اهل سنت و لعن در قرآن | کتابخانه مجازی الفبا

آيا مي توان با كساني كه كافر هستند و خدا آنها را در قرآن لعن كرده زندگي كرد؟

از منظر آموزه هاي اسلامي ، حركت در چارچوب اصول و ارزشهاي اسلامي اصلي هميشگي و خدشه ناپذير است و « عدول از شكل صحيح مسلماني » به هيچ وجه پذيرفتني نيست . البته نمي توان تلاش براي حفظ وحدت و اتحاد جهان اسلام كه ريشه در آموزه هاي ديني و سيره معصومين (ع) داشته و مطابق با مصالح جهان اسلام مي باشد را « عدول از شكل صحيح مسلماني » دانست ؛ زيرا وحدت و انسجام اسلامي يكي از ضروري ترين مسائل مسلمانان در بعد داخلي و خارجي است و هيچ گونه منافاتي با رعايت اصول مذهبي ندارد : تبيين صحيح اين موضوع نيازمند توجه دقيق به مطالب ذيل مي باشد :

ماهيت اتحاد و انسجام مذهبي مسأله دوستى با دوستان اهل بيت(ع) و دشمنى با دشمنان آنان منافاتى با وحدت اسلامى بين شيعه و سنى ندارد؛ زيرا چنان نيست كه اهل تسنن از دشمنان اهل بيت(ع) باشند. بلكه بسيارى از آنان به حكم آيه شريفه «قل لااسئلكم عليه اجرا الا الموده فى القربى - شورى 23» دوستى و مودت اهل بيت(ع) را واجب مى‏شمارند. بنابراين دستور فوق تنها شامل كسانى مى‏شودكه با اهل بيت(ع) از سرناسازگارى در آمده و با آنان به مقابله برخاستند؛ مانند حاكمان ستمگر و ياوران آنها. افزون بر آن سر منع دوستى با دشمنان اهل بيت قرارگرفتن در خط و جريان انحرافى آنها است. ازاين رو پيوندهايى كه در اين راستا قرار نگيرد چندان اشكالى ندارد. البته اين نكته نيز لازم به تذكر است كه دوستى باخاندان عصمت و طهارت مراتبى دارد وليكن از امتيازات شيعه آن است كه با تمام ابعاد به اين دستور الهى جامه عمل پوشانده است . 1. مفهوم و راهكار وحدت و اتحاد شيعه و سني: منظور از وحدت شيعه و سني كنار گذاشتن مسائل اختلافي و تكيه بر مشتركات و مبنا قرار دادن آنها در تعامل با يكديگر و در مسائل مربوط به جهان اسلام و صحنه بين المللي است. به گونه اي كه مسلمانان فارغ از اختلافات و با پرهيز از تفرقه در مسائل جهان اسلام همسو و هم جهت حركت كنند. به تعبير ديگر اختلافات مانع از اخوت اسلامي و وحدت صفوف مسلمين در برابر دشمنان نيست از اين رو معناي اتحاد شيعه و سني دست برداشتن و كوتاه آمدن از اصول و اعتقادات خويش نيست بلكه در عين وجود اختلافات زمينه تعامل و جهت گيري يكسان در مسائل كلي و بين المللي در ميان آنها وجود دارد به همين جهت مطابق قانون اساسي «دولت جمهوري اسلامي ايران موظف است سياست كلي خود را بر پايه ائتلاف و اتحاد ملل اسلامي قرار دهد و كوشش پيگير به عمل آورد تا وحدت سياسي، اقتصادي و فرهنگي جهان اسلام را تحقق بخشد» (1). مقام معظم رهبري فرمودند: «معناي اتحاد بين ملت هاي اسلامي اين است كه در مسائل مربوط به جهان اسلام همسو حركت كنند و به يكديگر كمك كنند و در داخل اين ملت ها سرمايه هاي خودشان را بر عليه يكديگر به كار نبرند» (2) در شرايطي كه دشمنان اسلام تمام تلاش خويش را براي مبارزه و مقابله با اسلام به كار بسته و آشكارا اعلام مي كنند «جهان اسلام در قرن بيست و يكم يكي از مهمترين ميدان هاي زورآزمايي سياست خارجي آمريكاست» (3). و «تقابل اصلي آينده جوامع بشري برخورد فرهنگ اسلامي و فرهنگ غربي است»(4). تأكيد بر مسائل اختلافي و تفرقه ميان صفوف مسلمانان منطقي نيست. در زماني كه مسلمانان مي توانند با توجه به جمعيت بيش از يك ميليارد