه بهشت و رستگاري مي‏خواهد، بايد از پيمودن طريق دانش و معرفت فاصله گيرد و آنكه دانش و معرفت مي‏جويد، بايد بهاي سنگين خروج از بهشت و سعادت جاودان را بپردازد!
استاد مطهري در اين باره مي‏نويسد: «بر اساس اين برداشت همه وسوسه‏ها، وسوسه آگهي است؛ پس شيطان وسوسه‏گر همان عقل است .
خلاصه : صرف بنياد الهي در اصل نخستين يك دين براي اثبات حقانيت فعلي آن كافي نيست؛ بلكه بايد وثاقت كتاب آسماني آن از جهت مصون بودن از تحريف و دستكاري‏هاي بشري نيز اثبات شود.
بسياري از اديان، به رغم دارا بودن پيشينه الهي، در طول تاريخ دچار تحريفات چشمگيري شده و اصالت خود را از دست داده‏اند
خردپذيري آموزه‏هاي اسلام، از چنان وضوح و روشني برخوردار است كه قرآن مجيد، آدميان را به بررسي هوشمندانه و انتخاب خردمندانه دين دعوت كرده و هر گونه تحميل و اجبار و پذيرش كوركورانه دين را نهي مي‏كند

پرسمان دانشجویی