مواقف قيامت‏ | کتابخانه مجازی الفبا

مواقف قيامت چگونه است؟! چه كنيم كه از سختى‏هاى مراحل قيامت رها شويم؟

بايد دانست قيامت نيز همانند دنيا داراى نظام است؛ براساس روايات، قيامت داراى مواقف پنجاه گانه است و هر ايستگاهى به نوعى از اعمال رسيدگى مى‏شود و در حقيقت عالم قيامت، پرده نمايش و ظهور اعمال و عقايد ما در دنيا است. همچنان كه در دنيا ما در عرصه‏هاى مختلف زندگى شخصى، خانوادگى، اجتماعى و عبادت و ... رفتارهاى گوناگونى داشتيم؛ در آنجا نيز ايستگاه حق اللَّه،

حق الناس و به طور جزئى‏تر، حق نماز، حق قرآن و ... وجود دارد و از انسان بازخواست مى‏كنند و در حقيقت جلوه‏اى از اجراى عدالت خداوند است كه به نمايش در مى‏آيد. به هر ميزان كه در اين دنيا به اين حقوق بيشتر و آسان‏تر پرداخته شده باشد، در صحنه قيامت سريع‏تر آن ايستگاه‏ها طى مى‏شود.

بنا بر آنچه گفته شد، اين گونه نيست كه انسان در صف‏هاى طولانى بايستد تا نوبت او برسد؛ بلكه بايد در صف‏هاى متعدد پاسخ‏گو باشد و چه بسا زمان پاسخ‏گويى هر كس طولانى باشد.

با استفاده از آيات قرآن مجيد، مى‏توان روز قيامت را در سه مرحله كلى ترسيم كرد «1»:

مرحله اول: برانگيخته شدن همگانى: وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَجَمَعْناهُمْ جَمْعاً «2»؛ «در صور دميده مى‏شود و ما همه آنها را گرد مى‏آوريم».

مرحله دوم: حركت به سوى ايستگاه‏هاى حسابرسى و سؤال: وَ جاءَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِيدٌ «3»؛ «هر انسانى وارد محشر مى‏گردد، در حالى كه همراه او حركت دهنده و گواهى دهنده‏اى است».

مرحله سوم: حركت به سوى جايگاه كيفر و پاداش: وَ سِيقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلى‏ جَهَنَّمَ زُمَراً «4»؛ «و كسانى كه كافر شدند؛ گروه گروه به سوى جهنم رانده مى‏شوند» و وَ سِيقَ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ زُمَراً «5»؛ «و كسانى كه تقواى الهى پيشه كردند، گروه گروه به سوى بهشت برده مى‏شوند».

اين مراحل سه گانه داراى ايستگاه‏هاى بسيار و گردنه‏هاى سختى است كه پيمودن هر كدام تا هزار سال طول مى‏كشد، چنان كه در قرآن مجيد آمده است: ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ «1»؛ «سپس در روزى كه مقدار آن هزار سال از سال‏هايى است كه شما مى‏شمريد؛ به سوى او بالا مى‏رود».

حالت انتظار و بازخواست گناهكاران در قيامت، آن چنان سخت است و گرفتارى تبه‏كاران در آن روز به گونه‏اى شديد است كه طى تمامى ايستگاه‏ها و مواقف، تا پنجاه هزار سال طول مى‏كشد: تَعْرُجُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ «2»؛ «فرشتگان و روح (كه بزرگ فرشتگان است) به سوى او بالا مى‏روند، در آن روزى كه مقدارش پنجاه هزار سال است».

امام صادق عليه السلام در تأييد اين معنا مى‏فرمايد: «الا فحاسبوا انفسكم قبل ان تحاسبوا فان فى القيامه خمسين موقفا كل موقف مثل ألف سنه مما تعدون، ثم تلا هذهه الايه (فى يوم كان مقداره خمسين الف سنه)»؛ «آگاه باشيد! پس به حساب خود رسيدگى كنيد قبل از آنكه به حساب شما رسيدگى شود؛ به درستى كه در قيامت پنجاه توقفگاه هست كه هر كدام مانند هزار سال است از آنچه شما مى‏شمريد».

سپس [آن حضرت‏] اين آيه را تلاوت فرمود: «در روزى كه مقدار آن پنجاه هزار سال است» «3».

البته سختى روز قيامت براى مؤمنان راستين، آسان مى‏شود «و طول مدت آن» براى پرهيزگاران كوتاه مى‏شود؛ چنانكه در قرآن مجيد مى‏خوانيم: فَأَمَّا مَنْ‏ أُوتِيَ كِتابَهُ بِيَمِينِهِ فَسَوْفَ يُحاسَبُ حِساباً يَسِيراً «1»؛ «پس كسى كه نامه اعمال او به دست راستش داده شود، به زودى از او حسابرسى آسانى مى‏شود».

به هر اندازه ايمان و عمل انسان با اخلاص بيشترى باشد؛ از آسايش و آرامش زيادترى در آن روز بهره‏مند خواهد بود، تا آنجا كه براى اولياى الهى و اهل بيت پاك پيامبر صلى الله عليه و آله هيچ گونه گرفتارى و سختى نخواهد رسيد: فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِكَ الْيَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُوراً «2»؛ «خداوند آنان را از شر آن روز نگه مى‏دارد و آنها را شادابى و شادمانى عنايت فرمايد».

