ساختار و محتواي حكومت ديني | کتابخانه مجازی الفبا

رابطه بين قالب و محتوا در حكومت دينى چگونه است؟ رابطه شكل و محتوا چگونه تنظيم مى‏شود؟

در حكومت اسلامى، برخى از امور مربوط به ساختار حكومت، ثابت و پايدار، و بعضى ديگر شناور و انعطاف‏پذير است؛ مثلاً حكومت اسلامى، حكومتى ولايى است و بايد فرد معصوم و يا نزديك ترين شخصيت از نظر علم، تقوا، كياست و توانايى به معصومان (ع)، در رأس آن باشد. در عين حال از نظر متمركز (Concentrated) و نامتمركز (Decentralized) بودن، تابع اوضاع زمان و مكان است.

«محتوا» در نظام اسلامى نيز بر اساس احكام و تعاليم دين است و در مباحات و يا مسائلى كه فرضاً دين ساكت بوده و حكم الزامى خاصى ندارد - كه اصطلاحاً از آن به «منطقة الفراغ» تعبير مى‏شود - حكومت اسلامى، مى‏تواند قوانينى متناسب با مصالح اجتماعى وضع كند.

اما درباره اينكه رابطه بين قالب و محتوا، چگونه تنظيم مى‏شود؛ مى‏توان گفت: اين مسأله در بعضى از موارد شناور و تابع مقتضيات زمان و مكان است؛ مثلاً در جمهورى اسلامى، شيوه پارلمانى وجود دارد و براى حفظ محتواى دينىِ قوانين، شوراى نگهبان موظف به بررسى و تأييد مصوبات مجلس است.

اين روش يك مدل در ميان روش‏هاى ممكن ديگر است؛ يعنى، ممكن بود شيوه پارلمانى نباشد و به جاى آن از ابتدا متخصصان و فقيهان به قانون‏گذارى بپردازند. در برخى از ديگر موارد نيز چنين است و مى‏توان از مدل‏هاى گوناگون، براى تنظيم رابطه بين قالب و محتوا بهره برد. براى آگاهى بيشتر ر.ك:

1. شاكرين، حميدرضا، سكولاريسم، كانون انديشه جوان؛

2. مصباح يزدى، محمدتقى، نظريه سياسى اسلام، جلسه بيست و هفتم، رهيافتى به ساختار اختصاصى دولت اسلامى؛

3. قوامى، سيد صمصام‏الدين، ساختار حكومت اسلامى (مقاله)، حكومت اسلامى، سال چهارم، شماره اول.

پرسمان دانشجویی