دین در نگاه اشو | کتابخانه مجازی الفبا

اشو به دین چگونه نگاه می کند و دین نزد او چه جایگاهی دارد لطفا بیان فرمایید؟

نگاه اشو به «اديان» از حوزه هاي قابل کنکاش در آثار اشو هست.

نکته اساسي اين است که تلقي وي از دين ـ هر چند اين گونه تلقي سابقه دار و البته مخدوش است ـ «نگاه زميني» به دين است. اشو دين را نه به عنوان «راه واقعي» جهت سعادت بشر که به عنوان «پديده اي ساخته دست بشر» مي داند. وي اصولاً تلقي وحياني نسبت به دين ندارد و اين مطلب که خداوند سامانه هدايت بشر را در عرصه دين و ديانت کار گذاشته باشد به شدت انکار مي کند.

بالاترين مطلبي که مي توان از خوش بيني اشو نسبت به اديان ادعا نمود اين است که وي بعضي از بزرگان اديان ـ دين به معني عام ـ را انسان هاي عارف و روشن ضمير مي داند، انسان¬هايي که صاحب تجربه معنوي و غيبي اند. پايه گذاران اديان مشهور که مشمول اين خوش بيني اند محمد(ص) ، عيسي(ع)، بودا و زرتشت اند.

از گفته هاي اشو در مورد «خدا»، «دين» و «پيامبر» بر مي آيد که عناصر دين از منظر اشو ـ اگر گفتارهاي اشو به صورت «نظام معنوي» تصوير شوند ـ با هم ديگر کاملاً هم خواني و تناسب دارند، چون خدايي که اشو مي پذيرد صلاحيت اينکه «غايت اصيل هستي» واقع شود ندارد (گفته شد از نگاه وي خدا خالق همه چيز نيست) و اين خدا از اين نظر که تامين کننده سرور و شادمانگي است از نظر اشو اهميت پيدا مي کند و به همين جهت شاد بودن را عين دين داري مي¬داند 1 و منطقاً چنين خدايي نمي¬تواند «برنامه¬»اي به نام دين، براي زندگي بشريت طراحي نمايد. نتيجه منطقي چنين برداشتي از خدا، اين است که هيچ پيامبري ادعاي «مکتب دار بودن» نکرده است و پيامبران حداکثر افرادي داراي تجربه معنوي¬اند نه بنيان گذاران شريعت و داعيه داران هدايت بشر.

اشو بعد از پذيرش حسي به نام « نياز به شادماني» مي¬گويد: «اين احساس هنوز در جايي در ژرفاي وجود تو در تکاپوست. هم چنان تو را مي¬خواند تا دوباره پيدايش کني. تمام اديان از اين ميل و احساس بوجود آمده¬اند و گرنه هيچ دليلي بر وجود دين نبود، زيرا دين هيچ هدف عملي را بر آورده نمي کند. به همين دليل از نظر انساني که عمل گراست دين چيزي بيهوده جلوه مي کند. هيچ فايده اي ندارد، تلف کردن وقت است»2 از بيان بالا به وضوح بر مي آيد که وي پيدايش دين را ـ نه جعل شارع ـ که مربوط به يک ميل و احساس مي داند. در نگاه قرآن خداوند جاعل و باعث دين است و رسولان الهي تنها، وظيفه ابلاغ اين رسالت را بعهده دارند و در جعل دستورات شريعت سهمي ندارند. ديني که حتي پيامبرانش هم فقط مُبلّغ و پيغام براند 3 کجا و دين برآمده از ميل و احساس بشر کجا؟ اگر در مقام دفاع از اشو بگوئيم منظور وي اين است که اديان براي رشد اين ميل آمده اند ـ که البته اين قو ل با ديگر گفته هاي اشو در ستيز است ـ باز «عدم جامعيت دين» و «نفي رسالت اجتماعي دين» از اين جملات استفاده مي شود.

از ديد اشو، دين چون نظام وحياني و الهي نيست بنابراين تصور اينکه دين متکي بر باور باشد غير منطقي است. «دين بر باورها متکي نيست. دين ريشه در تجربه دارد».4

ذکر اين نکته ضروري است که آن چه در کلمات اشو به عنوان دين مورد بحث قرار گرفته بيشتر ناظر به مسيحيت ،يهوديت و بوديسم است، به همين جهت پاره اي از تعاليم اين اديان را نسبت به مابقي اديان از جمله اسلام تسري مي دهد. به خوبي پيداست که دين از نظر اشو به همان سير دروني افراد و سلوک باطني منحصر مي شود، از همين منظر است که وي دين را در مقابل علم مي داند. «علم زماني کامل مي شود که دين را به عنوان هدف نهايي بپذيرد. و دين هم به تنهايي کامل نيست، زيرا تو نمي تواني فقط در دنياي درون سير کني، تو به خوراک، پوشاک و چيزهاي زيادي نياز داري که فقط علم مي تواند به تو بدهد.»5

بنابراين دين در کلمات اشو مسئله اي شخصي و فردي است که فقط با درون و روان انسان ها سروکار دارد و اگر اين تجربه شخصي و دروني بخواهد تبديل به آيين عمومي شود اصولاً دين نيست.

«تاکيد مي کنم که فقط فرد است که مي تواند دين دار باشد. دين همين که به يک کليسا و کيش و آيين تبديل شود ديگر دين نيست، پوششي به نام دين است.»6

دنيا گريزي و رهبانيت که در ادياني مثل مسيحيت مورد سفارش واقع شده، از منظر اشو عيبي است که تمام اديان به آن مبتلا هستند. بنابراين از آنجا که خدا خود خالق زندگي است ـ اديان که روي گرداني از زندگي را توصيه مي کنند دچار تناقض اند و خدا که خالق زندگي است نمي تواند ضد آن باشد.7

منابع:

1.اشو دل به دريا بزن، ص 46

2.اشو، مراقبه هنر شور و سرمستي، ص 18

3.و ما عليک الا البلاغ

4.اشو، پرداز، در تنهايي ص 109

5.همان ص 72

6.اشو، من درس شهامت مي¬دهم، ص 90

7.اشو، مراقبه هنر شور و سرمستي ص 86

پرسمان دانشجویی