نسبت دين و سياست | کتابخانه مجازی الفبا

نسبت دين و سياست با هم چگونه است؟ آيا دين و سياست با هم قابل جمع هستند؟

اگر ماهيت دين و وجه نياز آدمى بدان به خوبى شناخته شود، قلمرو آن نيز تعيين مى‏گردد و مشخص مى‏شود كه عدم جدايى دين از سياست چراست. دين مجموعه اى است از:
1. معارف و بينش‏ها (جهان بينى)؛
2. سلسله دستورات اخلاقى كه سازنده خصايل نيكو و شخصيت حقيقى انسان است؛
3. سلسله قوانين و مقرراتى كه مناسبات انسان را با خدا، جامعه و طبيعت به نيكوترين وجهى تبيين نموده و سعادت بشر را در پى آنها تضمين مى‏نمايد (ايدئولوژى).
از طرف ديگر سعادت انسان‏ها - چه در دنيا و چه در سراى آخرت - در گرو قوانينى جامع كامل و بى‏نقص است و چون اين جهان گذرا و سراى جاويد ابدى، با يكديگر در ارتباط وثيق بوده و هر كنشى در اين دنيا نسبت به سر نوشت آدمى در حيات پايدار خويش مؤثر است؛ پس قانونگذار علاوه بر احاطه كامل به تمام نيازهاى دنيايى بشر، بايد ربط آنها را با زندگى اخروى نيز منظور دارد و اين در حالى است كه هنوز متفكران بشرى، تعريف واحدى از سعادت انسان به دست نداده‏اند و حتى در اينكه تنها در همين دنيا واقعا كدامين راه تضمين كننده كمال و سعادت بشرى است، اختلاف شديدى وجود دارد. و از همين رو مكتب‏هاى گوناگونى به وجود آمده كه هر يك پس از چند صباحى تجربه، ضعف و شكست خود را برملا كرده‏اند. بنابراين بشريت بر سر دو راهى قرار دارد:
يك. يا همواره در مسائل انسانى سياسى و اجتماعى خويش، به دنبال مكاتب بشرى راه افتد و هر روز چيزى را تجربه كند و پس از شكست راه ديگر برگزيند تا پايان حيات تاريخى خود.
دو. از ناحيه خداوند - كه عالم به تمام نيازهاى او و راه كمال حقيقى او است - قانونى بدون خطا به او عرضه شود تا با تبعيت از آن به سمت سعادت و خوشبختى حركت نمايد. اين است معناى عدم جدايى دين از سياست و راه اول راه «سكولاريسم» و جدايى دين از سياست است.
با مرورى كوتاه بر قوانين اسلامى و آيات قرآن روشن مى‏گردد كه اسلام دينى جامع و همه‏سونگر است كه تمام ابعاد زندگى انسان (فردى، اجتماعى، دنيوى، اخروى، مادى و معنوى) را در نظر گرفته و همان گونه كه مردم را به عبادت و يكتاپرستى دعوت نموده و دستورات اخلاقى و مربوط به خودسازى فردى را دارد؛ احكام و دستوراتى در مورد مسائل حكومتى، سياسى، اقتصادى، اجتماعى، قضايى و اداره صحيح جامعه، روابط بين‏الملل، حقوقى و... دارا است و مقررات قضايى حقوقى روابط اجتماعى مسائل اقتصادى تربيتى و... دارد.
سيره و روش رسول اكرم(ص) نشان دهنده اين است كه دين از سياست جدا نيست و خود آن حضرت ضمن تشكيل حكومت، مسؤوليت اجرايى و قضايى آن را بر عهده داشت. اميرالمؤمنين على(ع) نيز حكومتى بر اساس عدل و اجراى دستورات الهى بنا نهاد و... پس تشكيل حكومت از ضروريات دين اسلام است و آيات فراوانى در اين زمينه وجود دارد؛ از جمله:
1. آيات مربوط به امر به معروف و نهى از منكر (آل عمران 104و 110؛ توبه 71)؛
2. اطاعت از اولى الامر (نساء، 10 65 59)؛
3. نپذيرفتن ولايت و سرپرستى بيگانگان كافران و ظالمان (آل عمران/ 28 و 118؛ نساء / 6 ،141 و 144؛ مائده /51 و 57؛ هود / 113)؛
4. ولايت پيامبر و ولايت مؤمنين بر يكديگر (احزاب / 6؛ توبه / 71)؛
5. مشورت با مومنان (آل عمران / 115 و 151؛ شورى / 38)؛
6. نجات مظلومان و مستضعفان (نساء / 75)و همه آيات مربوط به جهاد و دفاع؛
7. هدف از دين و بعثت انبياء برپايى عدالت اجتماعى و قوانين الهى است (نساء / 58 و 135حديد / 29؛ مائده / 8؛ نحل / 90)؛
8. نهى از حكم به غير دستورات الهى (مائده / 44، 45، 47 و 50)؛
9. خصوصيات جامعه اسلامى (اعراف / 157؛ فتح / 29)؛
10. لزوم وجود نيرو و تجهيزات براى حكومت اسلامى (انفال / 60)؛
11. رهبر و كسى كه مردم از او اطاعت و پيروى مى‏كنند بايد از همه اصلح باشد (يونس/ 35)؛
12. سرانجام دين خدا بر همه اديان و مكاتب پيروز مى‏گردد و حكومت در دست صالحان قرار مى‏گيرد (قصص / 5؛ فتح / 28؛ توبه / 33)؛
13. نمونه حكومت انبيا در قرآن، مانند حكومت داود و سليمان(ع) (نمل / 26) و روايات در اين زمينه زياد است؛ از جمله روايتى است كه صدوق در كتاب «علل الشرايع» نقل كرده است كه فضل بن شاذان از امام رضا(ع) پرسيد: چرا خداوند دستور داد كه از اولوالامر اطاعت كنيد؟ حضرت در ضمن جواب فرمودند: اگر خداوند امامى كه امين و حافظ دستورات الهى باشد براى مردم قرار ندهد، دين از بين مى‏رود و سنت‏ها و دستورات الهى دگرگون مى‏گردد صدوق، علل الشرايع، ج 1، باب 182، حديث 9. و نامه اميرالمؤمنين(ع) به مالك اشتر و... همه اينها دلالت بر عدم تفكيك سياست از اين دين دارد.
بنابراين اگر يك مسلمان نخواهد نظام و انديشه سياسى اسلام را بپذيرد در واقع به نوعى گزينش‏گرى در دين دست زده است و بخشى را برگرفته و بخش ديگر را فرونهاده است و اين در منطق قرآن مردود مى‏باشد.

پرسمان دانشجویی