تحریف در اعتقادات امامیه | کتابخانه مجازی الفبا

فرقه اماميه چه اعتقاداتي دارد که امروزه در دست تحريف قرار گرفته است؟

مذهب اماميه اثني عشريه براساس روش و منش اهل بيت پيامبر اسلام است. و با پيروي از مکتب اهل بيت پيامبر (ص) شکل گرفته است. اگر به صورت منطقي و حقيقي اعتقادات و دستورات علمي شيعه اثني عشري را برشماريم بايد بگوئيم اعتقادات شيعه در واقع همان اسلام نابي است که پيامبر اسلام آن را ابلاغ و ترويج و تحکيم فرمودند نه چيزي را بر آن اضافه کرده اند و نه چيزي را از آن کاهش داده اند. اتهاماتي که نسبت به شيعه از سوي مخالفان مطرح مي شود ناشي از درک صحيح مخالفان است به خود نمونه اعتقاد به شفاعت و توسل را شرک مي خوانند که جهت توضيح دراين باره توجه شما را به چند پرسش و پاسخ جلب مي کنيم:

اگر بخواهيم به نتيجه‏اى درست در مورد شفاعت از ديدگاه قرآن كريم برسيم، بايد مجموع آيات مربوط به آن را بررسى كنيم. استناد به بعضى آيات و ناديده گرفتن برخى ديگر، منجر به فهم نادرست و برداشت غيرقابل اعتماد است.

به عنوان مثال آيا درست است با استناد به آيه «اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِينَ مَوْتِها»؛ «خداست كه جان‏ها را هنگام مرگشان مى‏گيرد»: زمر (39)، آيه 42. نقش ملك الموت (عزرائيل) را در قبض ارواح منكر شويم و آيه «قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِى وُكِّلَ بِكُمْ»؛ «بگو: فرشته مرگ كه بر شما گماشته شده، جان شما را مى‏گيرد»: سجده (32)، آيه 11. را فراموش كنيم؟

مجموع آيات قرآن در زمينه شفاعت - به معناى واسطه شدن در رسيدن فيض الهى به مخلوقات - سه دسته است. آيات شفاعت:

دسته اوّل: آياتى كه شفاعت را فقط از آنِ خدا دانسته است: «قُلْ لِلَّهِ الشَّفاعَةُ جَمِيعاً»؛ زمر (39)، آيه 44. «بگو تمام شفاعت يكسره براى خدا است».

دسته دوّم: آياتى كه به كلى شفاعت را نفى مى‏كند: «يَوْمٌ لا بَيْعٌ فِيهِ وَ لا خُلَّةٌ وَ لا شَفاعَةٌ»؛ بقره (2)، آيه 254. .

دسته سوّم: آياتى كه شفاعت غير خدا را، مشروط به اذن خدا مى‏داند: «يَوْمَئِذٍ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَةُ إِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِيَ لَهُ قَوْلاً»؛ طه (20)، آيه 109. «در آن روز شفاعت كسى سود نمى‏بخشد، مگر آن كس كه خداى رحمان به او اذن ذهد و سخن او را بپسندد». شفاعت و توحيد افعالى‏

اگر مجموع اين آيات با هم در نظر گرفته شود، مفاد آن اثبات شفاعت و تبيين آن، بر اساس «توحيد افعالى» است.

بنابر توحيد افعالى، جهان هستى - با نظام علّت و معلولى‏اش - اثر و فعل خداوند و قائم به اراده و قدرت او است. همچنان كه اصل وجود و هستى علّت‏ها و اسباب از خدا است؛ هرگونه سبب بودن و تأثيرگذارى‏شان نيز از او است. در حقيقت، علت‏هاى مادى و معنوى، واسطه‏هاى فيض الهى‏اند و فاعليت آنها، در طول فاعليت خداوند است. بر اين اساس قبض روح، كار ملك الموت است؛ اما در عين حال او واسطه است و بدون اراده و قدرت الهى كارى انجام نمى‏دهد و كار او به «اللَّه» نسبت داده مى‏شود.

آيات مربوط به شفاعت نيز، بيانگر سه نتيجه به دست آمده از توحيد افعالى است:

دسته اوّل، بيانگر اين است كه شفاعت يكسره و به تمامى متعلق به خدا است؛ چون شفاعت‏كننده‏اى بدون اراده و مشيت خداوند، قدرت بر هيچ تأثيرى ندارد.

دسته دوم - به قرينه آيات دسته اول و سوم - نفى شفاعت به غير اذن خداوند و به صورت استقلالى است. مفاد آيات، اين است كه اسباب و وسايط با قطع نظر از اراده و مشيت الهى، هيچ گونه تأثيرى ندارند.

دسته سوم، اثبات‏كننده شفاعت براى غير خدا و تأثير گذارى آنان به اذن و اراده و مشيت خداوند است.

