شهود قلبى و رياضت‏ | کتابخانه مجازی الفبا

آيا شهود قلبى و چشم بصيرت يافتن،لزوماً از راه رياضت و دورى از لذّت‏ها حاصل مى‏شود؟

نخستين مسأله بايسته در سلوك الى اللَّه، خروج از حجاب‏هاى ظلمانى است. اين حجاب‏ها، عبارت است از: حجاب تعلّق به بدن مادى، كفر، شرك و دشمنى با حق و آيات الهى، عقايد و افكار باطل و ناصحيح، اخلاق و اوصاف رذيله، حجاب عادات، اوهام و تخيّلات، تعلق و اسارت به مظاهر مادى و آنچه غير حضرت حق است و در يك عبارت كوتاه هر خصوصيت و هر رنگى كه عارض روح انسان گشته و روح را به سوى غير خداى متعال سوق داده و در جهت غير او و دورى از او و فرار از او قرار مى‏دهد، حجابى است از حجاب‏هاى ظلمانى و حجاب‏هايى كه ذكر شد و آنهايى كه ذكر نشد همه و همه به همين نحو است. «1» هر يك از اين حجاب‏ها داراى واقعيت عينى و ويژگى خاصى در روح انسان است و واقعيت عينى هيچ كدام از حجاب‏ها، مانند واقعيت عينى حجاب ديگر نيست و از اين رو توجه به امور ذيل ضرورى است:

يكم. براى خروج از هر حجاب، راه مخصوصى لازم بوده و بايد طريق به خصوصى در پيش گرفته شود و امكان ندارد از همه حجاب‏هاى ظلمانى از طريق واحدى نجات پيدا كرد. همچنين امكان ندارد در خروج از هر كدام‏ از حجاب‏ها، طريقى را در پيش گرفت كه غير از طريق مخصوص و تعيين شده در نظام وجود است. مجاهدت‏هاى علمى و عملى لازم در خروج از آنها مجاهدت‏هاى به خصوصى است كه در نظام وجود و آفرينش تعيين و حساب شده است. اين مجاهدت‏ها در حقيقت، طرق تكوينى خروج از حجاب‏هاى ظلمانى است و نمى‏شود تكوين را عوض كرد.

دوم. قرآن راه‏هاى خروج از حجاب‏هاى ظلمانى را- كه راههاى تكوينى، فطرى و تعيين‏شده در نظام خلقت است- دين حنيف اسلام مى‏داند. «1» آيات قرآن كريم تنها هدايت الهى را، راه تكوينى و فطرى خروج از اين حجاب‏ها مى‏داند «2» و اين راه را محكم‏ترين رشته‏اى مى‏داند كه بايد به آن چنگ زد. «3» سوم. با هر نوع مجاهدت و رياضت نمى‏شود از حجاب‏هاى ظلمانى- آن چنان كه بايد- نجات پيدا كرد. با مجاهدت‏هاى انتخابى و رياضت‏هاى سليقه‏اى نمى‏توان از انواع مختلف حجاب‏ها و از ابعاد و مراتب و ريزه‏كارى‏هاى متنوع و بى شمار آنها نجات يافت. اين قبيل مجاهدت‏ها ممكن است به نظر خيلى سخت و تحمل آنها و مداومت بر آنها مشكل باشد؛ ولى مسأله تنها اين نيست كه انسان رياضت بكشد و به سختى بيفتد؛ بلكه نحوه مجاهدت و رياضت و كيفيت آن و نوع آن نيز داراى اهميت است.

چهارم. در خروج از همه حجاب‏هاى ظلمانى، مجاهدت‏هاى ناقص علمى و عملى نتيجه مطلوب نخواهد داد؛ بلكه در خروج از همه آنها هم علم جامع‏ و كامل به آنچه از طريق وحى ابلاغ گرديده لازم است و هم عمل كامل و همه جانبه به آن.

سالك الى اللَّه بايد همه آنها را- كه از جانب خداى متعال ابلاغ گرديده- ياد بگيرد و علم و اطلاع كامل داشته و در تحصيل آنها و اطلاع كامل هيچ‏گونه مسامحه و سستى نداشته باشد و در اين راه، مجاهدت پى‏گير و كامل كند و در اين مجاهدت (تلاش علمى) هر چه مى‏تواند سعى‏كند تا طريق الى‏اللَّه را به خوبى و به نحو صحيح و جامع و به همان صورت كه از جانب خداى متعال ارائه شده است، بشناسد.

امام باقر عليه السلام فرمود:

«الكمال كل الكمال التفقه فى الدين ...» «1»

؛ «كمال يك انسان و نهايت كمال او، علم و بصيرت و تفقه در دين است».

در مرحله دوّم به همه آنچه ارائه شده، عمل كند و صراط مستقيم الى اللَّه را در همه ابعاد آن پيش گيرد. به هر روى، در سلوك الى اللَّه تبعيت از طريق تعيين شده در نظام تكوين، بايسته بوده و انحراف از آن، انحراف از تكوين است. «2»

همچو آهن ز آهنى بيرنگ شو در رياضت آينه بى‏رنگ شو

خويش را صافى كن از اوصاف خود تاببينى ذات پاك صاف خود

پرسمان دانشجویی