آيه ابلاغ‏ | کتابخانه مجازی الفبا

آيا آيه «ابلاغ» مربوط به امامت حضرت على عليه السلام است؟ اين مسأله چگونه اثبات مى‏شود؟

آيه ياد شده عبارت است از: يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرِينَ «1».

ارتباط آيه فوق با ولايت و امامت اميرمؤمنان عليه السلام قطعى و مسلّم است.

اين مسأله با توجه به دو نكته روشن مى‏شود:

1. بررسى شأن نزول آيه،

2. بررسى و ارزيابى مفاد آيه.

يك. شأن نزول‏

بسيارى از آثار روايى، تفسيرى و تاريخى از عالمان شيعه و سنى از طرق متعدد آورده‏اند كه آيه فوق در شأن امام على و در جريان غديرخم نازل شده است. از جمله صحابيان پيامبر راويان زيادى چون:

ابوسعيد خدرى، زيد ارقم، جابربن عبدالله انصارى، ابن عباس، براءبن عازب، حذيفه، ابوهريره، ابن مسعود و عامربن ليلى بر اين مطلب گواهى داده‏اند.

از عالمان پسين نيز كسانى چون حانظ ابونعيم اصفهانى، ابوالحسن واحدى نيشابورى، ابن عساكر شافعى، فخر رازى، ابواسحق حموينى، ابن صباغ مالكى، جلال الدين سيوطى، قاضى شوكانى، شهاب الدين آلوسى شافعى، شيخ سليمان قندوزى حنفى، محمد عبده مصرى، حافظ ابن مردويه، و جمع كثيرى از ديگر عالمان به نقل و بررسى اين مسأله در تفاسير و ديگر آثار خود پرداخته‏اند. «1»

بنابراين در ارتباط آيه شريفه با حادثه غدير و اعلام ولايت و امامت حضرت على عليه السلام جاى هيچ‏گونه ترديد نيست.

دو. مفاد آيه‏

فارغ از ادله مربوط به رابطه آيه شريفه با حادثه غدير و آنچه در اين حادثه رخ داده است؛ نيم نگاهى به مضمون آيه نكات زير را نشان مى‏دهد:

2- 1. آنچه دستور ابلاغ آن داده شده مسأله‏اى بسيار اساسى و همسان رسالت پيامبر است و ترك آن مساوى با عدم انجام رسالت «و ان لم تفعل فما بلغت رسالته». بنابراين مسأله مورد ابلاغ چيزى از مسايل جزئى و احكام فرعى نبوده است، بلكه چيزى است كه:

اولًا، تا آن لحظه چنان‏كه بايد براى عموم مردم روشن نشده است.

ثانياً، قوام رسالت به آن متكى است و بدون آن كيان رسالت بر باد است و اين نيست مگر تعيين راهبردى كه بتواند بقاء و استمرار خط رسالت را پس از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله تضمين كند.

2- 2. لحن آيه نشان مى‏دهد مسأله مورد نظر به گونه‏اى بوده كه برخى در برابر آن سرسختى و موضعگيرى شديدى داشته‏اند تا آنجا كه در پى توطئه خطرآفرينى براى پيامبر و آيين او بوده‏اند. از اين رو خداوند به پيامبر اطمينان مى‏دهد كه او را مورد حمايت جدى قرار خواهد داد و شر مخالفان و توطئه گران را از او دور خواهد داشت. وَ اللَّهُ يَعصِمُكَ مِنَ النّاس «1» اين فراز نيز نشان مى‏دهد كه مسأله مورد نظر هيچ ربطى به احكام فرعى مانند: نماز و روزه و حج و ... نداشته است. به ويژه آنكه اين آيه از آخرين آيات نازل شده بر پيامبر است و در زمانى نازل شد كه همه احكام و اركان اسلامى تعيين و ابلاغ شده بود. از طرف ديگر واقعيات تاريخى و حوادث پسين به خوبى نشان مى‏دهد كه همه مخالفت‏ها و سرسختى‏ها بر سر يك مسأله بيش نبوده است، يعنى عدم پذيرش ولايت و امامت در خاندان پيامبر و به ويژه اميرمؤمنان.

2- 3. در آخرين فراز آيه آمده است: إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الكافِرِينَ «2» اين فراز نيز دلالت دارد كه جبهه‏گيرى در برابر مسأله مورد نظر متضمن گونه‏اى از كفر و بى‏دينى است و به نوبه خود نشانگر آن است كه مسأله مورد ابلاغ و پذيرش آن يكى از اركان دين است و دين منهاى آن تمايز قاطع و كاملى از بى‏ايمانى ندارد. در نتيجه هيچ مفسرى نتوانسته است غير از مسأله امامت و رهبرى عصمت‏مدار امام على عليه السلام تفسيرى متناسب با تأكيدات مهم اين آيه ارائه كند.

بنابراين نظر داشت مطالب فوق به اضافه بررسى جايگاه امامت در قرآن و حديث، واقعه غدير و نزول آيه اكمال و رخدادهاى پس از آن راه را بر هرگونه تفسير و تأويلى غير از انطباق آيه شريفه با ولايت اميرمؤمنان مسدود خواهد كرد.

ازکتاب پرسمان دانشجویی - امام شناسی

پرسمان دانشجویی