شفاعت نزد شيعه‏ | کتابخانه مجازی الفبا

چگونه مى‏توان ثابت كرد شفاعت اولياى الهى در آخرت حتمى است؟ در حالى كه آيات قرآن حداكثر تنها بر امكان شفاعت دلالت دارد؟

بسيارى از آيات، بر وقوع و تحقّق شفاعت - فراتر از امكان - دلالت دارند. اين آيات نه تنها از وجود شافعان خبر مى‏دهد؛ بلكه مشخصات آنها را هم بيان مى‏كند: «يَوْمَئِذٍ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَةُ إِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِيَ لَهُ قَوْلاً»؛ طه (20)، آيه 109. «در آن روز شفاعت سودى ندارد، مگر شفاعت كسى كه خداى رحمان به او اجازه داده و سخن او را پسنديده است».

به كار بردن فعل ماضى در اين آيه، در اصطلاح ادبى بر حتمى بودن وقوع شفاعت دلالت دارد.

آيه «لا يَشْفَعُونَ إِلاَّ لِمَنِ ارْتَضى‏»؛ «شفاعت نمى‏كنند مگر براى كسى كه مورد پسند خداوند باشد»: انبياء (21)، آيه 28. شفاعت شوندگان را توصيف مى‏كند؛ يعنى، اصل وقوع شفاعت و وجود شفيعان امرى مسلم دانسته شده و به معرفى شفاعت شوندگان پرداخته است.

روايات متواتر از نبى اكرم(ص) نيز بر وقوع و تحقق آن دلالت مى‏كند. به همين جهت شفاعت اولياى الهى در روز رستاخيز، امرى قطعى و ثابت و مورد اتفاق مسلمين است. يك. ديدگاه اهل سنت: 1. فخر رازى:

«امت اسلامى اتفاق نظر دارند كه پيامبر اسلام روز رستاخيز حق شفاعت دارد... و معناى شفاعت پيامبر اين است كه گنه‏كاران را از عذاب دوزخ مى‏رهاند تا وارد آتش نشوند و آنها هم كه در آن مى‏سوزند، در پرتو شفاعت پيامبر از آتش دوزخ خارج شده، وارد بهشت مى‏شوند». تفسير مفاتيح الغيب، ج 3، ص 63، تفسير آيه 48 و يا 123 بقره. 2. علامه قوشجى (صاحب شرح تجريد):

«مسلمانان شفاعت را به عنوان يك اصل مسلم پذيرفته‏اند و در باره آن اختلاف ندارند. شرح تجريد، ص 501. 3. ابن تيميه (از پايه گذاران فرقه وهابيت):

«شفاعت، با روايات متواتر و از طريق اجماع اثبات شده و كسانى كه پس از اقامه دليل، چنين موضوعى را انكار كنند، كافر مى‏شوند». الرسائل الكبرى، رساله استغاثه، ج 1، ص 481. نمونه روايات اهل‏سنّت:

از پيامبر اسلام(ص) نقل كرده‏اند: «ان شفاعتى يوم القيامه لاهل الكبائر من امتى»؛ «شفاعت من در روز قيامت براى كسانى از امتم خواهد بود كه مرتكب گناهان بزرگ شده‏اند». مسند احمد بن حنبل، ج 3، ص 213؛ سنن ابن ماجه، ج 2، ص 1441.

و نيز: «يشفع يوم القيامه الانبياء ثم العلماء ثم الشهداء»؛ سنن ابن ماجه، ج 2، ص 1443. «در روز قيامت پيامبران سپس عالمان و سپس شهيدان شفاعت مى‏كنند» و «يشفع النبيون و الملائكة و المؤمنون» ؛ صحيح بخارى، ج 9، ص 160؛ مسند احمد، ج 3، ص 94. «پيامبران، فرشتگان و مؤمنان شفاعت مى‏كنند». دو. ديدگاه شيعه: 1. خواجه نصير طوسى:

«عقيده به شفاعت از عقايد صحيح اسلامى است؛ خواه به منظور افزايش پاداش باشد و خواه براى اسقاط كيفر». شرح تجريد الاعتقاد، ص 262. 2. علامه حلى(ره):

«علماى اسلام اتفاق نظر دارند كه پيامبر اسلام در روز رستاخيز حق شفاعت دارد». كشف المراد، ص 262. نمونه روايات شيعه:

پيامبر اكرم(ص) فرمود: «انى لأشفع يوم القيامة فاشفع و يشفع على، فيشفع اهل بيتى فيشفعون»؛ «من در روز قيامت شفاعت مى‏كنم و على هم شفاعت مى‏كند و اهل بيت من نيز شفاعت مى‏كنند و پذيرفته مى‏شود». مناقب ابن شهر آشوب، ج 2، ص 15.

حضرت على(ع) فرمود: «ثلاثة يشفعون الى اللَّه عزوجل: فيشفعون الانبياء ثم العلماء ثم الشهداء»؛ «سه دسته در پيشگاه خداوند شفاعت مى‏كنند و شفاعت آنان پذيرفته مى‏شود: پيامبران، دانشمندان دينى، شهدا». صدوق، خصال، ص 624.

امام صادق(ع) مى‏فرمايد: «من انكر ثلاثة فليس من شيعتنا: المعراج و المسائلة فى القبر و الشفاعة»؛ «هر كس سه چيز را انكار كند، از شيعيان ما نيست: معراج، سؤال قبر و شفاعت». صدوق، امالى، ص 177.

امام باقر(ع) نيز فرموده است: «مؤمنى كه از همه كمتر شفاعت مى‏كند، سى تن را شفاعت مى‏كند». كافى، ج 8، ص 101.

پرسمان دانشجویی