تكامل در آخرت‏ | کتابخانه مجازی الفبا

آخرين مرحله‏ ى كمال انسان در آخرت چيست؟

در پاسخ به اين پرسش، تنها به چند نكته اساسى و كليدى - كه تا حدى روشنگر حقيقت ابعاد گوناگون عوالم قرب باشد - بسنده مى‏كنيم. 1. با توجه به آيات قرآن، اين حقيقت روشن مى‏شود كه انسان‏هاى مؤمن پس از گذر از مواقف عالم حشر به بهشت - كه از آثار لقاى خداوند با اسماى رحمت بوده ودر واقع رسيدن به رضوان خدا و نظر به وجه او است - وارد مى‏گردند:: اِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلوُا الصَّالِحاتِ يَهْديهِمْ رَبُّهُم بِاَيْمانِهِمْ تَجْرى‏ مِنْ تَحْتِهِمُ الاَنْهارُ فى‏ جَنّاتِ النَّعيمِ، دَعْويهُمْ فيها سُبْحانَكَ اللّهُمَّ وَ تَحِيَّتُهُمْ فيها سَلامٌ وَ آخِرُ دَعويهُمْ أَنِ الْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ)؛يونس (9)، آيه 72. «حقيقت آن است كه كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏اند، پروردگارشان به پاس ايمان‏شان آنان را هدايت مى‏كند به باغ‏هاى [ پر ناز و ]نعمت كه از زير [ پاى‏] آنان، نهرها روان خواهد بود. نيايش آنان در آنجا «سبحانك اللهم» خدايا! تو پاك و منزهى و درودشان در آنجا سلام است، و پايان نيايش آنان اين است كه «الحمدلله رب العالمين» (ستايش ويژه پروردگار جهانيان است). اين آيه، علاوه بر آنكه به اين حقيقت اشاره دارد كه مؤمنان، پس از گذر از مواقف به بهشت يا بهشت‏ها هدايت مى‏شوند؛ بيانگر اين نكته ظريف و لطيف نيز هست كه وقتى مؤمنان در بهشت - كه اصلش ديدن خدا و نظر به وجه او است - وارد گشته و جمال مطلق را ديدند، سخن‏ها و حركت‏ها خواهند داشت. اين يك واقعيت است كه عشق، ثمره حقيقى، تكوينى و لاينفك معرفت و شناخت است. نمى‏شود كسى خوب مطلق را بشناسد؛ ولى بدان عشق نداشته باشد. اگر ما احياناً به خوبى‏ها عشق نداريم، مطمئن باشيم كه ريشه در عدم معرفت و شناخت ما دارد. اما اهل بهشت - كه جمال مطلق را مى‏بينند - با اين ديدن معرفت پيدا كرده و در اثر معرفت، عشق توصيف‏ناشدنى‏اى در آنان پديدار مى‏گردد و براساس اين عشق، حركت‏ها و سخن‏ها خواهند داشت. انسان كه در اين دنيا، روى زيبايى را مى‏بيند و به آن عشق مى‏ورزد، در حقيقت صورت تنزل يافته زيبايى مطلق را - كه از عوالمى گذشته و به عدم‏ها و نبودها آميخته گشته و از پشت هزاران پرده تابيده است - مى‏بيند و چنين شيفته و شيدا مى‏گردد. تصور كنيد كه اگر آن مطلق زيبايى بدون پرده جلوه كند، چه خواهد شد؟! به دليل چنين مواجهه‏اى است كه اهل بهشت، همه چيز را فراموش مى‏كنند و اين فراموشى به حدى است كه طبق بعضى از روايات، نعمت‏هاى بهشتى زبان به گلايه مى‏گشايند. اما اين محو جمال يار، دائماً تسبيح و حمد مى‏گويد و به بى‏نهايت نگاه مى‏كند و هر چه نگاه مى‏كند، بيشتر پى مى‏برد و هر چه بيشتر پيش مى‏رود، مشتاق‏تر مى‏شود و اين خاصيت عشق است. عشق جوشد بحر را مانند ديگ عشق سايد كوه را مانند ريگ عشق بشكافد فلك را صد شكاف عشق لرزاند زمين را از گزاف مثنوى معنوى، دفتر پنجم، ابيات 2735 - 2736. 2. قرار گرفتن در نعمت و واقع شدن در لذت در بهشت، از وجود انسان سرچشمه گرفته و از كمال آدمى نشأت مى‏گيرد. بنابراين، به بهشت رفتن انسان، به اين معنا نيست كه انسان را به يك عالمى مى‏برند، بلكه حقيقت آن است كه اصل تنعم و تلذذ انسان از خلاقيت، سعه وجودى و كمال او سرچشمه مى‏گيرد. فرد مؤمن با عبور از منازل و مواقف در بازگشت به سوى خداوند، در واقع با از دست دادن نقص‏ها، كمبودها، ضعف‏ها، آلودگى‏ها، رنگ‏ها، هيئت‏ها، دلبستگى‏ها، وابستگى‏ها، تعلقات، خود را كامل و كامل‏تر كرده و قابليت ورود به عوالم بالا و بالاتر را پيدا مى‏كند. همين موجب مى‏شود كه آدمى كامل‏تر شده و لياقت رهسپارى به عوالم قرب را بيابد؛ عوالمى كه قبلاً در آن بوده و در سير نزولى خود، آنجا را ترك كرده و به اين روزگار آمده است. 3. بهشت در واقع بهشت‏ها است؛ چرا كه انسان‏ها در كيفيت لقاى حق با اسماى رحمت نيز يكسان نيستند. اگر من و شما با اسم «رحيم» خداوند، به لقاى حضرت حق نايل شويم، ديگر به آن درجه كه امام على(ع) رسيده است، نمى‏رسيم. بنابراين چنان كه لقاى خداوند، به دليل تنوع اسماى الهى متنوع است. درجه لقاى هر اسمى از اسماى رحمت نيز با يكديگر متفاوت است و هر انسانى بستگى به سعه وجودى و كمالات خود، در مدارج و مراتب گوناگون بهشت قرار مى‏گيرد. پس هم به اعتبار تنوع اسماى الهى، بهشت و بهشت‏ها مى‏باشد و هم به اعتبار مراتب و مدارج گوناگون يك اسم از اسماى رحمت، بهشت و بهشت‏ها است.ر.ك: مواقف حشر، صص 107 - 115.

پرسمان دانشجویی