يك. حكمت شفاعت‏

نخست بايد دانست از ويژگى‏هاى انسان آن است كه اگر نافرمانى كند، به طور طبيعى احساس جدايى مى‏كند؛ هر چند راه توبه باز است و به طور مستقيم مى‏تواند از خداوند آمرزش بخواهد. بسيارى از افراد از نافرمانى خود، شرمنده بوده و از توبه شكستن احساس نااميدى مى‏كنند؛ لذا از آنجا كه تمام افعال خداوند بر اساس حكمت و مصلحت استوار است، گشودن باب شفاعت به روى گنه‏كاران - با شرايط خاص - بر همين اساس است. بعضى از حكمت‏ها در زمينه شفاعت عبارت است از:

1-1. روزنه اميد

اعتقاد به شفاعت، پديد آورنده روزنه اميد در دل گنه‏كاران است. به هر حال هر انسانى در طول زندگى خود، گرفتار گناهان و لغزش‏هايى مى‏شود. اعتقاد به شفاعت، سبب مى‏شود كه فرد گنه‏كار اميدوار باشد كه گناهان براى او سرنوشت قطعى و غير قابل تغيير رقم نزده است و او مى‏تواند با جلب رضايت خداوند، از طريق اجتناب از گناه و عمل به دستورات او و هم‏سنخ شدن با اولياى الهى، درِ رحمت و مغفرت الهى را تا روز قيامت به روى خود باز نگه دارد و از شفاعت آنان بهره‏مند گردد. اگر انسان گنه‏كار معتقد باشد كه گناهان گذشته او يا لغزش‏هاى احتمالى، براى او سرنوشت قطعى نامطلوبى پديد مى‏آورد و به هيچ وسيله‏اى نمى‏توان آن را تغيير داد؛ ممكن است دچار يأس و نااميدى شده و روز به روز بار گناه خود را سنگين‏تر كند و چنين بينديشد: ديگر چه سود كه نيمه باقى مانده عمرم را با رنج طاعت همراه سازم و از لذت گناهان چشم بپوشم.

شفاعت، درى از رحمت الهى است كه به سوى انسان گشوده شده تا او را از خطر يأس و نا اميدى، نجات دهد و به آينده اميدوار سازد.

1-2. تشويق به انجام وظايف‏

نويد به شفاعت و قرار دادن شروطى براى آن، سبب مى‏شود انسان تلاش و سعى خود را در جهت تحصيل آنها به كار بندد؛ زيرا شفاعت تنها شامل حال كسانى مى‏شود كه در دنيا با انجام دادن وظايف و دستورات الهى، رشته پيوند خود را با خدا و اولياى الهى، محكم كنند؛ يعنى، بر خلاف گمان عده‏اى - كه اعتقاد به شفاعت را موجب جرأت افراد بر گناه و سر باز زدن از مسؤوليت مى‏دانند - شفاعت عاملى انگيزاننده در جهت عمل به وظايف و ترك گناهان و ايجاد رابطه با خدا و اولياى الهى است.

1-3. شفاعت پاداش صالحان‏

در بيان يكى از حكمت‏هاى شفاعت آمده است: «شفاعت هديه و جايزه‏اى است براى كسانى كه عقيده و عمل آنان در دنيا، مورد رضايت خداوند بوده است». بحار الانوار، ج 8، ص 40، ح 22 و 23. اين سخن با توجه به شرايط شفاعت روشن‏تر مى‏شود؛ زيرا ميان كسى كه توشه‏اى جز مخالفت، عصيان و كفر نسبت به خداوند ندارد، فرق است با كسى كه سعى و تلاش او در جهت جلب رضايت خدا و حركت در مسير او بوده، لكن گاهى هم دچار خطا و لغزش شده است. شفاعت هديه و جايزه‏اى به چنين انسان‏هايى است تا به سبب عقيده و عمل نيك آنها، لغزش‏ها و گناهانشان بخشوده شود. دو. حكمت وساطت اولياى خدا

گزينش بندگان صالح به عنوان سبب و واسطه فيض، بر اساس حكمت و مصالحى است:

2-1. بزرگداشت اولياى الهى‏

برگزيدن اولياى الهى به عنوان واسطه‏هاى فيض مغفرت، در حقيقت نوعى تكريم و تجليل از كسانى است كه تمام عمر خود را در مسير عبوديت و بندگى حضرت حق و جلب رضاى او به كار بسته‏اند. به همين جهت هر كس در درگاه الهى مقرب‏تر باشد، از شفاعت بيشترى برخوردار خواهد بود.

همه مؤمنان، شهيدان، عالمان ربانى، اوصيا، ملائكه، امامان معصوم و پيامبر اكرم(ص) شفاعت مى‏كنند؛ لكن ميزان شفاعت‏شان يكسان نيست. امام باقر(ع) در مورد شفاعت مؤمنان مى‏فرمايد: «مؤمن به اندازه عمل خود شفاعت مى‏كند: براى دو نفر، يا خانواده‏اش و يا قومش». ميزان الحكمه، ج 4، ص 1476، ح 9523. پس تكريم اولياى الهى به ميزان درجه عبوديت و بندگى آنان است؛ هر اندازه شفيعان از مرتبه بالاترى از قرب برخوردار باشند، ميزان شفاعت و تكريم آنان بيشتر است.