نفر و منابع و امكاناتي كه در اختيار دارند به عنوان يك قدرت تأثيرگذار در صحنه بين المللي مطرح باشند پرداختن به اختلافات و مسائل تفرقه انگيز نتيجه اي جز به هدر رفتن سرمايه ها و استفاده دشمن از اين اختلافات، نخواهد داشت. مقام معظم رهبري فرمودند: «يك ميليارد مسلمان در دنيا هستند كه درباره خدا و پيامبر(ص) و نماز و حج و كعبه و قرآن و بسياري از احكام ديني با هم يك عقيده دارند يك چند مورد اختلاف هم دارند اينها بيايند همان چند اختلاف را بگيرند با هم بجنگند تا آن كسي كه با اصل خدا و پيامبر(ص) و دين و همه چيز مخالف است كار خودش را انجام بدهد آيا اين عاقلانه است؟ اگر مسلمين دست در دست هم بگذارند و با هم صميمي باشند ولو عقايدشان مخالف با يكديگر باشد اما آلت دست دشمن نشوند دنياي اسلام سربلند خواهد شد» (5). 2. اخوت اسلامي: اسلام مسلمانان را امت واحده خوانده است: «ان هذه امتكم امه واحده و انا ربكم فاعبدون» (6). و مؤمنان برادر يكديگر معرفي شده اند: «انما المؤمنون اخوه فأصلحوا بين اخويكم» (7). قال الصادق(ع) «المسلم اخ المسلم» (8). بنابراين اختلاف در پاره اي از مسائل مانع اخوت اسلامي و وحدت مسلمانان نمي شود وقتي اسلام به مسلمانان سفارش مي كند كه با پيروان اديان آسماني و مكاتب ديگر بشري با عدل و مسالمت رفتار شود و آنان را به مشتركات توجه مي دهد «قل يا اهل الكتاب تعالوا الي كلمه سواء بيننا و بينكم الا نعبد الا الله ولا نشرك به شيئا ولا يتخذ بعضنا بعضا اربابا من دون الله فان تولوا فقالوا شهدوا بانا مسلمون؛ بگو اي اهل كتاب بياييد به سوي سخني كه ميان ما و شما يكسان است كه جز خداوند يگانه را نپرستيم و چيزي را همتاي او قرار ندهيم و بعضي از ما بعضي ديگر را غير از خداي يگانه به خدايي نپذيرد هرگاه سرباز زنند بگوييد گواه باشيد كه ما مسلمانيم» (9). آيا مسلمانان نبايد با توجه به مشتركات و كنار گذاردن اختلافات با يكديگر با مسالمت و عدل رفتار كنند. بنابراين با توجه به آنچه بيان شد روشن است كه وحدت ميان مسلمانان و اتحاد بين فرق اسلامي امري لازم و ضرروي است هر چند ممكن است اهميت اين امر در شهرهاي مركزي ايران و مناطق شيعه نشين محسوس نباشد اما در مناطق مرزي ايران و نقاطي كه شيعيان و اهل تسنن در كنار يكديگر زندگي مي كنند همچنين در صحنه بين المللي و مناسبات كشورهاي اسلامي با يكديگر وحدت و اتحاد بين مسلمين و پرهيز از اختلافات ضرورت و اهميت اين امر به خوبي قابل درك است مرحوم امام فرمودند: «امروز اختلاف بين ما تنها به نفع آنهايي است كه نه به مذهب شيعه اعتقاد دارند و نه به مذهب حنفي و يا ساير فرق آنها مي خواهند نه اين باشد نه آن راه را اين طور مي دانند كه بين شما و ما اختلاف بيندازند» (10). مقام معظم رهبري نيز مي فرمايند: « علاج اصلي، داروي اصلي براي امروزِ دنياي اسلام، داروي «اتحاد» است؛ بايد با هم متحد بشوند. علما و روشنفكران اسلام بنشينند و منشور وحدت اسلامي را تنظيم كنند؛ منشوري تهيه كنند تا فلان آدم كج‏فهمِ متعصبِ وابسته‏ي به اين، يا فلان، يا آن فرقه‏ي اسلامي، نتواند آزادانه جماعت كثيري از مسلمانان را متهم به خروج از اسلام كند؛ تكفير كند. تهيه‏ي منشور جزو كارهايي است كه تاريخ، امروز از روشنفكران اسلامي و علماي اسلامي مطالبه مي‏كند. اگر شما اين كار را نكنيد، نسلهاي بعد از شما مؤاخذه خواهند كرد. مي‏بينيد دشمني دشمنان را ! مي‏بينيد