ترک اولي | کتابخانه مجازی الفبا

ترک اولي در رفتار پيغمبراکرم(ص) و معصومين(ع) به چه معنا است و مصاديق آن را لطفاَ ذکر کنيد.

ترک اولى، آن است كه انجام آن از ترك آن بهتر باشد هر چند انجام ندادن آن گناه شمرده نمى‏شود، البته ممكن است بعضى اولى را به معنى مستحب هم بدانند. مثل اين كه فرموده‏اند اخلاق نيكو و مداراى با مردم موجب عزت شخص مى‏شود اگر كسى اخلاق نيكو نداشته باشد و يا نتواند مداراى با مردم داشته باشد مرتكب حرام نشده است و گناه نيست تنها از منافع آن بى‏بهره مانده است.

رفتار پيغمبر اکرم(ص) و معصومين(ع) به چه معنا است و مصاديق آن را لطفاَ ذکر کنيد. الف) ترك اولى به معناى ترك بهتر و سزاوارتر است. هر گاه امر داير شود بين دو كار كه هر دو خوب و پسنديده است؛ اما يكى از آن دو از اولويت خاصى برخوردار است. در اين صورت انجام آن اولى و سزاوارتر خواهد بود و ترك آن ترك اولى خواهد بود؛ مثلاً انسان پولى را مى‏خواهد به مستحق بدهد دو مستحق هست كه يكى خويشاوند انسان و به شدت محتاج است و ديگرى از اين خصوصيت برخوردار نيست.

هرگاه پول را به ديگرى كه چندان محتاج نيست و خويشاوند هم نيست بدهد، ترك اولىكرده (يعنى عملى را كه بهتر بوده انجام نداده است). ب ) قرينه‏هايى در آيات شريفه سوره «طه» وجود دارد كه مى‏رساند نهى خداوند (لا تقربا) نهى ارشادى بوده است نه مولوى. در آيات 117 تا 123 اين سوره خداوند مى‏فرمايد: «اى آدم يقين داشته باش كه اين (شيطان) با تو و همسرت دشمن است مبادا شما را از بهشت بيرون كند كه به رنج و مشكلات دچار شويد تو در بهشت نه گرسنه مى‏شوى و نه برهنه مى‏مانى و نيز نه تشنه مى‏شوى و نه گرماى آفتاب آزارت مى‏دهد».

1ـ خداوند در اين آيات نتيجه طبيعى خوردن از آن درخت را بيان مى‏كند كه خوردن آن باعث به رنج و مشقت افتادن است و نخوردن آن باعث خلود در بهشت و جاودانگى. امر ارشادى هم همين است؛ مثلاً امام معصوم به شخصى كه به مريضى سرماخوردگى دچار است بفرمايد ترشى نخور. اين نهى از خوردن ترشى حرمت آن را نمى‏رساند؛ بلكه مى‏رساند كه خوردن آن براى تو مضر است و اگر مى‏خواهى خوب شوى پرهيز لازم است. خداوند هم آدم را نهىاز خوردن مى‏كند و نتيجه طبيعى عمل او (به رنج و زحمت افتادن) را براى وى بيان مى‏كند.

2ـ در ادامه آيات درباره قضيه خوردن آدم از آن درخت مى‏فرمايد: «آدم پروردگارش را نافرمانى كرد و از پاداش او محروم شد سپس پروردگارش او را برگزيد و توبه‏اش را پذيرفت و هدايتش كرد خداوند فرمود از آن جا فرود آييد در حالى كه دشمن يكديگر خواهيد بود؛ ولى هرگاه هدايت من به سراغ شما آيد هر كس از هدايت من پيروى كند نه گمراه مى‏شود و نه در رنج خواهد بود و هر كس از ياد من روى گردان شود زندگى سخت و تنگى خواهد داشت و روزقيامت او را نابينا محشور مى‏كنيم». از آيه 123 به خوبى روشن است كه بحث تكليف و حرام و حلال و كيفر و پاداش مربوط به بعد از اين است؛ چرا كه خداوند اين آيات را در زمان خروج از بهشت به آدم(ع) مى‏فرمايد. گوشزد كردن اين مطالب به آدم موقع هبوط به دنيا (دار تكليف) قابل توجه است و اين نكته را مى‏رساند كه نايل آمدن به سعادت در صورت پيروى از هدايت‏هاى الهى است و قيامت و عذاب در صورت نافرمانى، مربوط به بعد از فرودبه دنيا است.

3ـ خداوند در اين آيات از پذيرفته شدن توبه آدم خبر مى‏دهد كه اگر امر مولوى بود لازمه‏اش اين بود كه بعد از پذيرفته شدن توبه، او را به بهشت برگرداند؛ در حالى كه اين طور نشد و نتيجه طبيعى عمل او (خروج از بهشت) سر جاى خودش باقى ماند، (تفسير الميزان، ذيل همين آيات). ج ) پاسخ اين بخش از سؤال از پاسخ سؤال‏هاى قبلى روشن مى‏شود.

اجمالاً اينكه مطلب همان طور است كه شما فرموده‏ايد و انبياى الهى از هر گونه معصيت و نافرمانى منزه و دور هستند مطلب محكم همين است. قضيه حضرت آدم و يا مسائلى از اين قبيل كه در قرآن راجع به انبيا آمده از متشابهات قرآن است و اسرار و حكمتهايى در آن نهفته است كه بر ما روشن نيست.

ضمنا از سؤال شما اين طور فهميده مى‏شود كه رعايت نكردن مسائل اخلاقى و عمل به مكروهات و ترك مستحبات را از مصاديق امر ارشادى مى‏دانيد در حالى كه چنين نيست و امر به مستحبات و ترك مكروهات هم از مصاديق امر مولوى است منتها نسبت به واجبات و محرمات از حيث شدت و ضعف فرق مى‏كند با دقت در پاسخهاى قبلى معنى امر و نهى ارشادى روشن مى‏شود.

پرسمان دانشجویی