اسلام و سكولاريسم | کتابخانه مجازی الفبا

سكولاريسم يعنى چه؟ با دين چه نسبتى دارد؛ آيا از سوى دين پذيرفتنى است؟

معناى سكولاريسم‏<BR> سكولاريسم  (Secularism)از  (Secularis)به معناى «نامقدس»، «غيرروحانى»، «ناسوتى» گرفته شده، و در برابر  (Ecclesiasticalism)و  (Sacramentalism)به معناى «روحانى گروى»، «مينوگروى» و «قدسى‏گرايى» استعمال مى‏شود. در زبان فارسى كلمات و عبارات زير را به عنوان معادل يا تعريف سكولاريسم به كار برده‏اند: «دنيا گروى»، «اين جهانى گروى»، «جدا انگارى دين و دنيا»، «عرفى گروى»، «جدا انگارى دين از سياست»، «نادينى گروى»، «علمى و عقلانى شدن تدبير اجتماع» عبدالكريم سروش: مدارا و مديريت، ص 424، تهران: موسسه فرهنگى صراط، چاپ اول، 1376.، «كنار گذاشتن آگاهانه دين از صحنه معيشت و سياست» همان، ص 432.، «غير دينى شدن حكومت» همان.، «علمى بودن يا علمى شدن» همان، ص 435..<BR> <BR> تعابير فوق از مشكلات چندى رنج مى‏برد، از جمله:<BR> 1) ابهام در برخى از تعابير مانند دنياگروى يا عرفى گروى كه دقيقاً وجوه، جنبه‏ها و حدود آن روشن نيست.<BR> 2) توجه به برخى از ابعاد و لوازم سكولاريسم، مانند: جداانگارى دين از سياست، عرفى گروى.<BR> 3) عاطفى و تبليغاتى بودن به جاى حكايت از بطن معنا. از اين سنخ است تعابيرى چون «علمى بودن يا علمى شدن».<BR> 4. خلط بين سكولاريسم و سيانتيسم مانند: «علم گرايى».<BR> 5) خلط بين سكولاريسم و سكولاريزاسيون )Secularization(؛ به عنوان مثال «كنارگذاشتن آگاهانه دين از صحنه‏معيشت و سياست» چيزى جز فرايند سكولاريزه كردن سياست (سكولاريزاسيون) نيست.<BR> در فرهنگ‏هاى مفصل و معتبر انگليسى نيز معانى نسبتاً متفاوتى از واژه «سكولاريسم» داده شده است، از جمله در فرهنگ «وبستر» به معناى «بى‏تفاوتى در برابر دين، يا نفى مذهب و آموزه‏هاى دينى» آمده <BR> 1. روحيه و گرايش سكولار، به ويژه آن نظام و فلسفه سياسى و اجتماعى كه هر گونه ايمان و پرستش دينى را طرد و نفى مى‏كند.<BR> 2. اعتقاد به اينكه تعليم و تربيت عمومى و ديگر عرصه‏هاى سياست مدنى بايد فارغ از آموزه‏هاى دينى و ملاحظات مذهبى انجام پذيرد.  <BR> در ادبيات رايج كنونى، به ويژه در نگاشته‏هاى فارسى معمولاً معناى دوم مورد توجه است و يا با آن قرابت بيشترى دارد، در اين نوشتار نيز اين قرابت ملاحظه گرديده و از معناى نخست فاصله گرفته‏ايم. در عين حال براى فهم بهتر اين اصطلاح توجه به چند نكته لازم است.<BR> سكولاريسم داراى دو جنبه اساسى است:<BR> 1) مبدأ نخستين و منشأ هدايت و برنامه‏ريزى در همه امور مربوط به زيست اجتماعى بشر را خواست و خرد ابزارى و پسند عرف بشرى قرار مى‏دهد و دخالت هر عامل فرابشرى و قدسى را در اين زمينه نفى مى‏كند. (دين زدايى و عرف گرايى).<BR> 2) در تنظيم مناسبات و كار ويژه‏هاى اجتماعى هيچ غايت اخروى و فرا اين جهانى را ملحوظ نمى‏دارد. (آخرت گريزى و دنياگرايى).