مختارثقفي | کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی
کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی
کانال ارتباطی از طریق پست الکترونیک :
support@alefbalib.com
نام :
*
*
نام خانوادگی :
*
*
پست الکترونیک :
*
*
*
تلفن :
دورنگار :
آدرس :
بخش :
مدیریت کتابخانه
روابط عمومی
پشتیبانی و فنی
نظرات و پیشنهادات /شکایات
پیغام :
*
*
حروف تصویر :
*
*
ارسال
انصراف
از :
{0}
پست الکترونیک :
{1}
تلفن :
{2}
دورنگار :
{3}
Aaddress :
{4}
متن :
{5}
فارسی |
العربیه |
English
ورود
ثبت نام
در تلگرام به ما بپیوندید
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ...
همه موارد
عنوان
موضوع
پدید آور
جستجو در متن
: جستجو در الفبا
در گوگل
...جستجوی هوشمند
صفحه اصلی کتابخانه
پورتال جامع الفبا
مرور منابع
مرور الفبایی منابع
مرور کل منابع
مرور نوع منبع
آثار پر استناد
متون مرجع
مرور موضوعی
مرور نمودار درختی موضوعات
فهرست گزیده موضوعات
کلام اسلامی
امامت
توحید
نبوت
اسماء الهی
انسان شناسی
علم کلام
جبر و اختیار
خداشناسی
عدل الهی
فرق کلامی
معاد
علم نفس
وحی
براهین خدا شناسی
حیات اخروی
صفات الهی
معجزات
مسائل جدید کلامی
عقل و دین
زبان دین
عقل و ایمان
برهان تجربه دینی
علم و دین
تعلیم آموزه های دینی
معرفت شناسی
کثرت گرایی دینی
شرور(مسأله شر)
سایر موضوعات
اخلاق اسلامی
اخلاق دینی
تاریخ اسلام
تعلیم و تربیت
تفسیر قرآن
حدیث
دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات
سیره ائمه اطهار علیهم السلام
شیعه-شناسی
عرفان
فلسفه اسلامی
مرور اشخاص
مرور پدیدآورندگان
مرور اعلام
مرور آثار مرتبط با شخصیت ها
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی
مرور مجلات
مرور الفبایی مجلات
مرور کل مجلات
مرور وضعیت انتشار
مرور درجه علمی
مرور زبان اصلی
مرور محل نشر
مرور دوره انتشار
گالری
عکس
فیلم
صوت
متن
چندرسانه ای
جستجو
جستجوی هوشمند در الفبا
جستجو در سایر پایگاهها
جستجو در کتابخانه دیجیتالی تبیان
جستجو در کتابخانه دیجیتالی قائمیه
جستجو در کنسرسیوم محتوای ملی
کتابخانه مجازی ادبیات
کتابخانه مجازی حکمت عرفانی
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران
کتابخانه تخصصی ادبیات
کتابخانه الکترونیکی شیعه
علم نت
کتابخانه شخصی
مدیریت علاقه مندیها
ارسال اثر
دانشنامه
راهنما
راهنما
مختارثقفي
کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
فارسی
کتاب الکترونیکی
میانگین امتیازات:
امتیاز شما :
تعداد امتیازات :
0
مختارثقفي
ویرایش اثر
کلید واژه اصلی :
یاران امام حسین (ع)
سوال:
سلام،من گيج شده ام،آيا مختارثقفي آدم خوبي بوده است يانه؟آيا با نيت خالص و براي خدا قيام كرد يا برا رياست دنيا؟آيا كارهايي كه كرد مورد تأييد امام زمانش بود يانه؟ اگركتابي هست دراين زمينه معرفي كنيد تا با شخصيت مختار بيشترآشنا شوم.
پاسخ تفصیلی:
پاسخ: در پاسخ به سوال شما بايد به نكات زير اشاره نمود:
1. شخصيت مختار
يكي از مردان نامي تاريخ اسلام بالاخص تاريخ شيعه كه به خاطر اقدام درست و خداپسندانه اش دل اهل بيت و خاندان پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ را بعد از واقعة عاشورا شاد كرد مردي است از تبار ثقيف و از شيعيان آل علي ـ عليه السلام ـ كه در هميشة تاريخ جايگاه خاصي نزد علماي شيعه و مورخين دارد.
