اعطاي كمالات به انسان | کتابخانه مجازی الفبا

اگر هدف از خلقت انسان رسيدن به كمال نهايى است، چرا خداوند همه كمالات را يك جا و بدون دردسر به او نداد؟

واقعيت اين است كه قبل از آفرينش انسان، از يك سو موجودات جاندار و بى‏جان (مانند سنگ، گياه و حيوان) وجود داشته‏اند كه هر كدام با ويژگى‏هاى خاصى در اين جهان، به صورت ايستا يا متحرك، آفريده شده بودند. از سوى ديگر موجودات غيرمادى مانند فرشتگان، وجود داشتند كه هر كدام با مسئوليت و وظيفه خاصى، نقشى در جريان حيات اين دنيا ايفا مى‏كردند. علاوه بر آن دو گروه، خداوند متعال انسان را با اختيارات گسترده‏تر، آفريد، به طورى كه با بهره‏بردارى از امكانات جهان هستى، توانايى حضور در عرصه‏هاى مختلف را داشته باشد و امكان سقوط به پايين‏ترين دركات تا صعود به بالاترين درجات مراتب كمال براى او وجود داشته باشد. به گونه‏اى كه بتواند با اختيار خود پست‏تر از حيوان گردد و يا لياقت تعليم فرشتگان را داشته باشد. چنان كه قرآن مجيد در معرفى انسان‏هاى پست مى‏فرمايد: «أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ»1؛ «آنان همانند چهارپايان بلكه گمراه‏ترند. [آرى‏] آنها همان غافل ماندگانند». و از سوى ديگر خداوند متعال حضرت آدم‏(عليه‏السلام) را به عنوان نماد آدميت به مقامى رساند كه معلم فرشتگان شد. «قالَ يا آدَمُ أَنْبِئْهُمْ بِأَسْمائِهِمْ»2؛ «فرمود: اى آدم! ايشان [فرشتگان‏] را به اسامى آنان خبر ده». اين ويژگى انسان كه با آگاهى و اختيار بتواند به بالاترين مرتبه كمالى برسد موجب شده است كه مقام خلافت الهى شايسته او باشد. اين در حالى است كه قبل از آفرينش حضرت آدم، موجوداتى همانند فرشتگان وجود داشتند كه يكجا و بدون دردسر مرتبه خاصى از كمالات را دارا بوده‏اند. اما خداوند انسان را با اين ويژگى آفريد كه تحول و تكامل خويش را با تلاش، برنامه‏ريزى و اراده خويش ساماندهى كند. در حديث آمد كه خلاق مجيدخلق عالم را سه گونه آفريد يك گروه را جمله عقل و علم و جودآن فرشته است و نداند جز سجود نيست اندر عنصرش حرص و هوانور مطلق زنده از عشق خدا يك گروه ديگر از دانش تهى‏همچو حيوان از علف در فربهى‏ او نبيند جز كه اصطبل و علف‏از شقاوت مانده است و از شرف‏ و آن سوم هست آدميزاد و بشراز فرشته نيمى و نيمش ز خر نيم خر خود مايل سفلى بودنيم ديگر مايل علوى شود تا كدامين غالب آيد در نبردزين دوگانه تا كدامين برد نرد3 براساس آنچه گذشت روشن مى‏شود كه كمالات اختيارى در ميان مخلوقات، رتبه‏اى فراتر از كمالات غيراكتسابى دارد. بنابراين اگر انسان صالح در ميان مخلوقات، از همه حتى فرشتگان بالاتر رفته و خداوند همه جهان را در خدمت آدمى قرار داده است؛ براى اين است كه او به كمالاتى برتر (كمالات اختيارى و اكتسابى) دست مى‏يازد و يكجا دادن همه كمالات، به معناى نفى كمالات اختيارى است؛ چنين چيزى مستلزم تغيير ماهيت انسان به صورت موجوداتى شبيه فرشتگان مى‏باشد و موجب ايجاد تحول اساسى در نظام دنياست، به طورى كه دنيا بدون فراز و نشيب و گونه‏هاى مختلف انسانى خواهد بود. و مستلزم ايجاد دگرگونى در نظام آخرت نيز مى‏باشد و مواقف قيامت معنايى نخواهد داشت. در اين صورت نيازى به آفرينش موجودى به نام انسان نبود بلكه فرشتگان از قبل بودند در حالى كه امتياز انسان آن است كه در ميان اين همه فراز و نشيب‏هاى دنيا و قدرت انتخاب خوبى‏ها و بدى‏ها، مسير خويش را طى كند و استحقاق پاداش و يا مجازات را به دست آورد.1اعراف (7)، آيه 179 .2بقره (2)، آيه 32 .3مولوى ؛ اين شعر بر گرفته از حديث اميرالمؤمنين است )وسائل الشيعه ، ج 11،

پرسمان دانشجویی