آفرينش حضرت آدم(ع) | کتابخانه مجازی الفبا

چرا خدا اول آدم را آفريد سپس حوا را؟ آيا اين تبعيض بين زن و مرد نيست؟

از جمله مسائلى كه در قرآن كريم، آيات زيادى را به خود اختصاص داده است، موضوع خلقت زن و مرد است. و مستفاد از آن آيات اين است كه
اوّلاً: بر خلاف آنچه كه در بعضى از كتب مذاهب و اديان و معتقدند كه، زن از ماده‏اى پست‏تر از ماده مرد آفريده شده و يا اين كه به زن، جنبه طُفيلى داده است به اين كه زن مقدمه وجود مرد بوده و براى مرد آفريده شده است به همين جهت حضرت حوا، همسر آدم از باقيمانده گِل آدم خلق شده است، قرآن كريم با كمال صراحت در آيات متعددى مى‏فرمايد كه زنان را از همان جنس مردان و از سرشت مردان آفريده‏ايم، و هر دو از يك گوهرند و براى يكديگر آفريده شده‏اند (هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَ‏):

زنان زينت و پوشش شما هستند و شما نيز زينت و پوشش آن‏ها(بقره، 187)

توضيح آن كه: آياتى كه مبدأ پيدايش انسانها را مطرح كرده، از فرد يا صنف خاصى سخن نگفته است، بلكه در اين آيات، واژه‏هاى «انسان»، «بشر»، بكار رفته است و مبدأ آفرينش همه را يك چيز مى‏داند («ماء»، «طين»، «تراب»، «نطفه» و «علقه» و...) و در هيچ يك از مراحل پيدايش نسل انسانى، جنسيّت در ميان نبوده است و تفاوتى ميان آفرينش زن و مرد نيست. اما نسبت به آفرينش حضرت حوّا كه در آيات مختلف به آن اشاره شده است (از جمله سوره نساء، آيه 1/سوره اعراف، آيه 189/سوره زمر، آيه 6)، گر چه برخى از مفسرين به ظهور ابتدائى آيات شريفه (خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها) يا (وَ جَعَلَ مِنْها زَوْجَها) يا (ثُمَّ جَعَلَ مِنْها زَوْجَها) تمسك جسته و عقيده دارند زن از مرد خلق شده و جزئى از وجود مرد است، اما بيشتر مفسرين، (حسينى تهرانى، محمدحسين؛ نور ملكوت قرآن، ج 2، ص 98) گفته‏اند كه معناى آيه اين است كه زنان از جنس مردان هستند و شاهد بر اين نظر، سه آيه ديگر است كه مى‏فرمايد «خداوند همسرانتان را از جنس شما قرار داد (وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً)(واَللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً) نحل (جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً)شورى

زيرا قطعاً معناى آيه اين نيست كه همسر هر مردى از آن مرد آفريده شده است بلكه منظور وحدت طينت و سرشت آفرينش زن و مرد است. لذا مرحوم علامه طباطبايى(ره) با بيان اين نكته كه «مِن» در آيات شريفه فوق، «مِن» نشويه است (يعنى منشأ چيزى را بيان مى‏كند مى‏فرمايد: «ظاهر آيه (وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها)(نساء، آيه 1) اين است كه همسرى از نوع مرد آفريد و افراد انسانى، بازگشت به دو فرد همانند و مشابه دارند... بنابراين آنچه كه در برخى از تفاسير ذكر شده است كه مقصود آيه، بيان اين نكته است كه زن از آدم، مشتق شده و پاره‏اى از وجود آدم است و خداوند همسر آدم را از دنده او آفريد، سخنى بدون دليل است و آيه بر اين مطلب دلالت ندارد»، (الطباطبايى السيد محمدحسين، الميزان فى تفسير القرآن، ج 4، طهران: دار الكتب الاسلامية، الطبعة الرابعة، 1362، ص 145).و هبة الزحيلى و فخر رازى و بسيارى ديگر از مفسرين اهل سنت نيز بر اين نظر هستند، (الزحيلى وهبة، التفسير المنير، ج 1، دمشق: دار الفكر، ص 139)

ثانياً: در قرآن مطلبی دال بر تقدم آفرینش آدم برحوا وجود ندارد . قرآن با حرف واو در آفرینش حوا را به آدم عطف کرده است . از نظر ادبی حرف واو مفید ترتیب نیست بلکه اگر با حرف ثم عطف می کرد به معنای آن بود که حوا بعد از آدم خلق شده است.

ثالثاً: نه تقدم زمانى ملاك شرافت است و نه نوع ماده خلقت، چنانكه بسيارى ازانسانهاى فاجر قبل از بسيارى از اولياء خاص الهى و حتى قبل از اشرف مخلوقات (حضرت محمد مصطفى(ص« خلق شده‏اند و شيطان نيز در برترى خودش بر آدم و علت اباء از سجده براى آدم به ماده خلقت استناد كرده است كه من از آتش و آدم از خاك خلق شده است، (اعراف، آيه 12، ص آيه 76، حجر آيه 33) و خداوند متعال در مقام پاسخ به او فرمودند «علت سجده به آدم، تعليم اسماء الهى به آدم است»، (بقره، آيات 30 تا 34) نه ماده خلقت. و اصولاً يگانه ارزش در بين انسانها، تقواى الهى است، (حجرات، آيه 13) كه كسب آن همگانى و بدون هيچ گونه پيش شرط جنسيتى و نژادى و قومى و... است و راه آن بندگى خداوند (أَنِ اُعْبُدُونِي هذا صِراطٌ مُسْتَقِيمٌ‏ )(يس، آيه 61)

پرسمان دانشجویی