اثبات نا پذیری خدا | کتابخانه مجازی الفبا

گفته شده که کساني که منکر وجود خدا بوده اند دليل نمي شود که خداوند اثبات ناپذير است توضيح اينکه ما نمي گوئيم که اثبات خداوند ممکن نيست ما اظهار داريم که اثبات خداوند به همين راحتي که بعضي ها توهم مي کنند، نيست اگر هم کسي اثبات خدا براي او آسان باشد يا به دليل بيماري فکري اوست و يا تقليدي کورکورانه اوست يا مي توان سرمنشأ همه آنها را احساسات هر فردي از افراد دانست در صورتي که اگر احساسات به کنار باشد و فقط عقل بدون واسطه احساس در کار باشد، اثبات خداوند به سادگي و در طي چند روز و چند هفته و چند سال ممکن نيست؛ حداقل براي من اين طور است. حالا بحث سر اين است که وقتي اثبات وجود خداوند و غيره مشکل شد و به طول انجاميد، تکليف انسان در طي اين سالها در مقابل تکليف چيست؟

در پاسخ به پرسش مذکور به چند نکته اشاره مي شود:

« به طور کلي راه هاي انسان به خداشناسي سه نوع است:

الف. راه دل يا راه فطرت

ب. راه حس و علم يا راه طبيعت

ج. راه عقل يا راه استدلال و فلسفه.»(اصول فلسفه و رئاليسم، ج5، ص68- استاد علامه طباطبائي و شهيد مطهري)استاد مطهري مي فرمايند: « هر يک از راه هاي سه گانه- قلبي، علمي، عقلي- از يک نظر رجحان دارند. راه دل و فطرت از نظر شخصي کامل ترين راه هاست. يعني براي هر فرد، بهترين و لذت بخش ترين و مؤثرتر اين است که از راه دل به خداوند راه بيابد.

همچنان که قبلا اشاره شد آن نقطه اصلي که راه اهل عرفان را از راه فلاسفه جدا مي کند همين نقطه است. عرفا معتقدند که دل و احساسات فطري قلب را بايد تقويت کرد و پرورش داد و موانع آن را از ميان برد تا معرفت شهودي حاصل شود.

اما فلاسفه و متکلمين مي خواهند از طريق عقل و استدلال به خدا راه يابند بديهي است که اين دو راه مانعه الجمع نيستند. برخي از اکابر فهم سلوک عقلي کرده اند و هم سلوک قلبي. به عقيده صدرالمتألهين لزوما بايد سلوک عقلي و سلوک قلبي با يکديگر توأم گردند.

به هر حال از جنبه فردي و شخصي قطعا راه دل کامل تر است ولي شخصي است، يعني نمي توان آن را به صورت يک علم قابل تعليم و تعلم براي عموم درآورد. هر کس از آن راه مي رود خود با خبر مي شود اما نمي تواند ديگران را آن طور که خود ، تمام دريافت هاي افراد به يکديگر خبردار شده با خبر کند بر خلاف علم و فلسفه که از طريق تعليم و تعلم، تمام دريافتهاي افراد به يکديگر منتقل مي گردد.

راه مطالعه حسي و علمي- راه دوم- خلقت از نظر سادگي وروشني و عمومي بودن بهترين راه هاست. استفاده از اين راه نه نيازمند است به قلبي صاف و احساساتي عالي و نه به عقلي مجرد و استدلالي و پخته و آشنا به اصول برهاني. اما اين راه فقط ما را به منزل اول مي رساند و بس؛ يعني همين قدر به ما مي فهماند که طبيعت، مسخر نيرويي ماوراء طبيعي است، و البته براي شناخت خدا اين اندازه کافي نيست.

راه عقل و فلسفه اگر چه در راه اصطلاحات ويژه و براهين خاصي است که فقط اهل فن و آشناي با آنها مي توانند اين راه را طي کنند ولي تنها علم و فني است که مجهز به همه شرايطي است که در يک علم و فن لازم است.

خداشناسي و مسائل مربوط به آن تنها از طريق عقل و فلسفه است که به صورت يک علم مثبت نظير روان شناسي و گياه شناسي و غيره در مي آيد.»(همان، ص91)

2. نکته شايان توجه اين است که: اگر مسأله اثبات خداوند براي شما دشوار و پيچيده است دليل نمي شود ديگران که اين مسآله برايشان حل شده دچار بيماري فکري و تقليد کورکورانه هستند مقلد و بيمار انگاري ديگران يک خطاي استراتژيک است ممکن است ديگران با دلايلي بسياري ساده و روان که در عين حال داراي پشتوانه هاي عميق و ژرف فلسفي است خدا را باور داشته و يا بر اساس سائطه فطري خدا را به خوبي شناخته و باور داشته اند. البته کسي هم مانند شما ممکن است راه پيچيده تري را انتخاب کند و نمي توان اين را نيز بر شما عيبي دانست و چه بسا شما در چه بسا شما در پي تلاش هاي بيشتر و ژرفکاري هاي بهتر به درک و فهم بهتري نيز نائل آييد که ثمره مبارک و ارزشمند خواهد بود.

احساسات با گرايش اصيل فطري به خداوند، متفاوت است. اگر منظورتان از احساسات همان گرايش عميق و ريشه دار فطري است بايد دانست كه گرايش فطري به خداوند امري است وجداني که آيات قرآن آن را تأييد مي کند، اما اگر نوعي امر خام و پوچ و بي منطقي باشد ادعايي نادرست است.

3. راه عقل و فلسفه منحصر به يک روش و شيوه نيست، بلکه راه عقلي و فلسفي شکل ها و شاخه هاي گوناگوني دارد مثل: « برهان وجوب و امکان»، «برهان عليت»، «برهان صدرايي»(براي آشنايي بيشتر با اين راه ها به کتاب اصول فلسفه و روش رئاليسم ج5 ص96 مراجعه کنيد.) و ... .

به نظر مي رسد يکي از بهترين و آسان ترين راه هاي عقلي براي شناخت خداوند برهان «وجوب و امکان»(براي آگاهي از اين استدلال به همان منبع فوق ص120 مراجعه فرماييد.) است که توسط شيخ الرئيس بوعلي سينا مطرح شده است.

4. نکته اي که در پاسخ به بخش اخير پرسش مي توان داد اين است که استقرار تکليف الهي بر عهده انسان متوقف بر شناخت عقلي و فلسفي خداوند، نيست اين طور نيست که شخص حتما بايد يک شناخت عقلي و برهاني از خداوند داشته باشد تا تکاليف الهي بر شما واجب گردد بلکه همين که از طريق فطرت انساني خود با خدا آشنا شد و احتمال وجود تکليف از سوي او داد، بايد در پي شناخت تکاليف او برويد و از آنها پيروي کنيد.

و اگر انسان در شک جدي و عميق نسبت به خداوند باقي بماند- با توجه به عموميت تکليف و عدم وابستگي آن به پذيرش يا نفي ذهني وجود خدا و عيني بودن تکاليف علي القاعده تکاليف الهي بر عهده شخص ثابت و مستقر است و شک و ترديد رافع تکليف نيست.

پرسمان دانشجویی