علم نافع جهت رسیدن به کمال | کتابخانه مجازی الفبا

در رسيدن به کمال يعني عين پيامبر(ص) شدن کدام علم از همه در بين علوم مفيدتر و سازنده تر است؟ يا اين طور بگويم که آيا پرداختن به علوم دنيا براي معيشت و خدمت به مردم به خاطر خدا اولويت دارد براي سلوک و کمال يا علوم ديني و عرفاني را خواندن؟ يعني اگر کسي به علوم دنيايي رو آورد و به مطالعه و تحقيق و اختراع و پژوهش دست بزند با کسي که علوم عرفاني مي خواند و تمام فکر و ذکرش معنوي است در صورت اخلاص با يک سرعت به هدف مي رسند و يا اصلا به يک هدف مي رسند يا نه اولي نمي تواند با وجود اين کار ها به آن هدف اصيل برسد و يا مي شود برسد اما اولي اين است که رها کند و به کساني وا گذارد که که دنبال کمال به آن صورت نيستند و از اين مي شود نتيجه گرفت که وقتي امام زمان(عج) مي آيند و 25 باب ديگر علم را باز مي کنند و تکنولوژي را بسيار بيش از حالا پيشرفت مي دهند؟ اين توسط کساني انجام مي شود که دنبال سلوک و کمال نيستند و اگر کسي بخواهد سلوک کند امام(عج) به او خواهد گفت که بهتر است اين علوم را به ديگران واگذارد و دنبال علم دين برود؟