<BR> بنابراين مى‏توان گفت سكولاريسم طرز تفكرى است كه مى‏گويد: همه امور مربوط به شئون سياسى و اجتماعى و حيات دنيوى انسان، بايد تنها متكى به خواست و انديشه بشرى سامان يابد و هيچ عامل فرابشرى مانند خدا، دين و وحى حق دخالت در امور اين جهان را ندارند.<BR> از طرف ديگر مسائل سياسى، اجتماعى، و امثال آن كاملاًبايد از غايات اخروى و فرادنيوى فاصله گيرد. بنابراين كار دنيا صرفاً متكى به پسند و عرف بشرى و معطوف به منافع اين جهانى تنظيم مى‏شود؛ نه هدايت‏هاى آسمانى در آن دخيل مى‏باشد و نه غايات آخرت گرايانه. بنابراين سكولاريسم به قطع رابطه خدا و انسان در حيات اجتماعى و ايجاد تمدنى دنياپرستانه و آخرت گريزانه فتوا مى‏دهد.<BR> <BR> بنيادهاى مسيحى سكولاريسم‏<BR> سكولاريسم زاييده و پرورش يافته علل و عوامل متعددى است. بذر نخستين اين گرايش را در انديشه‏هاى مسيحى‏و بستر رشد و بارورى آن را در جهان غرب مى‏توان جستجو نمود. به عبارت ديگر سكولاريسم مسيحى زاد و غرب پرورد است.<BR> استاد علامه جعفرى مى‏گويد: «برخى از انديشمندان برآنند كه نمى‏توان تمايز بين حكومت و دين را ناشى از مسيحيت دانست، ليكن مسئوليت عمده بر دوش مسيحيت مى‏باشد» شرح و تفسير نهج البلاغه، ج 25..<BR> مجموعه عوامل تأثيرگذار در پيدايش اين پديده و راز همزيستى مسيحيت با سكولاريسم و جامعه مسيحى با سكولاريزاسيون را در سه گروه مى‏توان دسته‏بندى كرد: عقايد و مشكلات كلامى مسيحيت بر خوانندگان محترم پوشيده نيست كه آنچه در اين باره گفته مى‏آيد مربوط به مسيحيت تحريف شده كنونى است ؛ نه آيين اصيل و الهى حضرت عيساى پيامبر(ع).، سلوك و رفتار ارباب كليسا، عوامل خارجى (برون مسيحى و فراكليسايى).<BR> <BR> يك. مشكلات كلامى مسيحيت‏<BR> پاره‏اى از اين مشكلات عبارت است از:<BR> 1-1. عقايد خردستيز<BR> 1-2. خداانگارى مسيح‏<BR> 1-3. قرار دادن عقايد منسوخ بشرى در جايگاه عقايد دينى‏<BR> 1-4. عدم وثاقت متون مقدس‏<BR> 1-5. انسان شناسى پرومته‏اى و پليدانگارانه‏<BR> 1-6. ايجاد تعارض بين دانش و رستگارى‏<BR> 1-7. خلأ تشريع‏<BR> 1-8. آيين دو پادشاهى‏<BR> 1-9. معصوم‏انگارى پاپ جهت آگاهى بيشتر بنگريد: حميدرضا شاكرين، سكولاريسم، ج 1، صص 35 - 41، تهران: كانون انديشه جوان، چاپ چهارم، 1384.<BR> دو. سيره ارباب كليسا<BR> پاره‏اى از مشكلات اين بخش عبارت است از:<BR> 2-1. جزمگرايى و خشونت‏<BR> 2-2. فساد اخلاقى‏<BR> 2-3. نزاع بر سر قدرت همان، صص 41 - 44.<BR> <BR> سه. عوامل خارجى‏<BR> از جمله اين عوامل‏اند:<BR> 3-1. جنگ‏هاى صليبى‏<BR> 3-2. پيدايش بوژوازى‏<BR> 3-3. اكتشافات و اختراعات علمى همان، صص 44 - 46.<BR> نتيجه آنكه دين و سكولاريسم ميانه خوبى با يكديگر ندارند؛ اما وجود پاره‏اى از مشكلات در اديانى چون مسيحيت كنونى يكى از عوامل زمينه‏ساز براى سكولاريسم بوده است.

پرسمان دانشجویی