بي‏نهايت بودن مقدار ماده | کتابخانه مجازی الفبا

آيا اين امكان وجود دارد كه در جهان مقدار مادّه بي نهايت باشد؟ (توضيح اينكه اگر ماده موجود در جهان بي نهايت باشد لزومي ندارد كه همه فضا را اشغال كند. اگر حتي در هر متر مكعب يك اتم وجود داشته باشد و اين روال تا بي نهايت ادامه پيدا كند مقدار ماده بي نهايت خواهد بود.)

ماده دو اصطلاح عمده و اصلي دارد كه از آنها اصطلاحات ديگري نيز براي ماده ساخته شده است. اصطلاح ماده در فلسفه به معني جوهري است كه قابل همه صور جسماني است. اين جوهر، حقيقتي عقلي بوده و با حس قابل درك نيست. حقيقت اين ماده ،« قابليت صرف بودن» است كه هيچ فعليتي جز همين قابل صرف بودن ندارد. از اين ماده به ماده اولي، هيولاي اولي، قوه محضه، قوه نامتعيّن و قوه جوهري نيز تعبير مي شود. حكماي اسلامي معتقند كه ماده به اين معني يكي بيش نيست ؛ يعني« ماده اولي» واحد شخصی بوده و از حيث زماني نيز قديم زماني است. يعني زماني نبود كه ماده اولي نباشد در عين حال ماده اولي حادث ذاتي و معلول است.
اصطلاح دوم ماده همان است كه در علم فيزيك مطرح است و مرادف است با نوع جسماني در فلسفه؛ ذره مادی بنيادي كه فيزيكدان ها به دنبال كشف آن هستند در اصطلاح فلسفه « جوهر فرد» گفته مي شود كه اگر اولين نوع جسماني است. البته هنوز علم فیزیک موفق به کشف این ذره نشده است .بنیادی ترین ذره ای که تا به حال کشف شده « کوارک » است . بنابراين ماده فيزيك ، معادل با جسم در فلسفه نيست بلکه مرادف با نوع جسمانی است ؛ چون از نظر فلاسفه، جسم ، هم امري عقلي و غيرحسّي است هم مثل ماده اولي ، واحد شخصي است. بنابراين ماده فيزيكي چه به معني انواع جسماني و چه به معني ذره بنيادين - كه ممكن است همان «كوارك » يا ذره اي كوچكتر از آن باشد - مي تواند كثير باشد. اما سؤال اين است كه آيا مي تواند بي نهايت باشد؟
اكثر فيزيكدان ها ی امروزي در سايه نظريه« نسبیّت عامّ » و مدل كيهاني «انفجاربزرگ »big bang معتقدند كه عالم ماده، محدود است و نمي تواند ابعاد بي نهايت داشته باشد؛ و روشن است كه در ابعاد محدود وجود بي نهايت ذره محال است.
مدل كيهاني انفجار بزرگ مدعي است كه عالم ماده از يك نقطه و با يك انفجار فوق عظيم پديد آمده است. ادوين هابل در سال 1924 تا 1929 م با اندازه گيريهاي دقيق نشان داد كه ستارگان و كهكشان ها در حال دور شدن از همديگرند. گويي همه كهكشان ها روزي در يك نقطه جمع بودند و با يك انفجار عظيم مثل تركش هاي يك بمب كه در هوا منفجر شده است در حال دور شدن از آن نقطه هستند. لذا فيزيكدان ها مدعي شدند كه روزي تمام ماده عالم در يك نقطه متمركز بوده است كه از آن نقطه تعبير مي شود به «گوي آتشين نخسيتن» خود همين مدل انفجار بزرگ به تنهايي بي نهايت بودن ابعاد عالم را نفي مي كند. چون عالم از یک نقطه شروع شده و در حال انبساط است پس اندازه آن نمي تواند بي نهايت باشد چون در آن صورت باید انفجار بزرگ بی نهایت سال قبل رخ داده باشد و اگر انفجار بزرگ بی نهایت سال قبل رخ داده بود بايد كهكشان ها آن قدر از هم دور مي شدند كه از دید ما ناپديد مي شدند. در حالي كه بسياري از كهكشان ها براي ما قابل مشاهده اند.
نسبیت عام مدعي است كه فضا در اثر جرم انحنا پيدا مي كند ــــ و فضاي سه بعدي اگر انحنا پيدا كند چهار بعدي مي شود ـــ بنابراين فضاي كل عالم ماده در اثر ماده عالم داراي انحنا است ، نظير يك سطح الاستيك كه اگر وزنه اي روي آن قرار گيرد، در آن فرو رفتگي ايجاد مي كند ــــ اگر كلمه «نسبیت عام» را در اينترنت جستجو بفرماييد تصاويري از انحناء فضا مي توانيد به دست آوريد ـــ نسبیت عام ادعا می کند که اگر چكالي متوسط عالم ماده بيشتر از 5 ضرب در 10 به توان (27-) كيلوگرم بر متر مكعب باشد انحناء عالم ماده به قدری خواهد بود که عالم ماده روزي در خود فرو خواهد ريخت و گرانش مواد عالم آن را به نقطه آغازين باز خواهد گرداند؛ ولي اگر چگالی عالم كمتر از اين مقدار باشد انبساط آن ابدي خواهد بود. اگر ذرات عالم ماده بي نهايت يا نزديك به بي نهايت ( بی نهایت حدّی )بود آلان بايد عالم در خود فرو مي ريخت؛ و اساساً گوی نخستین نبايد منفجر مي شد. بنابراين طبق این نظريه فيزيكدانان امروزي ذرات عالم و ابعاد آن محدود است.
