تسليم خدا | کتابخانه مجازی الفبا

منظور از تسليم شدن در برابر خدا چيست؟

«تسليم» يكى از حالات سالك است كه پس از «وصول»، به او دست مى‏دهد و اين حالت عبارت است از استقبال قضا و تسليم به مقدرات الهى و بنابه گفته خواجه عبداللَّه‏انصارى: «تسليم، خويشتن به حق سپردن است». «1»در واقع در اين مرتبه سالك، همه هستى خود را- با تمامى ابعاد اعتقادى و عملى‏اش- به خدا سپرده و تسليم محض اوامر و افعال او است.

خواجه عبداللَّه تسليم را سه قسم مى‏داند: «يكى تسليم توحيد است و ديگر تسليم اقسام است و سيم تسليم تعظيم است.

تسليم توحيد سه چيز است: خداى را ناديده بشناختن و نادريافته را پذيرفتن و بى‏معاوضه چيزى پرستيدن.

تسليم اقسام سه چيز است: بر وكيل وى اعتماد كردن و به ظن نيكو حكم پذيرفتن و كوشش در حفظ نفس بگذاشتن.

تسليم تعظيم سه چيز است: سعى خويش را در هدايت وى كم ديدن و جهدِ خود در معنويتِ وى كم ديدن و نشان خود در فضل وى كم ديدن» «2».

امام چهارم عليه السلام مى‏فرمايد:

«به بيمارى سختى دچار شدم. پدرم حسين بن على عليه السلام به من فرمود: چه ميل‏ دارى؟ عرض كردم: ميل دارم نسبت به خود براى حضرت حق تعيين تكليف نكنم؛ او آنچه به نفع من است از باب لطف و مهرش تدبير مى‏كند. من علاقه دارم در پيشگاه حضرتش تسليم محض باشم. پدرم فرمود: آفرين! با ابراهيم خليل هماهنگ شدى؛ به هنگامى كه مى‏خواستند او را در آتش بيندازند، جبرئيل به او گفت:

چه حاجتى دارى؟ پاسخ داد: براى حق تعيين تكليف نمى‏كنم؛ او مرا كفايت مى‏فرمايد كه بهترين وكيل من در تمام شئون حيات است». «1»

عار نبود شير را از سلسله نيست ما را از قضاى حق گله‏

شير را برگردن ار زنجير بود بر همه زنجير سازان مير بود «2»گفتنى است «تسليم»، هم با «توكل» فرق دارد و هم با «رضا»، در مقام «توكل» سالك كارى را مى‏طلبد؛ ولى چون خودش قادر نيست آن كار را به خوبى انجام دهد، وكيل مى‏گيرد تا به سود او كارهاى وى را انجام دهد و چون هيچ كس بهتر از خدا كار را نمى‏داند و نمى‏تواند انجام دهد، بهتر از همه آن است كه خداوند را وكيل قرار دهد و بر او توكل كند.

مقام «رضا» از مقام «توكل» بالاتر است؛ زيرا در مقام توكل انسان خواسته خويش را اصل قرار مى‏دهد؛ ولى از خدا مى‏خواهد بر اساس خواسته او كار كند؛ اما در مقام «رضا» خواسته خدا اصل و خواسته سالك، فرع است.

در مقام «تسليم» سالك اصلًا از خود خواسته‏اى ندارد و به خدا عرض مى‏كند: «حكم آنچه تو انديشى، لطف آنچه تو فرمايى»؛ نه اينكه بگويد «پسندم آنچه را جانان پسندد». اصلًا در اينجا خواستن و خوشايند و بدآمدنى در خصوص سالك مطرح نيست؛ بلكه هرچه هست، خواسته او و خوشايند و بدآمدن او است «1».

نيست كس را از توكل خوب‏تر چيست از تسليم خود محبوب‏تر؟ «2»

پرسمان دانشجویی