سعادت و شقاوت انسان | کتابخانه مجازی الفبا

طريقه جمع بين دو روايت «الشقي شقي في بطن امه و السعيد سعيد في بطن امه و كل مولود يولد علي الفطره» است ؟

روايت «كل مولود يولد علي الفطره» از پيامبر اسلام ص نقل شده است كه مرحوم كليني در جلد اول اصول كافي آن را ذكر نموده است امام باقر (ع) در توضيح روايت مي فرمايد يعني «المعرفه با الله عزوجل خالقه» مقصود پيامبر(ص) آن است كه هر نوزادي با اين معرفت و آگاهي كه خداوند خالق و آفريننده اوست متولد مي شود .

علي (ع) مي فرمايد : يكتا داشتن پروردگار مقتضاي قطرت انساني است امام صادق (ع) نيز در جواب زراره كه از مفاد آيه سي ام از سوره نور سوال كرده بود فرمودند خداوند همه را بر فطرت توحيد خلق نمود .

در جمع بين دو روايت« الشقي شقي في بطي امه و ... »كه مرحوم مجلس در بحار الانوار آمده است و روايت كل مول بزرگان فرمودند كه : رواياتي كه در باب شقاوت و سعادت ذاتي انسان به تعبير متكلمان آمده است« السعيد سعيد في بطن امه و الشقي شقي في بطن امه» و يارواياتي مبني بر اين كه چون روح در چنين دميده شد فرشته اي بر پيشاني او خواهد نوشت كه صالح است يا صالح كه همه اين روايات ايهام جبر دارد پاسخي كه داده اند ما سه پاسخ را ذكر مي كنيم

1- مي توان گفت كه اين روايات در مقام بيان اقتضاء ها هست نه بيان علت تامه يعني كساني كه خلق شده اند طينت برخي اقتضاي ميل به بدي و گناه دارد و طينت برخي اقتضاي گرايش به خير دارد مثل فرزندي كه از پدر صالح به وجود آمده است ، در برابر نوزادي كه از زنا متولد شده است كه در اين يكي اقتضاي گناه بيشتر است ولي در هيچ يك به حد ج بر نمي رسد .

2- جواب ديگر اين كه طينت دخالتي در خوب و بد شدن ندارد بلكه خدا از پيش مي دانسته است چه كساني با اختيار خويش راه خوب آفريده و دو ديگر را از بد و اين شبيه آن است كه باغباني هر گلي را متناسب با ارزش و مقدار رشد و بالندگي آن در گلداني مناسب قرار مي دهد .

با روحي كه بناست با اختيار خودش خوب يا بد شود و ظرف طينت هيچ تاثير در خوب و بد شدن مظروف خود ندارد 4

3- جواب دقيق تر آن است كه ما طينت را چنان كه در دو جواب پيشين به همان معناي متعارفي كه به ذهنمان مي آيد نگيريم بلكه منظور از طينت و يا و صالح اين جهاني نيست چنان كه در عليتي در آيه براي مطففين

«ان كتاب الابرار لفي عليين و سجين مطففين» آيه« ان كتاب الفجار لفي سجين» نيز ، چيزهايي در اين عالم نيست بلكه اين ها مربوط به عالمي ديگر است كه در آن عالم نظام ديگري حكمفرماست بنابراين اگر حمل روايات و اخبار طينت به آن مرتبه اي از وجود كه در عالم خزائن الهي است صحيح باشد مي توان گفت تمام شئون انسان علي نعت البساطه در آن عالم موجود است بدون اين كه با اختيار انسان و تحولات و تغييرات او در اين عالم منافاتي داشته باشند آن عالم نسخه اي از اين عالم است گيرم نسخه اي كاملتر .

منابع :

1- اصول كافي، مرحوم كليني، ج 2 و 13 بحار علامه مجلسي به نقل از انسان شناسي محمود رجبي،ص 68-100.

2- معارف قرآني، محمد تقي مصباح يزدي، ص 382.

3- انسان شناسي، محمد رجبي، ص 103 ناشر انتشارات موسسه آموزش و پژوهشي امام خميني .

4- و 5 معارف قرآن،محمد تقي مصباح يزدي، ص 383 و 384 ناشر : موسسه در راه حق چاپ 1373.

پرسمان دانشجویی