در منابع تاريخي شيعه در اكثر منابعي كه به واقعة عاشورا و تاريخ زندگاني امام حسين ـ عليه السلام ـ پرداخته به اقدام مختار هم اشاره شده است. نيز به جملاتي كه در تحسين عمل مختار از ائمة معصومين ـ عليهم السلام ـ وارد شده پرداخت گرديده است، كه اين خود شايسته ترين يادي است كه امام معصوم ـ عليه السلام ـ از يك شيعه خالص مي كند. از لابلاي روايات بسياري بر مي آيد كه امامان و پيشوايان مذهبي همواره نسبت به مختار اظهار علاقة فراوان مي كردند و از اقدام او در انتقام گرفتن از قاتلين امام حسين ـ عليه السلام ـ و اصحابش ـ عليهم السلام ـ مسرور بوده اند. امام باقر ـ عليه السلام ـ فرمودند: «مختار را بد نگوئيد كه او دشمن ما را كشت و انتقام خون ما را گرفت.» (عالمي، محمدعلي، حسين نفس مطمئنه، تهران، انتشارات هاد، چاپ اول، 1372، ص 39.(در جاي ديگر به پسر مختار مي فرمايد: «خدا پدرت را بيامرزد، حق ما را از هر كه بر او حق داشتيم گرفت.»(مجلسي. بحارالانوار، بيروت، موسسه وفاء، چاپ دوم، 1403، ج 45، ص 351 (و همچنين زماني كه سر عبيدالله بن زياد را به مدينه نزد امام سجاد ـ عليه السلام ـ آوردند امام فرمودند: «كه هيچ كس از بني هاشم نبود مگر اينكه به مختار درود فرستاد و در حق وي دعا كرد و نسبت به وي سخن نيك گفت.» (محمد بن سعد. طبقات الكبري، بيروت، دارالاحياء التراث العربي، 1405، ج5، ص 285 (ابن عباس نزد دشمنان مختار در وصف وي ميگويد: «او كسي است كه قاتلان ما را كشته، انتقام خون ما را گرفته، دل هاي ما را تسكين داده و پاداش چنين كسي از سوي ما اين نيست كه او را دشنام دهيم.» (بلاذري، انساب الاشراف، بيروت، 1397، ج2، ص 287(.
2. نقاط منفي منتسب به مختار
از آنجا كه مختار ضربات زيادي بر پيكر امويان و زبيريان زده و همچنين در برابر اشراف كوفه از موالي - ايرانيان مسلمان شده كه نزد اشراف عرب نسبت به اعراب از جايگاه پايين تري برخوردار بودند- در سپاه خود استفاده كرد لذا مورخين سني مذهب و طرفداران گروه هاي ذكر شده نسبت ها و تهمت هاي ناروائي به مختار زده و رواج مي دادند كه باعث كم فروغ شدن اقدام مختار مي شد. البته اين نسبت ها اغلب بعد از مرگ مختار به او داده شده، اتهاماتي چون ادعاي نبوت، ادعاي مهدويت براي محمد ابن حنفيه و يا تاسيس فرقة كيسانيه و شايعتر از همه دادن لقب «كذاب» به مختار است كه در تمام متون اهل تسنن و دشمنان اهل بيت ـ عليهم السلام ـ و كينه توزان آمده است. (جعفريان، رسول، تاريخ خلفاء، تهران، نشر الهادي، چاپ اول، 1377، ص 531.(
علت توصيف مختار به كذاب دو جهت دارد، يكى «تاريخى» و ديگرى «حديثى»، براى دستيابى به پرسش فوق ضرورى است هر دو وجه مورد بررسى قرار گيرد.
الف) جهت تاريخى
عبداللّه بن زبير به سبب «كينهاى كه از اهل البيت مدت چهل سال در دل داشته بود.»[1] مقابل هاشميان و اموىها در مكه ايستاده اعلان خلافت نمود او نياز داشت كه همه نيروهاى مخالف آلاميه خلافت او را به رسميت بشناسد تا حكومتش تقويت شود.
