خير و شر در قيامت | کتابخانه مجازی الفبا

در زمان قيامت مسأله شر و خير به چه صورت است؟

مسأله خير و شر، مسأله اي است معرفت شناختي، بدين معنا که انسان با نگاه و توجه به آنچه مربوط به اوست، برخي چيزها را مطلوب و باعث کمال خود مي داند و لذا آنها را خير نام مي نهد و برخي ديگر را نامطلوب و مانع خود مي يابد و آنها را شر مي نامد.

اما اگر به واقع و به هستي اطراف خود نظر کنيم و مفهوم خير و شر را کمي تحليل نماييم مطلب روشن تر خواهد شد، چرا که شر و نامطلوب بودن همواره با نقص و نداري همراه است؛ مثلا جهل نقص است. زيرا آگاهي اي وجود دارد و در واقع جهل خود چيزي نيست در مقابل آگاهي بلکه جهل يعني نبود آگاهي و نبود آگاهي چيزي عيني و واقعي نيست تا آنرا نامي عيني دهيم و شر بناميمش، بلکه آنچه ما آنرا شر مي ناميم در واقع همان نبودن چيزي است که ما جاي خالي آن را شر مي نام مي نهيم.

در واقع اين انسان است که با نظر به خود و اطراف خود مفاهيمي چون وجود و عدم، دارايي و نداري و در يک کلام خير و شر انتزاع مي کند و به اموري نسبت مي دهد. اما از نظر هستي شناختي آنچه هست وجود است چرا که تا چيزي رنگ وجود به خود نگيرد تحقق نمي يابد و چون تحقق يافت يعني نقص و نداري ندارد و عدم نيست بلکه کمال و دارايي و خير است.

به هر حال از نظر معرفت شناختي مساله تقسيم امور به خير و شر مختص به زمان و مکان خاص نيست اما از نظر هستي شناختي امور را نمي توان به خير و شر و در واقع به وجود و عدم، به دارايي و نداري تقسيم کرد چرا که نداري و عدم و شر اصلا به خاطر هويت شان تحقق نمي يايند چون اگر تحقق يابند ديگر عدم و نداري و شر نيستند . و لذا نه خالقي دارند و نه هويت و تحققي.

اما در مورد قيامت، شايد منظورتان اين است که آيا بهشت و جهنم مصداق خير و شراند و يا اصلا مي توان چنين بحثي را مطرح کرد يا نه؟ بايد گفت که اينها نيز از نظر هستي شناختي چون وجوداند خيراند اما از نظر معرفت شناختي و از نگاه انساني يکي خير؛ يعني مطلوب و ديگري شر؛ يعني نامطلوب است، به عبارتي ديگر شر امري نسبي است و از نسبت چيزي با خود انتزاع مي شود.

اما به هر حال مطلبي که در مورد مساله شر مطرح است يعني انتساب آن به خداوند و يا عدم انتساب آن؛ در قيامت ديگر مطرح نمي شود. زيرا که هر کسي در آن جا مي يابد، بهشتي را که در آن به سر مي برد تحقق و تجسم همان اعمالي است که از پيش فرستاده است که لطف و رحمت الهي به آن ضميمه شده است. همان اعمالي است که از پيش فرستاده است جهنمي که در آن سرگردان و گرفتار آمده چيزي جز نتيجه همان اعمال ناپسندي است که در دنيا انجام داده است و اين اوست که پديد آورنده شر است نه خداوند. چرا که خداوند وجود، محض است و از چنين موجودي چيزي متناسب با خودش صادر مي شود. از نور جز نور چيزي برنيايد و اين گونه نيست که از نور ظلمت و تاريکي برآيد، آنهم از نوري که در نهايت نورانيت و کمال و قدرت است.

پرسمان دانشجویی