2-2. اثر سازنده در هدايت مردم‏

قرار دادن اسوه‏هاى هدايت - پيامبران، اوصيا، عالمان و شهيدان - به عنوان شفيعان روز رستاخيز، موجب مى‏شود كه آنان هر چه بيشتر در كانون توجه و اقبال مردم قرار گيرند. مشروط كردن شفاعت به وجود رابطه معنوى و هم‏سنخى عقيدتى و عملى ميان شفيعان و شفاعت شوندگان، موجب الگوگيرى از ايشان است و نقش تربيتى مهمى را در سعادت و رستگارى انسان‏ها دارد.

در روايات نيز بر محبت پيامبر اكرم و امامان معصوم(ع) و نقش آن در شفاعت، تأكيد شده است؛ زيرا محبت و پيوند عاطفى، سبب شيفتگى و همگونگى با آنان در عقايد و راه و روش عملى است.

2-3. تجلى رابطه دنيوى‏

همان گونه كه اعمال در آخرت تجسّم مى‏يابد، روابط نيز مجسم خواهد شد. شفاعت اولياى الهى، در حقيقت جلوه‏گرى رابطه معنوى و هم‏سنخى روحى شفيعان و شفاعت شوندگان است. اينان كسانى‏اند كه در زندگى دنيوى، تحت جذبه هدايت‏گرى اولياى الهى قرار گرفته و با آنان در مسير اطاعت و بندگى خداوند، هم عقيده و همراه بوده و به درجه‏اى از همراهى و همرازى با آنان رسيده‏اند.

ضرورت توسّل‏

بدون شك آدمى براى تحصيل كمالات مادى و معنوى، به غير خود؛ يعنى، خارج از محدوده وجودى خويش، نيازمند است. عالم هستى بر اساس نظام اسباب و مسببات استوار شده و تمسّك به سبب‏ها و وسايل براى رسيدن به كمالات مادى و معنوى، لازمه اين نظام است.

بر همين اساس قرآن كريم، انسان را در جهت كسب كمالات معنوى و قرب به درگاه الهى، امر به توسّل به اسباب تقرب كرده است:«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ»؛ «اى مؤمنان پرواى الهى داشته باشيد و به سوى او وسيله تحصيل كنيد»: مائده (5)، آيه 35.. در روايات پيامبر اكرم و امامان معصوم(ع) نيز بر لزوم توسّل به اولياى الهى هنگام دعا، تأكيد شده است؛ چنان‏كه در روايت نبوى مستند نزد شيعه و اهل سنت آمده است:

«كل دعاء محجوب حتّى يُصلّى على محمد و آل محمد»؛ ميزان الحكمه، ج 4، ص 1662، ح 10794؛ كنزالعمال، ح 2153؛ المعجم الاوسط، ج 1، ص 220. «هر دعايى محجوب است تا اينكه بر محمد و آل محمد درود فرستاده شود».

بنابراين همچنان كه اصل دعا از اسباب و وسيله‏هاى فيض است و مى‏توان حاجت را به طور مستقيم از خداوند درخواست كرد؛ توسّل به اولياى الهى در هنگام دعا نيز از اسباب فيض و وسايل قرب به خداوند است. حكمت توسّل‏

يكم. حكمت اعطاى اين نقش به بزرگان دين و اولياى الهى، جايگاه معنوى آنان است. همه موجودات عالم هستى، آيات و نشانه‏هاى حضرت حقّ‏اند. هر موجودى به اندازه وسعت وجودى‏اش، نشانگر اسما و صفات خداوند سبحان است. عالى‏ترين و تابناك‏ترين جلوه و ظهور حضرت حق، در آينه وجود انسان كامل (پيشوايان معصوم) محقق مى‏گردد. انسان كامل آينه تمام نماى اسما و صفات حضرت حق و جلوه و مظهر جلال و جمال پروردگار است. توسّل به انسان كامل، در حقيقت توجه به جلال و جمال خدا و توسّل به چشمه فيض او است.

دوّم. اولياى الهى انسان‏هايى از جنس خود ما هستند و به طور معمول خيلى راحت‏تر و زودتر مى‏توان با آنان رابطه عاطفى، برقرار كرد.

سوّم. خداوند خواسته است اولياى خود را در كانون توجه و اقبال مردم قرار دهد. توجه به آنان، به عنوان انسان‏هاى كامل و برقرارى ارتباط عاطفى و معنوى با آنان، تأكيد بر حقانيت و اسوه بودن آنان است و موجب مى‏شود مردم با مراجعه به آنان و الگوگيرى از ايشان، به طريق هدايت و سعادت، دست يابند.

پرسمان دانشجویی