تلاش آنها را براي نابود كردن هويت اسلامي و ايجاد اختلاف بين امت اسلامي! بنشينيد علاج كنيد؛ اصول را بر فروع ترجيح بدهيد. در فروع ممكن است افراد يك مذهب هم با همديگر اتحاد نظر نداشته باشند؛ مانعي ندارد. مشتركات بزرگي وجود دارد؛ گرد اين محور - محور مشتركات - همه مجتمع شوند. مواظب توطئه‏ي دشمن باشند؛ مواظب بازي دشمن باشند. خواص، بين خودشان بحثهاي مذهبي را بكنند، اما به مردم نكشانند؛ دلها را نسبت به يكديگر چركين نكنند؛ دشمني‏ها را زياد نكنند؛ چه بين فرقه‏هاي اسلامي، چه بين ملتهاي اسلامي، چه بين گروههاي اسلامي در يك ملت.» (بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى‏ در ديدار كارگزاران نظام ، 17/1/1386) شهيد مطهري در باره مفهوم و حدود وحدت اسلامي مي فرمايند : « مقصود از وحدت اسلامي چيست ؟ آيا مقصود اين است : از ميان مذاهب‏ اسلامي يكي انتخاب شود ، و ساير مذاهب كنار گذاشته شود . يا مقصود اين‏ است كه مشتركات همه مذاهب گرفته شود ، و مفترقات همه آنها كنار گذاشته شود ، و مذهب جديدي بدين نحو اختراع شود ، كه عين هيچ يك از مذاهب موجود نباشد ؟ يا اينكه وحدت اسلامي ، به هيچوجه ربطي به وحدت‏ مذاهب ندارد ، و مقصود از اتحاد مسلمين ، اتحاد پيروان مذاهب مختلف ، در عين اختلافات مذهبي ، در برابر بيگانگان است ؟ مخالفين اتحاد مسلمين ، براي اينكه از وحدت اسلامي ، مفهومي غير منطقي‏ و غير عملي بسازند ، آن را به نام وحدت مذهبي توجيه مي‏كنند تا در قدم‏ اول ، با شكست مواجه گردد . بديهي است كه منظور علماي روشنفكر اسلامي از وحدت اسلامي ، حصر مذاهب به يك مذهب ، و يا اخذ مشتركات مذاهب و طرف مفترقات آنها كه نه معقول و منطقي است و نه مطلوب و عملي ، نيست‏ . منظور اين دانشمندان ، متشكل شدن مسلمين است در يك صف در برابر دشمنان مشتركشان اين دانشمندان مي‏گويند مسلمين مايه وفاقهاي بسياري دارند كه مي‏تواند مبناي يك اتحاد محكم گردد ، مسلمين همه خداي يگانه را مي‏پرستند و همه به‏ نبوت رسول اكرم ايمان و اذعان دارند ، كتاب همه قرآن و قبله همه كعبه‏ است ، با هم و مانند هم حج مي‏كنند و مانند هم نماز مي‏خوانند و مانند هم‏ روزه مي‏گيرند و مانند هم تشكيل خانواده مي‏دهند و داد و ستد مي‏نمايند و كودكان خود را تربيت مي‏كنند و اموات خود را دفن مي‏نمايند . و جز در اموري جزئي ، در اين كارها با هم تفاوتي ندارند . مسلمين همه از يك نوع‏ جهان بيني برخوردارند و يك فرهنگ مشترك دارند و در يك تمدن عظيم و با شكوه و سابقه دار شركت دارند وحدت در جهان بيني ، در فرهنگ ، در سابقه تمدن ، در بينش و منش ، در معتقدات مذهبي ، در پرستشها و نيايشها ، در آداب و سنن اجتماعي خوب‏ مي‏تواند از آنها ملت واحد بسازد و قدرتي عظيم و هايل به وجود آورد كه‏ قدرتهاي عظيم جهان ناچار در برابر آنها خضوع نمايند ، خصوصا اينكه در متن‏ اسلام بر اين اصل تأكيد شده است . مسلمانان به نصر صريح قرآن برادر يكديگرند و حقوق و تكاليف خاصي آنها را به يكديگر مربوط مي‏كند . با اين‏ وضع چرا مسلمين از اين همه امكانات وسيع كه از بركت اسلام نصيبشان گشته‏ استفاده نكنند ؟ از نظر اين گروه از علماي اسلامي ، هيچ ضرورتي ايجاب نمي‏كند كه مسلمين‏ به خاطر اتحاد اسلامي ، صلح و مصالحه و گذشتي در مورد اصول يا فروع مذهبي‏ خود بنمايند . همچنانكه ايجاب نمي‏كند كه مسلمين درباره اصول و فروع‏ اختلافي فيمابين ، بحث و استدلال نكنند و كتاب ننويسند . تنها چيزي كه‏ وحدت اسلامي ، از اين نظر ، ايجاب مي‏كند ، اين است كه مسلمين براي‏ اينكه احساسات كينه توزي در ميانشان پيدا نشود ، يا شعله ور نگردد متانت را حفظ كنند ، يكديگر را سب و شتم ننمايند ، به يكديگر تهمت‏ نزنند و دروغ نبندند ، منطق يكديگر را مسخره نكنند ، و بالاخره ، عواطف‏ يكديگر را مجروح نسازند و از حدود منطق و استدلال خارج نشوند . و در حقيقت لااقل حدودي را كه اسلام در دعوت غير مسلمان به اسلام ، لازم دانسته‏ است ، درباره خودشان رعايت كنند . « ادع الي سبيل ربك بالحكمة و الموعظة الحسنة و جادلهم بالتي هي احسن » .»(مرتضي مطهري ، شش مقاله ، تهران : صدرا ، مقاله اول ، الغدير و وحدت اسلامي ، صص 1 – 7 .) استاد مطهري در جاي ديگري مي فرمايد : «...ما خود شيعه هستيم و افتخار پيروي اهل بيت عليهم السلام را داريم. كوچكترين چيزي حتي يك مستحب و يا مكروه كوچك را قابل مصالحه نميدانيم. نه توقع كسي را در اين زمينه مي پذيريم و نه از ديگران انتظار داريم كه به نام مصلحت و به خاطر اتحاد اسلامي از يك اصل از اصول خود دست بردارند...اخذ مشتركات اسلام و طرد مختصات هر فرقه اي نوعي خرق اجماع مركب است. و محصول آن چيزي است كه قطعا غير از اسلام واقعي است. زيرا بالاخره مختصات يكي از فرق جزء متن اسلام است و اسلام مجرد از همه اين مشخصات و مميزات و مختصات وجود ندارد...در اصطلاحات معمولي عرف فرق است ميان حزب واحد و جبهه واحد. وحدت حزبي ايجاب ميكند كه افراد از نظر فكر و ايدئولوژي و راه و روش و بالاخره همه خصوصيات فكري به استثناء مسائل شخصي يك رنگ و يك جهت باشند. اما وحدت جبهه اينست كه احزاب و دسته جات مختلف در عين اختلاف در مسلك و ايدئولوژي و راه و روش به واسطه مشتركاتي كه ميان آنها هست در مقابل دشمن مشترك در يك صف جبهه بندي كنند. بديهي است كه صف واحد در برابر دشمن تشكيل دادن با اصرار در دفاع از مسلك خود و انتقاد از مسلكهاي برادر و دعوت ساير برادران هم جبهه به مسلكه خود به هيچ وجه منافات ندارد...به هر حال طرفداري از تز اتحاد اسلامي ايجاب نميكند كه در گفتن حقايق كوتاهي شود. آن چه نبايد صورت گيرد كارهايي است كه احساسات و تعصبات و كينه هاي مخالف را برمي انگيزد. اما بحث علمي سروكارش با عقل و منطق است نه عواطف و احساسات.»(استادمرتضي مطهري.امامت و مطهري ص16-19 ) در هر صورت در حال حاضر كارآمدترين استراتژي وحدت ميان شيعه و برادران اهل سنت: 1- تأكيد بر نقاط مشترك و استفاده از حداكثر ظرفيت‌هاي وحدت 2- پرهيز از رفتارهاي تفرقه‌افكنانه 3- مماشات با ديگر فرق اسلامي 4- ترويج برادري ديني و تأكيد بر اهميت آن در برابر تهديدات دشمنان اسلام است و بديهي است هيچكدام از اين امور به ‌معناي دست كشيدن از ديدگاه‌هاي مترقي تشيع و اصول آن نيست هرچند در بيان آن بايد مصالح كلي امت اسلامي را مد نظر قرار داد.( پي نوشت ها: 1. قانون اساسي، اصل 11. 2. حديث ولايت، ج 4، ص 262. 3. ريچارد نيكسون، فرصت را از دست ندهيد، ترجمه دفسي نژاد، انتشارات طرح نو، 1371، ص 256. 4. حميد نگارش، هويت ديني و انقطاع فرهنگي، نمايندگي ولي فقيه در سپاه، ص 184. 5. حديث ولايت، ج 5، ص 230. 6. سوره انبياء، آيه 92. 7. سوره حجرات، آيه 10. 8. شيخ عباس قمي، سفينه البحار، انتشارات اسوه، 1416 ه.ق، ج 1، ص 54. 9. سوره آل عمران، آيه 64. 10. صحيفه نور، ج 12، ص 259.)