هنگامى كه مختار از زندان ابن زياد با ضمانت آزاد شد راهى مكه گرديد در حالى كه عزم داشت: حقوق آل بيت نبى(صلي الله عليه و آله وسلم) را از دست ستمگران بستاند و متهمان واقعه دشت نينوا را مجازات كند. او نيز براى رسيدن به چنين هدفى نياز متقابل داشت عليه امويان از زبيريان استفاده كند. و در آغاز لازم ديد از قصد حقيقى عبداللّه بن زبير، اطلاعاتى بدست آورد و از نزديك ملاحظه كند آيا زبيريان براى تحقق هدف مجازات متهمان واقعه كربلا، مورد اعتماد هستند يا خير؟
ابن اثير مىنويسد: «مختار بر ابن زبير وارد شد لكن وى قصدش را به مختار نگفت و آن را پوشيده نگهداشت به اين دليل مختار ابن زبير را معترضانه ترك كرد پس از مدتى ابن زبير به جستجوى مختار پرداخت و برايش گزارش دادند كه وى در طائف بسر مىبرد و گمان مىكند با قهر و قدرت خدا جباران را نابود خواهد كرد و يكى از نابود شوندگان ابن زبير است اما ابن زبير گفت: خدا او را بكشد او دروغگو است اگر خداوند جباران را هلاك كند يكى از آنها مختار است.»[2]
اين همان نسبت كذبى است كه ابن زبير به مختار زده است و چون عبداللّه مىدانست. «مختار محب اهل البيت»[3] است چنانچه بر دشمنان آل على دست يابد بىدرنگ از آنان انتقام خواهد گرفت ابن زبير بر حجم تلقين نسبت كذاب به مختار افزود بويژه وقتى كه در كوفه متهمان واقعه كربلا مجازات شدند او ديد افرادى چون خودش كه به اعتقاد مختار از ستمگران است نه تنها جوان ثقفى او را مجازات نكرد بلكه اكنون مختار كشته شده و او پيروز است ابن الازدى متوفاى سال 170 هجرى مىنويسد: «ابن زبير گفت من به همه پيش گويىهاى كعب الاحبار يهودى باور دارم جز اينكه او به من گفت: (جوان ثقفى تو را مىكشد ببنيد! اين هم سر مختار كه در برابرم است) ابن سيرين گفت: ابن زبير نمىدانست كه ابا محمد يعنى حجاج ثقفى روزى سراغش آمده او را خواهند كشت.»[4]
اين واقعه در حالى رخ داد كه بيشتر نامههاى خصوصى «مختار در تجديد پيمان» به دست ابن زبير رسيد.[5]
و هدف مختار از اين نامه نگارى اين بود كه وى در جهاد بصره عليه ابن زبير و موصل عليه عبدالملك اموى نمىتواند در يك زمان بجنگند لذا با استفاده از طرح وعده به ابن زبير با هدف مجازات متهمان كربلا مىخواست وقت بخرد و زبيريان اميدوار بودند مختار به طاعتشان گردن نهد؛ طبرى مىنويسد: «و المختار لابن زبير مكايد»[6]
اما مختار برنگشت تا اندازه كه صبر مصعب بسر آمده به وى نوشت: «تا چه زمانى به ما دروغ مىگويى و مكر پيش مىدارى!؟»[7]
اين گونه بود كه از نظر تاريخى لقب كذاب از سوى عبداللّه بن زبير و مصعب بن زبير و تمامى دست اندركاران حكومت آنان ترويج گرديد از طرفى ديگر اينكه مىگويند: مختار كذاب است يعنى چرا وعده نابودى ابن زبير به دست مختار ثقفى رخ نداد كه حجاج ثقفى آن را كشت؟ و به همين دليل سياستهاى مختار برابر ابن زبير به ظاهر آشتىجويانه بود كه مىگفتند: مختار وعده بيعت به ما مىدهد اما در عمل بيعت نمىكند پس كذاب است بدين ترتيب از لحاظ تاريخى لقب كاذب به مختار از سوى عبداللّه بن زبير داده شده است.
ب) جهت حديثى
اما جهت حديثى نسبت كذاب به مختار برگرفته از روايتى است كه مسلم در صحيحش از اسماء آورده كه پيامبر(صلي الله عليه و آله وسلم) فرمود: «ان فى ثقيف كذابا و مبيرا»[8]
و به همين مضمون از عبداللّه بن عمر در ترمذى[9] و فزاريه اسديه در استيعاب[10] و متقى هندى در كنزالعمال[11] نقل شده كه همه آنها ضعيف است به دليل تضعيف حديث ترمذى بوسيله البانى[12] و استيعاب به انفراد فزاريه و اعراض احمد و تمامى مجامع روائى از آن و كنزالعمال با تضعيف العلل.[13]
ولى مطلبى كه بيشتر، مورد توجه قرار گرفته حديث مسلم به روايت اسما است نووى، شارح مسلم مىنويسد: هنگامى كه اسماء بوسيله حجاج احضار شد تا بدن مصلوب فرزندش را ببيند «عجوزه عمياء»[14] بود و حجاج او را «خرفت»[15] خواند، اسماء پس از نقل حديث گفت: «و اما الكذاب مارئيناه و المبير فانت»[16]
و شارح چنين تفسير مىكند: «قولها فى الكذاب فرئيناه تعنى به المختار بن ابى عبيداللّه الثقفى كان شديد الكذب»[17] نووى مىگويد: اسماء گفت من كذاب را ديدم در حقيقت او مختار ثقفى را قصد كرد كه شديد الكذب است.
