ضرورت تقليد | کتابخانه مجازی الفبا

تقليد به معناى رجوع جاهل به عالم است. علت اينكه مجتهدان تقليد را بر مردم واجب كرده‏اند، اين است كه مردم را جاهل و بى‏سواد مى‏دانند. همين نكته باعث مى‏شود قشر تحصيل كرده هرگز سراغ تقليد نرود و بگويند كه اسلام، دين فطرى بوده و امر فطرى همگانى است نه تخصصى، پس چه ضرورتى دارد كه حتما به مجتهد رجوع شود؟

اولاً: اينكه تقليد، رجوع جاهل به عالم است، هيچ بار منفى براى مقلد ندارد؛ زيرا جاهل در اينجا به معناى جاهل نسبى و كسى است كه در مسائل شرعى، مجتهد و كارشناس نيست، گرچه خودش در مسائل ديگرى متخصص و كارشناس باشد، و يا حتّى در مسائل فقهى از آگاهى نسبى خوبى برخوردار باشد.

خودِ مجتهدين نيز در مسائل ديگر به متخصص رجوع مى‏كنند و اين را از باب رجوع جاهل به عالم و اهل خبره مى‏دانند. نمونه بارز آن حضرت امام خمينى بود كه پزشك معالج ايشان گفت: تا به حال كسى را نديده‏ام كه اين قدر در درمان، مطيع پزشك باشد.

مردم به طورى عادى، در زندگى روزمره خود، هر جا به كارى نياز پيدا كنند كه تخصص كافى را در آن ندارند، به متخصص و خبره آن كار رجوع مى‏كنند. پزشك براى تعمير ماشين خود به مكانيك رجوع مى‏كند و مهندس براى درمان به پزشك و هيچ يك از آنها، جهل خود را در آن زمينه، اهانت به خود حساب نمى‏كنند؛ زيرا رجوع به خبره يعنى دنبال علم و تخصصِ متخصصان رفتن. در جهان امروز، تحقيق در همه علوم براى يك نفر كارى است غير ممكن و غير ضرورى. امروز اكثر قريب به اتّفاق روحانيون در مسائل شرعى تقليد مى‏كنند؛ زيرا يا هنوز مقدمات اجتهاد را تحصيل نكرده‏اند، و يا نيازى به آن احساس نمى‏كنند، و وقت خود را در تخصص‏هاى ديگر علوم دينى صرف كرده‏اند.

ثانياً: اينكه گفته شد: «مجتهدان تقليد را بر مردم واجب كرده‏اند»، از دو جهت باطل است:

1. لزوم تقليد از مسائلى نيست كه فتواى مجتهد در آن، براى مقلد سودمند باشد، زيرا لزوم تقليد مسأله‏اى است عقلى كه هر عاقلى آن را درمى‏يابد. پس اصل لزوم تقليد، تقليدى نيست. آرى، فروعات تقليد، مانند بقاى بر تقليد ميت و امثال آن، از مسائل تقليدى است. مكلف پس از آنكه خودش در مساله لزوم يا جواز تقليد به نتيجه رسيد و از مجتهدى تقليد كرد، فتاواى او براى مكلف اعتبار پيدا مى‏كند.

2. آيات و روايات به لزوم تقليد دستور داده‏اند، مانند آيه «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» ؛ نحل(16)، آيه 42 - انبيا(21)، آيه 7. «اگر نمى‏دانيد از آگاهان بپرسيد» و سخن امام صادق(ع): «و امّا من كان من الفقهاء صائنا لنفسه حافظا لدينه، مخالفا لهواه مطيعا لامر مولاه فللعوام ان يقلدوه» ؛ حر عاملى، وسائل الشيعه، ج 18، ص 94. «هر كس از فقهاى امّت ما كه نفس خود را مواظبت كند و از دينش پاسدارى نمايد، با هواى نفس مخالفت و فرمان مولاى خود را اطاعت كند؛ سزاوار است كه عوام از او تقليد كنند».

به نظر مى‏رسد، تبليغ اين فكر كه علماى دين مردم را جاهل به حساب مى‏آورند و امثال آن، از تبليغات سوء كسانى است كه مى‏خواهند ميان مردم و علماى دين فاصله ايجاد كنند.

پرسمان دانشجویی