اما در بين فيزيكدان ها افراد نه چندان معروفي هم وجود دارند كه نظريه انفجار بزرگ يا نسبیت عام را نمي پذيرند و مدل هاي ديگري براي عالم ارائه مي دهند كه طبق برخي از آنها ممكن است بتوان از بي نهايت بودن ابعاد جهان و به تبع آن از بي نهايت بودن ذرات جهان دفاع كرد.
اما به نظر مي رسد كه از نظر فلسفي هر دو سوي مساله را به نوعی بتوان با هم جمع كرد؛ يعني هم محدود بودن ابعاد جهان و تعداد ذرات آن را هم بي نهايت بودن انواع جسمانی را اثبات نمود .
در حكمت متعاليه اثبات مي كنند كه عالم ماده داراي وحدت شخصی است؛ يعني كل عالم ماده يك پيكر واحد است و بين تمام اجزاء آن ربط وجودي حاكم است از اين رو وجود خلاء حقيقي را هم انكار مي كنند كه امروزه علم فيزيك هم آن را تأييد مي كند و عالم را سراسر پر از انرژي و نيرو مي داند ؛ و لازمه ی واحد شخصی بودن، در موجود مركب از اجزاء ، محدود بودن اجزاء است؛ چون یک موجود ماهوی مادی ( موجود مادی دارای ماهیت) تا از نظر کمّی تعینّ و قطعیّت پیدا نکند محقق نمی شود ؛ و يكي از اقسام كمّ، عدد است. لذا تا موجود مادي تعيّن عددي نداشته باشد تشخّص پيدا نمي كند. به همین علت وجود انسان يا درختي كه بي نهايت جزء داشته باشد محال است؛ كما اينكه وجود انساني به ابعاد بي نهايت هم محال است. در مورد عالم ماده نیز ــ که واحد شخصی است ــ همینطور است. بنابراين عالم ماده در هر لحظه محدود به اندازه است . ــ البته اگر کسی وحدت شخصی عالم ماده را نپذیرد می تواند به این نتیجه هم ملتزم نباشد ــ
از طرفي از نظر فلاسفه ماده اولي قديم زماني است، لذا از بي نهايت سال وبه عبارت دیگر هر چه زمان فرض شود عالم ماده بوده است و تا بي نهايت سال بعد هم یعنی تا هرچه در آینده زمان فرض شود خواهد بود . بنابراين اگر مدل انفجار بزرگ درست باشد پس قبل از انفجار بزرگ نيز عالمي ديگر بوده است و قبل از آن نيز عالمي ديگر تا بي نهايت عالم ماده و بعد از تخريب بزرگ و متمركز شدن مواد عالم در يك نقطه نيز دوباره عالمي نو از مواد عالم پديد مي آيد و اين روند تا بي نهايت سال ادامه مي يابد و در هر عالمي ميلياردها ، نوع جسماني و افراد آنها پديد مي آيند كه در فلسفه آنها را «حوادث زماني» گويند؛ بنابراين در گذشته، بي نهايت حوادث زماني و موجودات جسماني وجود داشته اند ، در آينده نيز بي نهايت موجود جسماني پديد خواهند آمد. اما لازمه اين امر آن نيست كه ذرات بنيادين عالم ماده هم بي نهايت باشد.
در حكمت متعاليه مطلبی مطرح است كه ممكن است از آن بر احتمال وجود بي نهايت عالم در عرض هم استدلال شود ؛ آن مطلب اين است كه ماده اولي ، قابليت صرف است؛ و مي تواند هر صورتي را بپذيرد. اولين صورتي كه ماده در عالم ما پذيرفته است، صورت جسماني است اما از كجا معلوم كه ماده، صور ديگري غير از صورت جسماني را هم نپذيرد. صوري كه از حواس ما پوشيده است. مثلا ممكن است غير از صورت جسماني كه سه بعدي است صور ديگري مثل صورت چهار بعدي، پنج بعدي و صورت nبعدی هم وجود داشته باشد ؛ كه در صورت وجود داشتن از ديده ی ما پنهان خواهند بود؛ چون موجود چهار بعدي اگر در عالم سه بعدي حاضر شود تنها سه بعد آن ديده خواهد شد ، و ما گمان خواهيم كرد كه آن يك موجود سه بعدي است. لذا مي توان فرضيه ی وجود بي نهايت عالم را مطرح كرد. امروزه در فيزيك نوين نيز فرضيه ی عالم 10 بعدي مطرح است كه مدعي است عالم چهار بعدي ما ( 3 بعد فضایی + بعد زمان ) يك دو قلوي 6 بعدي هم دارد.
لكن اين فرضيه فلسفی نيز نمي تواند وجود بي نهايت ذره بنيادين را ثابت كند چون دليلي كه فلاسفه بر محدوديت عالم ماده اقامه كردند شامل كل عالم ماده است نه فقط عالم اجسام. اگر تعداد زيادي عالم ماده هم موجود باشد، باز همه ی آنها در مادي بودن مشتركند و تفاوت آنها فقط در صورت خواهد بود و وحدت شخصي كه فلاسفه مدعي آن هستند وحدت شخصی عالم ماده است لذا طبق اين نظريه تمام اين عوالم فرضي اجزاء يك پيكر واحد خواهند بود.بنابراین از نظر فلسفی ابعاد عالم ماده و مقدار ذرات آن محدود است ؛ ولی انواع جسمانی و حوادث زمانی بی نهایتند.

پرسمان دانشجویی