اكنون روشن شد كه نووى چگونه براى حديث اسماء مصداق تعيين كرد و به آن نسبت كذب داد و همين تأويل را سمعانى نيز نقل مىكند كه اسماء معنى حديث را به مختار بازگشت داده است وى مىنويسد: «روى النبى(صلي الله عليه و آله وسلم) قال: يخرج من ثقيف كذاب و مبير و اولت اسماء بنت ابى بكر ان الكذاب مختار بن ابى عبيد ثقفى و المبير حجاج بن يوسف هكذا قالت اسماء فى وجه الحجاج لما قتل ابنها عبداللّه بن زبير»[18]
از پيامبر(صلي الله عليه و آله وسلم) روايت شده كه از ثقيف كذاب و مبيرى سر مىرسد و اسماء بنت ابى بكر كذاب را به مختار تأويل برده زيرا در جريان برخوردهاى پسرش با مختار بوده و اينكه مختار از نظر زبيريان به وعده همكارى با آنان وفا نكرده بود زبيريان او را كذاب خواندند اسماء نيز حديث را بر او تطبيق داد در حالى كه اسماء در روايتى ديگر در سالهاى خرفتى اش به حجاج گفت: «كذبت يا حجاج»[19] و قال النبى(صلي الله عليه و آله وسلم):«يكون فى امتى رجلان، افاك و مبير فاما الافاك فصاحبك عبدالملك بن مروان و اما المبير فانت يا حجاج! فقال: صدقت يا اسماء انا مبير المنافقين»[20] اسماء به حجاج گفت تو در اينكه فرزندم را منافق خواندى، دروغ گفتى، افاك (كه همان شديد الكذب است) رهبر تو عبدالملك بن مروان است اما خودت خونريزى! حجاج تأييد كرده گفت: بلى! ولى خون منافقين مىريزم! بدين ترتيب ديده شد كه از نظر اخبار هيچ اشاره نشده كه مختار همان كذاب ثقفى است بلكه اين كشفيات از حديث اسما بوسيله ديگران است كه به تبعيت از فضاى سياسى خانواده آل زبير چنين نسبتى را به مختار داده است و اين هم محل بحث است كه افرادى چون نووى مىگويند: اسماء چنين قصد كرده است! آيا با قصد اسماء كسى مصداق حديث كذاب قرار مىگيرد؟ طرفه اينكه در حديث ديگر منقول اسما مقام افاكى و شدت كذب به عبدالملك بن مروان داده شده و حجاج نيز آن را پذيرفته است.
و نظر به همين اضطراب است كه نووى در ادامه شرح حديث گفته است «واللّه اعلم»[21]
خدا مىداند كذاب چه كسى باشد! حجاج، مختار يا عبدالملك؟!
لذا با حيرت در تطبيق حديث مزعوم بر مصداق موهوم ديده شد كه هيچ كسى حتى نووى با قاطعيت نگفت: در اين حديث مصداق كاذب، مختار است اما از آنجايى كه نووى مريد ابن زبير است. و او را محق و راستگو مىداند دشمنانش را كاذب مىخواند زيرا او عقيده دارد: «الحق ان ابن الزبير كان مظلوما»[22]
حق اين است كه ابن زبير مظلوم و بر حق است لذا ادعا مىكند كه علما اتفاق دارند كه دشمن او يعنى مختار كاذب است!
لذا پس از تبليغات سياسى ابن زبير و نقل حديث اسماء و آگاهى به اينكه اصل حديث مجعول بوده تطبيق آن بر مختار بىاساستر است شارحان حديث با ادعاى نسبت اتفاق علماء به اين موضوع پرداخته اشخاصى چون نووى نوشتهاند: «و اتفق العلماء على ان المراد بالكذاب هنا المختار بن ابى عبيد ثقفى و بالمبير الحجاج بن يوسف (ثقفى) و اللّه اعلم.»[23]
و همچنين عبدالبر مىنويسد: «فيما يقولون (الكذاب) المختارين ابى عبيد.»[24]
و نيز ديگرانى كه شرح وقايع سالهاى دهه هفتاد كوفه را نوشتهاند بدون دليل ادعا كردند كه علما متفق اند مراد از كذاب ثقفى مختار است و اين امر يكى از اسباب نشر اين اكذوبه بين اتباع آنان گرديده است زيرا با قيام سيد الشهداء مشروعيت حكام مورد احترامشان زير سؤال رفت به جاى انتقام از اهل البيت(عليهم السلام) آمدند و با تبانى بين هم به يكى از پيروان مكتب آن حضرت كه مختار است نسبت صفت كاذب دادند اكنون نيز اين ميراث به ابناء زمان آنها انتقال يافته كه به صورت كينه جويانه هر جمعى كه به اهل بيت پيامبر اظهار محبت و تعظيم و تجليل و عزادارى كنند از طرف دشمنان نسبت كاذب داده مىشود.