در پايان جهت تكميل موضوع پيرامون ضرورت و اهميت مصلحت در اسلام و نظام اسلامي گفتني است ؛

مصلحت هم در پي ريزي احكام و دستورات شرعي و هم در اداره حكومت نقش غير قابل انكاري دارد، چه اين كه خداي حكيم، تمام احكام را بر مبناي مصالح و مفاسد مبتني مي كند و اداره حكومت نيز بايد در جهت صلاح و سداد انسان ها و آحاد جامعه باشد. آنچه كه محل نقد و اشكال جدي است مبناي مصلحت و مفسده و راه هاي تشخيص آن است. آيا قطع دست دزد مصلحت دارد يا نه؟ منع از اختلاط بين زن و مرد به مصلحت جامعه است يا نه؟ اگر با جهان بيني توحيدي و ديني به اين مسايل نگاه كنيم مصلحت و مفسده در حوزه ارزش ها تعريف مي شود و برنامه هاي مبتني بر اين مصلحت و مفسده، انسان را به مقام شامخ خلافت الهي رهنمون مي گردد اما مصلحت و مفسده سكولاريستي و مبتني بر ديدگاه اومانيستي غرب، انسان را به حيوان مسخ مي كند و بين مصلحت با رضاء غرايز دوگانگي قائل نيست (ر.ك: مقاله فمينيزم عليه زنان، سيد ابراهيم حسيني، در كتاب نقد شماره 17، ذيل بحث ليبراليسم) مصلحت انديشي در اداره حكومت نيز يك امر حقي است چه اين كه يك حكم عقلي و شرعي است كه بايد مصلحت جامعه و منافع عمومي و ملي را بر منافع فردي و منطقي اشخاص و گروه ها ترجيح داد. ليكن بايد دانست كه: اولا، مصلحت در اينجا به معناي نفي اصول و ارزشهاي دين نيست بلكه رعايت اين معيارها همچنان يك اصل حاكم در اداره جامعه و سياست گذاري هاي داخلي و خارجي مطرح است. جايگاه مصلحت اين است كه در يكايك مقررات و نحوه اجراي آن، با محاسبه منافع و مصالح و مفاسد و زيان ها، آنچه كه به خير و صلاح مسلمانان و اسلام است منظور شود. ثانيا، در هنگام تعارض مصلحت هاي بزرگ تر ناچار از يك سري مصلحت هاي كم اهميت دار (و البته چه بسا در جاي خود خيلي هم مهم باشد) صرف نظر كنيم. مثلا تماس بدن زن و مرد نامحرم حرام است چون مصلحت حقيقي آنها در همين ممنوعيت است تا از آلودگي ها مصون بمانند وليكن اگر اضطراري در كار باشد كه جان او در خطر است اينجا مصلحت بزرگ تر و مهم تر حكم اولي را موقتا رفع مي كند. اصل مهم و اولي اين است كه ستمگر و ظالم را كيفر دهند اما اگر جايي به هر دليل جامعه شناختي يا روان شناختي يا سياسي، كيفر يك ستمگر اصل نظام را با خطر مواجه سازد به ناچار و موقت از آن صرف نظر مي كنيم چون اگر نظام با همين نقص بماند بهتر است كه اصل آن از بين برود زيرا در آن صورت نه در اين مورد و نه در موارد ديگر، مي توان خواستار اجراي عدالت و احقاق حق شد. پس خود اين مصلحت انديشي يك واقعيت است. چنان كه امام علي(ع) در برخورد با معاويه به دليل عدم رشد مردم زمان خود به ناچار تن به حكميت داد و يا همان طور كه حضرت امير(ع) به خاطر باقي ماندن اصل اسلام، بيست و پنج سال سكوت كرد و حتي در بسياري موارد براي رعايت مصلحت اسلام و جامعه اسلامي به خلفاي سه گانه كمك فكري و مشورت مي دهد، در نماز جماعت آنان حاضر مي شود و... همچنين صلح امام حسن (ع) و هم حادثه كربلاى امام حسين بر اساس تكليف و مصلحت بوده است و تفكيكى ميان اين دو نيست.

پس نه تنها پرداختن به مصالح واقعي بد نيست بلكه در برخي موارد كه پاي اصل نظام و اساس اسلام در ميان باشد ضروري است. لذا بايد توجه داشت كه رعايت مصلحت ها (اگر درست سنجيده شود) يكي از واقعيات مهم اجتماعي در اداره حكومت است و از جهت شرعي نيز مورد تأييد است.

پرسمان دانشجویی