براى توضيح بيشتر درباره چگونگى حضور در ايستگاه‏هاى قيامت، به دو مورد از تفاوت‏هاى مؤمنان و تبه‏كاران در هنگام برپايى قيامت اشاره مى‏شود:

1. ترس و وحشت و ايمنى‏

بى‏تابى و آرامش انسان، در هنگام ورود به صحنه قيامت، بستگى كامل با چگونگى اعتقاد و اعمال او دارد؛ در حالى كه ميزان گرفتارى انسان در توقفگاه‏هاى قيامت، به مقدار سرپيچى او، از تكاليف پروردگار است: وَ ما أَدْراكَ مَا الْعَقَبَةُ فَكُّ رَقَبَةٍ أَوْ إِطْعامٌ فِي يَوْمٍ ذِي مَسْغَبَةٍ يَتِيماً ذا مَقْرَبَةٍ أَوْ مِسْكِيناً ذا مَتْرَبَةٍ «3»؛ «و تو نمى‏دانى آن گردنه چيست! آزاد كردن برده‏اى يا غذا دادن در روز گرسنگى به يتيمى از خويشاوندان يا به مستمندى از خاك نشين».

انسان‏هاى مؤمن، به تناسب انجام نيكى‏ها و عمل به واجبات و ترك محرمات، از آشفتگى و پريشانى روز قيامت در امان هستند: مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ «1»؛ «كسانى كه نيكى با خود بياورند، پاداشى بهتر از آن خواهند داشت و آنان از وحشت آن روز در امان مى‏باشند» و لا يَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَكْبَرُ «2»؛ «وحشت بزرگ [صحنه قيامت‏] آنان را اندوهگين نمى‏كند».

اما كافران و تبه كاران همراه با اضطراب و هراس شديد وارد صحراى محشر مى‏شوند: قُلُوبٌ يَوْمَئِذٍ واجِفَةٌ أَبْصارُها خاشِعَةٌ «3»؛ «دل‏هايى در آن روز، سخت مضطرب است و چشم‏هاى آنان از شدت ترس فرو افتاده است» و در هنگام حسابرسى و سؤال، آنان را با شدّت و سختى توقيف مى‏كنند: وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ «4»؛ «آنها را نگه داريد كه بايد بازپرسى شوند».

2. سكوت و صحبت كردن‏

از جلوه‏هاى حاكميت مطلق خداوند در روز قيامت، اين است كه هيچ كس، بدون اجازه و فرمان او، حق سخن گفتن ندارد: يَوْمَ يَأْتِ لا تَكَلَّمُ نَفْسٌ إِلَّا بِإِذْنِهِ «5»؛ «روزى فرا مى‏رسد كه هيچ كس جز به اجازه (او) سخن نمى‏گويد».

اين بدان جهت است كه پس از حضور مردم در صحنه قيامت، ذلت و حقارت تبه كاران و عزت و كرامت فرزانگان، بيشتر نمايان شود. از اين رو در برخى از ايستگاه‏هاى قيامت، اجازه سخن گفتن به گناه كاران داده نمى‏شود تا با حقارت بيشتر به اعمال آنان رسيدگى شود: الْيَوْمَ نَخْتِمُ عَلى‏ أَفْواهِهِمْ‏ وَ تُكَلِّمُنا أَيْدِيهِمْ وَ تَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِما كانُوا يَكْسِبُونَ «1»؛ «امروز بر دهانشان مهر مى‏نهيم و دست‏هايشان با ما سخن مى‏گويند و پاهايشان به آنچه كه انجام مى‏دادند، شهادت مى‏دهند».

مهر سكوت نيز خود عذابى خوار كننده است، چنان كه خداوند به جهنميان مى‏فرمايد: اخْسَؤُا فِيها وَ لا تُكَلِّمُونِ «2»؛ «در جهنم گم شويد و با من سخن مگوييد».

و اگر تبه كاران در بعضى ديگر از مواقف قيامت، اجازه سخن مى‏يابند، يا براى اثبات جرم آنان است (يَوْمَ تَشْهَدُ عَلَيْهِمْ أَلْسِنَتُهُمْ) «3»

و يا در جهت آشكار شدن دشمنى و تخاصم ميان آنان (ثُمَّ إِنَّكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ عِنْدَ رَبِّكُمْ تَخْتَصِمُونَ) «4»

و يا نمايانگر شدت نياز و بدبختى آنان است: يَوْمَ يَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ «5»؛ «روزى كه زنان و مردان منافق به مؤمنان به مؤمنان مى‏گويند: نظرى به ما بيفكنيد تا از نور شما پرتوى برگيريم».

اما سخن گفتن مؤمنان و شايستگان، نشانه مقام والاى آنان نزد پروردگار است؛ چنان كه درباره پيامبر صلى الله عليه و آله و مسلمانان مى‏خوانيم: وَ كَذلِكَ جَعَلْناكُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَكُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ وَ يَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيداً «6»؛ «بدين ترتيب شما را امت ميانه‏اى قرار داديم تا بر مردم گواه باشيد و پيامبر هم بر شما گواه باشد».

بنابراين، تنها كسانى توانايى سخن گفتن دارند كه از سوى خداوند، اجازه داشته باشند و سخن حق بگويند: لا يَتَكَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ‏ وَ قالَ صَواباً «1»؛ «هيچ كس جز به اجازه خداوند رحمان سخن نمى‏گويد [و آن گاه كه مى‏گويد] درست و حق مى‏گويد».

در نتيجه انجام دادن واجبات، ترك محرمات، ترك دلبستگى‏ها و وابستگى‏ها، پيروى قولى و عملى از آموزه‏هاى حضرت رسول صلى الله عليه و آله و ائمه اطهار عليهم السلام و خالص ساختن نيت و قصد، تنها راه يا راه‏هايى است كه مى‏تواند انسان را به آن مدارج عالى برساند و از سختى‏هاى مواقف قيامت نجات دهد.

از کتاب پرسمان دانشجویی- فرجام شناسی

پرسمان دانشجویی