دلیل عصمت انبيا(ع) | کتابخانه مجازی الفبا

آيا همه انبياء معصوم بودند؟ به چه دليل؟

در ابتدا بهتر است در مورد لزوم عصمت پيامبران كمي سخن بگوييم تا مطلب روشن گردد.
دلايل عقلي عصمت انبياء :
1- `پيامبر بايد معصوم باشد زيرا اگر پيامبران- كه از عالم غيب و ماوراى طبيعت كه در دسترس حواس انسان نيست، خبر مى‏دهند- مصون از دروغ عمدى و سهوى و نسيانى نباشند، گزارش آنان اطمينان آور نخواهد بود و مجرد برخوردارى از ملكه عدالت كافى نيست، زيرا عدالت، احتمال دروغ عمدى را نفى مى‏كند ولى احتمال سهو و نسيان را نفى نمى‏كند. با چنين احتمالى چگونه مى‏توان به گزارش غيبى آنان اعتماد كرد و سرنوشت ابدى خويش را به گزارش محتمل الخطاى آنان سپرد؟
البته در اخبار عادل در باره امور عادى، مى‏توان به اصول عقلائى، مانند «اصالت عدم سهو و نسيان» اكتفا كرد و آن خبر را صحيح تلقى كرد ولى اصول مذكور تنها مفيد گمان و مظنه است كه اگر چه در فروع دين مى‏توان آنها را پذيرفت، ليكن در اصول دين كه بايد بر اساس علم و يقين باشد، نمى‏توان به آنها اكتفا كرد. از طرف ديگر كلام معصوم مى‏تواند حد وسط برهان قرار گيرد و اگر احتمال سهو و نسيان نسبت به پيامبران روا باشد، اخبار آنان يقين آور نبوده، نمى‏توان كلام آنها را حد وسط قرار داد، زيرا مقدمات برهان بايد يقينى باشد و گرنه مفيد نتيجه قطعى نخواهد بود.
2- از آن جا كه پيامبران اسوه و الگوى مردمند و جامعه در رفتار و گفتار خود به آنها اقتدا مى‏كند، اگر احتمال خلاف نسبت به آنان روا باشد، نمى‏توانند الگو قرار گيرند.
3- اگر پيامبران اهل عصيان باشند، بايد آنان را از اين عمل نهى كرد و هشدار داد، و از طرفى اطاعتشان واجب و ايذا و آزارشان حرام است و اين تناقص درمقام عمل است كه از نظر عقل مردود است. (آية الله جوادي آملي،تفسير موضوعي قرآن كريم ج 9 (سيرة رسول اكرم در قرآن) به نقل از سايت تبيان )
در نتيجه پيامبر بايد معصوم باشد و يكي از ويژگي هاي لاينفك نبي معصوم بودن اوست.
دلايل نقلي عصمت انبياء:
اول، آياتى كه انبياء را جزء مخلصين شمرده و مخلصين كسانى هستند كه حتى شيطان از گمراه كردن آنها مايوس شده و آنها را استثناء كرده است «قال فبعزتك لاغوينهم اجمعين الا عبادك منهم المخلصين»( ص/ 82) گفت: به عزتت سوگند همه آنان راگمراه خواهم كرد، مگر بندگان خالص تو از ميان آنها. مخلص مساوى با معصوم است، كه قطعا انبياء مصاديق آنند كه خداوند متعال فرمود:« واذكر فى الكتاب موسى انه كان مخلصا و كان رسولا نبيا» (مريم/ 51) در اين كتاب از موسى ياد كن كه او مخلص بود و رسول و پيامبر والا مقام. و نيز فرموده است: «كذلك لنصرف عنه السوء والفحشاء انه من عبادنا المخلصين» (يوسف/ 24) اينچنين كرديم تا بدى و فحشاء را از او دور سازيم چرا كه او ازبندگان مخلص ما بود.
دوم، قرآن كريم اطاعت انبياء را بطور مطلق لازم دانسته «و ما ارسلنا من رسول الاليطاع باذن اللّه» (نساء/64) و لازمه اطاعت مطلق، عصمت است.
سوم، قرآن كريم مناصب الهى را به كسانى اختصاص داده كه آلوده به ظلم نباشند. «لا ينال عهدى الظالمين» (بقره/ 124) و هر گناهى دست كم ظلم به نفس مى باشد و هرگنهكارى در عرف قرآن كريم، ظالم ناميده مى شود.
با توجه به مطالب مذكور همه پيامبران معصومند ولى عصمت داراى مراتب مختلفى است و برخى از انبياء به ويژه پيامبر اسلام(ص) در رتبه عصمت بالاترى قرار دارند. ليكن سه مرحله از عصمت در ميان همه انبيا وجود داشته است و هيچ پيغمبرى فاقد اين سه مرحله نبوده است. آن سه مرحله عبارت است از: 1- عصمت در تلقى وحى، 2- عصمت در تبليغ و بيان وحى، 3- عصمت در عمل به پيام وحى. به عبارت ديگر: 1- هيچ پيامبرى در دريافت وحى گرفتار خطا و اشتباه نمى‏شود. 2- در ابلاغ وحى نيز نه از خود چيزى بر آن مى‏افزايد و نه آن را فراموش و اشتباه مى‏كند. 3- در عمل و اجراء نيز عمداً و سهواً برخلاف آنچه وحى رسالى و تشريعى شده است عمل نمى‏كند. اين مرتبه را عصمت حداقلى (Minimal) گويند كه بدون آن نبوت شكل نمى‏گيرد، ليكن مراتب بالاترى از عصمت نيز وجود دارد كه بالاترين مرتبه آن «عصمت حداكثرى (Maximal)» است كه براساس آن حتى ترك اولى نيز صورت نمى‏پذيرد.

پرسمان دانشجویی