با توجه به مباحث فوق به اين نتيجه مي رسيم كه آل زبير با تبليغات عبداللّه و مصعب و حديث مجعول اسما و بازماندگان مجازات شده بنى اميه و علماي همسوى آنها صفت كذاب را به مختار دادند كه كذب چنين انتسابي روشن گرديد.
در مورد برخورد وي با امام حسن عليهالسلام نيز بايد گفت: وقتي مختار شنيد كه امام حسن(ع) در حال آماده شدن براي برخورد با حاكم جور (معاويه) است، مبتني بر تحليل خود امام را همراهي نكرد در حالي كه در مسير ولايت پذيري بايستي صم بكم بود. برخي در توجيه اين اقدام مختار سخناني گفته اند اما واقعيت آن است كه مختار علي رغم تمام نكات مثبت زندگيش، همچون ساير انسانهاي ديگر، نقاط منفي و غير قابل توجيه نيز دارد.
جهت مطالعه و كسب اطلاعات بيشتر در اين زمينه ر.ك:
افتخارزاده، نهضت مختار ثقفي، قم، دفتر نشر معارف اسلامي، 1375ش.[1]. مروج الذهب، ج 3، ص 80.
[2]. الكامل، ج 4، ص 170.
[3]. سير اعلامالنبلاء، ج 3، ص 544، ش 144.
[4]. الجامع معمر بن الازدى، ج 11، ص 366.
[5]. تاريخ طبرى، ج 3، ص 471.
[6]. همان.
[7]. الكامل، ج 4، ص 247.
[8]. صحيح مسلم، كتاب فضايل الصحابه، باب 85، ص 2545.
[9]. سنن تزمذى كتاب الفتن، باب 44، ح 2220.
[10]. استيعاب كتاب النساء و كناهن، باب س، ش 3388.
[11]. كنزالعمال خروج كذابين و فتن، ج 20، ص 1854، ح 383774.
[12]. جامع الترمذى، كتاب المناقب، باب 73، ح 3944.
[13]. العلل المتناهيه، ج 1، ص 292 و 293.
[14]. تاريخ يعقوبى، ج 2، ص 267.
[15]. المعجم الكبير، طبرانى، ج 24، ص 101.
[16]. صحيح مسلم، شرح نووى، ج 2، ص 312، با حاشيه سندى.
[17]. همان.
[18]. انساب، ج 3، ص 139، ش 778 ثقفى.
[19]. الفتوح، ج 6، ص 343.
[20]. همان.
[21]. صحيح مسلم، شرح نووى، ج 2، ص 312، با حاشيه سندى.
[22]. شذرات الذهب، ج 1، ص 80.
[23]. صحيح مسلم، شرح نووى، ج 2، ص 312، با حاشيه سندى.
[24]. استيعاب، ج 2، ص 842.
صاحب محتوی:
پرسمان دانشجویی
زبان :
فارسی
منبع اصلی :
http://www.ahlebayt.porsemani.ir//content/%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%AB%D9%82%D9%81%D9%8A
جنس منبع:
متن
پایگاه :
پایگاه پرسش و پاسخ های پیامبر و اهل بیت سایت پرسمان
نوع منبع :
پرسش و پاسخ , کتابخانه عمومی
مخاطب :
بزرگسال
خروجی ها :
Mods
Doblin core
Marc xml
MarcIran xml
مشخصات مختصر فراداده
مشخصات کامل اثر
منابع مرتبط :
ثبت نظر
ارسال
×
درخواست مدرک
کاربر گرامی : برای در خواست مدرک ابتدا باید وارد سایت شوید
چنانچه قبلا عضو سایت شدهاید
ورود به سایت
در غیر اینصورت
عضویت در سایت
را انتخاب نمایید
ورود به سایت
عضویت در سایت