سدره المنتهي-بيت المعمور | کتابخانه مجازی الفبا

معنا و مفهوم و چيستي «سدرة المنتهي» و «بيت المعمور» را لطفا توضيح دهيد.

کلمه «سدرة المنتهي» در آیه 14 سوره نجم مورد اشاره واقع شده است ؛ و مفسرین بر این اعتقادند که سدرةالمنتهی یکی از منازلی است که حضرت خاتم الانبیاء (ص) در معراج ، از آن گذر کرده است ؛ از آیات سوره نجم استفاده می شود که جنةالمأوی (بهشت ابدی اخروی ) نیز در کنار سدرةالمنتهی است ؛ و نیز استفاده می شود که بالاتر از سدرةالمنتهی نیز حقیقتی وجود دارد که آن را احاطه کرده است ؛ ولی در قرآن کریم به حقیقت این امر محیط بر سدرةالمنتهی اشاره نشده است. همچنین از آیات سوره نجم استفاده می شود که پيامبر(ص) در سدرةالمنتهی کسی را دیده است ؛ « وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرى‏ - عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى‏ - و بار ديگر نيز او را مشاهده كرد ؛ نزد سدرة المنتهى» ؛ برخی مفسرین گفته اند آن کس ،جبرئيل (ع) بود که پیامبر (ص) در سدرةالمنتهی ، صورت واقعي و حقيقي او را مشاهد نمود ؛ امّا برخی دیگر و از جمله علامه طباطبایی ، در المیزان ، گفته اند: آن حضرت در سدرةالمنتهی ، خدا را با چشم قلب مشاهد نمود ؛ و آنگاه روایاتی را ناظر بر این مطلب آورده اند.
از برخي روايات ائمه معصومين(ع) استفاده می شود که سدرة المنتهي در انتهای آسمان هفتم است و همه امور و از جمله اعمال و عقائد و دین بني آدم تا سدرة المنتهي بالا مي رود و منتهاي صعود امور و اعمال و دین و اعتقاد افراد ، آنجا مي باشد ؛ و به همين جهت به آن سدرة المنتهي گفته شده است . انتهای صعود جناب جبرئیل(ع) به همراهی نبی اکرم (ص) نیز تا سدرةالمنتهی بوده است ؛ و سیر معراجی آن حضرت بعد از سدرةالمنتهی بدون همراهی جبرئیل (ع) بوده است. همچنین از روایات اهل بیت (ع) به دست می آید که نبی اکرم (ص) بعد از گذر از سدرةالمنتهی به عرش الهی رسیده است . باز در روایات آمده است که آن حضرت ، بعد از گذر از سدرةالمنتهی به حجب نور رسیده اند ؛ و در برخی روایات حضرت فرمودند: از هفتاد حجاب نور گذشتم تا به عرش رسیدم. و در روایتی بهشت را بین عرش و سدرة المنتهی قرار داده اند ؛ لذا ممکن است مراد از حجب نور همان مراتب بهشت باشد ؛ و شاید از این قرائن بتوان نتیجه گرفت که آنچه سدرةالمنتهی را احاطه کرده است ، همین حجب نورند. در برخی روایات اسامی این حجب نیز ذکر شده است ؛ واز جمله آنها یکی هم کرسی است ؛ و مافوق کرسی عرش است.
امّا حقیقت سدرةالمنتهی چیست؟
سدر نام درختی است که در فارسی آن را کُنار گویند و آن غیر از چنار است ؛ میوه و برگ آن داروی طبّی است ؛ و پودر برگ آن برای شستن بدن به کار می رود ؛ گفته اند این درخت تا چهل متر بلند می شود و بیش از دوهزار سال عمر می کند. و المنتهی صفت یا مکان آن را مشخص می کند ؛ بنا بر این سدرةالمنتهی یعنی درختی که در انتهای هفت آسمان قرار دارد ؛ یا درختی که انتهای سیر همه امور به اوست .
با کنار هم گذاشتن آیات و روایاتِ مربوط به سدرةالمنتهی و برخی آموزه های برهانی فلسفه اسلامی می توان گفت که سدرةالمنتهی حقیقتی مجرّد(غیرمادّی ) بوده و از موجودات عالم ملائک است و مثل ملائکی چون جبرئیل (ع) از مادیّت و زمان ومکان و شکل و رنگ و امثال آنها منزّه است. یکی از اصحاب امام صادق (ع) به نام سلیمان می گوید از امام (ع) در باره حقیقت سدرةالمنتهی سوال کردم ، حضرت فرموده اند: « أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِي السَّماءِ ؛ فَقَالَ: رَسُولُ اللَّهِ (ص) جَذْرُهَا وَ عَلِيٌّ (ع) ذِرْوُهَا وَ فَاطِمَةُ فَرْعُهَا وَ الْأَئِمَّةُ أَغْصَانُهَا وَ شِيعَتُهُمْ أَوْرَاقُهَا قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَمَا مَعْنَى الْمُنْتَهَى قَالَ إِلَيْهَا وَ اللَّهِ انْتَهَى الدِّينُ مَنْ لَمْ يَكُنْ مِنَ الشَّجَرَةِ فَلَيْسَ بِمُؤْمِنٍ وَ لَيْسَ لَنَا شِيعَةً »(بحار الأنوار ؛ ج‏24 ؛ص140 ) ( سليمان گفت از حضرت صادق عليه السّلام راجع به «سِدْرَةِ الْمُنْتَهى‏» پرسيدم؛ فرمودند: اصل آن ثابت و فرعش در آسمان است ؛ــ اشاره است به آیه 24ابراهیم ــ فرمودند: پيامبر اكرم (ص) اصل و تنه آن درخت است ؛ و علي عليه السّلام قسمت بالاى درخت و فاطمه(س) تنه های فرعی آن و ائمه عليهم السّلام شاخه‏هاى درخت و شيعيان برگ درختند ؛ عرض كردم فدايت شوم پس معنى (المنتهى) چيست فرمود بخدا قسم دين به آن منتهى مي گردد هر كه از آن شجره نباشد نه مؤمن است و نه شيعه ما. »
از این روایت استفاده می شود که سدرةالمنتهی ؛ از مراتب حقیقت نوری چهارده معصوم است که جامع امور و حقایق بوده و همه امور و اعمال و اعتقاد و دین مردم به آنها ختم می شود ؛و کسی در سیر کمالی از آنها فراتر نمی رود.
بیت المعمور.
معنی لغوی بیت المعمور ، خانه ی آباد است ؛ در روایات اهل بیت (ع) آمده است که بیت المعمور خانه است در آسمان چهارم که محل زیارت و عبادت فرشتگان است ؛ و به سبب عبادت فرشتگان آباد است ؛ و آن محازی خانه کعبه و عرش است.« عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ سُئِلَ لِمَ سُمِّيَ الْكَعْبَةُ كَعْبَةً قَالَ لِأَنَّهَا مُرَبَّعَةٌ فَقِيلَ لَهُ وَ لِمَ صَارَتْ مُرَبَّعَةً قَالَ لِأَنَّهَا بِحِذَاءِ بَيْتِ الْمَعْمُورِ وَ هُوَ مُرَبَّعٌ فَقِيلَ لَهُ وَ لِمَ صَارَ الْبَيْتُ الْمَعْمُورُ مُرَبَّعاً قَالَ لِأَنَّهُ بِحِذَاءِ الْعَرْشِ وَ هُوَ مُرَبَّعٌ فَقِيلَ لَهُ وَ لِمَ صَارَ الْعَرْشُ مُرَبَّعاً قَالَ لِأَنَّ الْكَلِمَاتِ الَّتِي بُنِيَ عَلَيْهَا الْإِسْلَامُ أَرْبَعٌ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ »(بحار الأنوار؛ ج‏55 ؛ص5 )( از امام صادق عليه السّلام پرسيدند : چرا كعبه ، كعبه نامیده شد ؟ فرمودند: چون چهار گوش است، گفته شد چرا چهار گوش شده؟ فرمودند: چون برابر بيت المعمور است كه چهار گوش است ؛ گفته شد: چرا بيت المعمور چهار گوش است؟ فرمودند: چون برابر عرش است كه چهار گوش است ، گفته شد : چرا عرش چهار گوش شده؟ فرمودند: چون اساس اسلام بر چهار كلمه است ، سبحان، و الحمد للَّه، و لا إله إلّا اللَّه، و اللَّه أكبر. »
« وَ رُوِيَ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ لَوْ أُلْقِيَ حَجَرٌ مِنَ الْعَرْشِ لَوَقَعَ عَلَى ظَهْرِ بَيْتِ الْمَعْمُورِ وَ لَوْ أُلْقِيَ مِنَ الْبَيْتِ الْمَعْمُورِ لَسَقَطَ عَلَى ظَهْرِ الْبَيْتِ الْحَرَام ...» (بحار الأنوا ؛ج‏55 ؛ص8 ) ( امام صادق (ع) فرمودند: اگر سنگی از عرش فرو افتد در پشت بام بیت المعمور قرار می گیرد ؛ و اگر از بیت المعمور فرو افتد در پشت بام کعبه قرار می گیرد . ... )
از این روایات شریفه و دیگر روایات به ضمیمه برخی آموزه های برهانی فلسفه اسلامی می توان استنباط نمود که بیت المعمور حقیقت ،باطن و صورت ملکوتی خانه کعبه است ؛ و عرش حقیقت و باطن بیت المعمور است ؛ و حقیقت اذکار اربعه (سبحان، و الحمد للَّه، و لا إله إلّا اللَّه، و اللَّه أكبر ) باطن عرش الهی است. و اسلام ظهور تفصیلی این چهار ذکر است.

پرسمان دانشجویی