شمولیت شفاعت | کتابخانه مجازی الفبا

از يك سو در روايات آمده كه همه مردم محتاج شفاعت پيامبر و امامان هستند و از سوى ديگر، طبق فرموده قرآن و روايات، تنها كسانى كه گناهكار نيستند و يا از گناه توبه كرده‏اند، اهل بهشت خواهند بود؛ چگونه اين دو با هم قابل جمع است؟

شفاعت پيامبر اكرم و ائمه معصومين(ع) و وساطت آنان در رسيدن رحمت الهى به بندگان، دو گونه است:

يك. شفاعت در جهت آمرزش گنه‏كاران‏
اين شفاعت، مخصوص گنه‏كارانى است كه بدون توبه از دنيا رفته‏اند. اگر آنان از كسانى باشند كه شرايط شفاعت را در دنيا تحصيل كرده‏اند، در آخرت از طريق شفاعت اولياى الهى، مورد مغفرت و بخشش الهى قرار مى‏گيرند. بديهى است انسان‏هايى كه گناهكار نبوده و مطيع اوامر الهى بوده‏اند و نيز گنه‏كارانى كه در دنيا موفق به توبه و جبران گناه خود شده‏اند، بدون چنين شفاعتى، اهل نجات و بهشت خواهند بود؛ بلكه بر اساس روايات، چنين انسان‏هايى (مؤمنان)، خود شفيع ديگران خواهند بود. بحار الانوار، ج 8، ص 58، ح 75 و ص 37، ح 15؛ صحيح بخارى، ج 9، ص 159.

دو. شفاعت در جهت ترفيع درجات‏
دامنه اين شفاعت فراگير است؛ هم شامل گنه‏كاران مى‏شود و هم غيرگنه‏كاران؛ حتى پيامبران را هم در بر مى‏گيرد. ميزان الحكمه، ج 6، ص 2794، ح 9501. نتيجه آن، ترفيع درجه و رسيدن به مقامات بالاتر است. اين شفاعت - كه تجلّى هم‏سنخى روحى و همگونى ميان شفيع و شفاعت شونده، در عقايد، اوصاف، گرايش‏ها و عملكردها است - بدين صورت بروز مى‏كند كه رسول اكرم(ص) و امامان معصوم آنان را با خود به سوى مقام و رتبه بالاتر كشيده و در رسيدن به لقاى حق و مقام قرب يارى مى‏دهند. اين جذبه و كشش به سوى بالا، شامل غير گنه‏كاران و حتى اولياى الهى نيز مى‏شود؛ زيرا انسان‏ها از لحاظ عدم دلبستگى و توجّه به غير خدا و درجه خلوص و فناى فى الله، داراى درجات متفاوت‏اند و انسان‏هاى كامل (چهارده معصوم) در اوج درجه خلوص و فناى فى الله هستند.
بنابراين انسان‏ها - هر چند پاك و بى‏گناه و اهل بهشت هم باشند - گرفتار درجه‏اى از تعلّقات غيرخدايى هستند. در قيامت، همين وابستگى‏هاى غيرالهى، مانع از رسيدن به درجات بالاتر است. در اينجا اثر آن وحدت و هم‏سنخى روحى با انسان‏هاى كامل جلوه‏گر مى‏شود؛ بدين صورت كه كشش و جذبه خاص اولياى الهى، آنان را از كشش‏هاى غيرالهى، رها كرده و با خود به سوى بالا مى‏كشد و موجب ترفيع در حالشان مى‏شود. ر.ك: محمد شجاعى، تجسم عمل و شفاعت، ص 106. به همين جهت در روايات آمده است: همه انسان‏ها نيازمند شفاعت پيامبر اكرم(ص) و امامان معصوم‏اند. اين نياز عمومى و همگانى به منظور ترفيع درجات است و منافاتى با پاك بودن از گناه و بهشتى بودن ندارد.

پرسمان دانشجویی