در اين که همه انسانها مي توانند مسير کمال را طي کنند و به کمال لايق خود برسند ترديدي نيست ولي رسيدن به غايت کمال پيامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) و عين آنها شدن از محالات است. همه مي توانند خليفه الله شوند ولي خلافت کليه مطلقه خاص چهارده معصوم است؛ واحدي از انبياء و اولياء و مقربين را به آن مقام راه نيست. انبیا همه در یک مقام نیستد وافضل آنها نبی اکرم (ص) است « تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى‏ بَعْضٍ ...»(بقره/253) قال رسول الله(ص): «لي مع الله وقت لا يسعه ملک مقرب و لا نبي مرسل و لا عبد مؤمن امتحن الله قلبه للايمان»(بحارالانوار، ج18، ص360)( مرا با خدا وقتي است که در آن نمي گنجد هيچ فرشته ي مقربي و هيچ نبي مرسلي و هيچ مؤمني که خدا قلبش را براي ايمان امتحان کرده است و او از امتحان سربلند بيرون آمده است(
اما مطلبي که در مورد 25 باب علم که توسط امام زمان(عج) باز مي شود نقل کرده ايد به کمي تصحيح نياز دارد. امام صادق(ع) فرمودند: «العلم سبعة و عشرين حرفا فجميع ما جاءت به الرسل حرفان فلم يعرف الناس حتي اليوم غير الحرفين فاذا قام قائمنا اخرج الخمسة و العشرين حرفا و بثها في الناس و ضم اليها الحرفين حتي يبثها سبعة عشرين حرفا»(بحارالانوار، ج52، ص336)( علم 27 حرف است پس جميع آنچه انبياء قلبي آورده اند دو حرف است و مردم تا به امروز جز دو حرف را نمي شناسند و چون قائم ما قيام کند، خارج مي کند 25 حرف ديگر را و آن را منتشر مي کند در بين مردم و دو حرف ديگر را به آن منضم مي کند تا منتشر مي کند 27 حرف را).
بنابراين اولا اين 25 باب علم را خود امام آشکار مي کند و از برخي روايات برمي آيد که امام زمان(عج) اين علم را از قرآن کريم که «تبيانا لکل شيء» است آشکار مي نمايد و ثانيا معلوم نيست که اين علوم از سنخ علوم تجربي باشد بلکه ممکن است از علوم الهي و از سنخ معارف باشد. والله اعلم.
اما در مورد اينکه چه علمي براي رسيدن به کمال مطلوب اولاتر است؛ گفتني است که برخي از علوم و معارف الهي براي همه مکلفين واجب عيني است؛ نظير اصول عقائد، اصول اخلاق و بخشي از احکام اسلام که براي شخص لازم است. اما بقيه علوم بر دو قسم اند يا علوم دنيوي هستند نظير فيزيک، شيمي،‌ زيست شناسي و ... يا علوم ديني و الهي هستند مثل فقه اجتهادي، علم اصول فقه، فروع عقايد، فروع علم اخلاق، عرفان نظري و عملي، فلسفه اسلامي، علم حديث و رجال و ... . کسب اين علوم- چه دنيوي و چه ديني- شرعا واجب کفايي است ؛ لذا اگر کسي در اين علوم وارد نشد ومسلمین نیز به آن نیاز داشتند، بر تک تک مسلمين لازم است که در صورت داشتن استعداد لازم در آن علوم وارد شوند. اما اگر در همه ی اين علوم به اندازه ی کافی متخصص وجود داشته باشد ورود در آنها بر کسي واجب نيست. در امور عملي نيز چنين است مثلا اگر جامعه اسلامی محتاج به شغلی مثل نانوایی یا مهندسی یا عملگی باشد و کسي وارد این شغلها نشود بر همه واجب کفايي است که درصورت داشتن استعداد وتوان وارد این کارها شوند.
اما براي رسيدن به مقامات عالي انساني، اصل، خلوص نيت و عبوديت نسبت به پروردگار متعال است؛ لذا هر کسي مي تواند به چنين مقامي نائل شود. التبه داشتن مقدار واجب از علوم ديني(اصول عقائد، اصول اخلاق و احکام مورد نياز) الزامي است. افراد زيادي در طول تاريخ بوده اند که به مقامات بالاي معنوي دست يافته اند در حالي که دروسي مثل حکمت و عرفان نيز نخوانده بودند نظير شيخ رجبعلي خياط و مرحوم دولابي.
آنچه در سير و سلوک مهم است اين که هر کس در کنار انجام واجبات و ترک محرمات هر کاري را که انجام مي دهد بر خود وظيفه شرعي بداند و آن را براي خدا انجام دهد. بنده خاص خدا آب همه که دست بچه اش مي دهد به خاطر خدا مي دهد ؛ غذا هم که مي خورد به خاطر خدا می خورد .نمی خورد که سیر شود می خورد که نیرو بگیرد برای بندگی خدا .
انسان در انتخاب رشته تحصيلي و شغل بايد در درجه اول استعدادهاي خود را ملاحظه کند و ببيند چه استعدادي در او قويتر است و در درجه دوم به علائق خود توجه کند چرا که تحصيل و کار بدون علاقه، چندان ثمربخش نخواهد بود. آن وقت که انسان رشته تحصيلي و شغل خود را انتخاب کرد، بايد آن را براي خدا انجام دهد و با آن رضايت خدا را طلب کند و خود را در آن کار مأمور خدا بداند. البته روشن است که علوم ديني و به خصوص علم عقائد(کلام) و حکمت اسلامي و عرفان نظري وسائل مناسبتري براي سيروسلوک عملي هستند به شرط آنکه وسيله تلقي شوند نه هدف.لذا بسیاری از اولیای خدا نیز در بین علمای دینی بوده اند .اما علوم تجربي نقش چنداني در اين زمينه ندارند و در واقع تحصيل علوم تجربي به منزله عمل صالح است لکن عمل ذهني يا مقدمه ی برخي اعمال صالحه هستند. اما علوم دینی مثل کلام وفلسفه و عرفان یا خود از سنخ اعتقادند يا مقدمه اعتقاد و عملند لذا چنين علومي براي رسيدن به کمالات انسان مناسبترند. البته جمع بين علوم ديني و دنيوي نيز ممکن است به خصوص اگر شخص دنبال مدرک نباشد.
وَ الَّذينَ جاهَدُوا فينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنين(هود 69).

پرسمان دانشجویی