پيمانهاي پيامبر(ص) | کتابخانه مجازی الفبا

پيمانهاي پيامبر(ص) با مشركين كدامند؟

پاسخ: در عصر پيامبر(ص)، به ويژه شبه جزيره عربستان به علت نوع خاص زندگي مبتني بر قبيله، برقراري اين قراردادها جايگاه خاصي در حيات سياسي، اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و... ايفا مي­نمود. در زمان جاهليت اين پيمانها و بيعتها به صورت­هاي مختلف كه هر كدام نام خاصي داشت همچون حلف،[1] جوار[2] و ... منعقد مي­گرديد.

پيمان­هايي كه پيامبر(ص) در آن شركت داشته و يا منعقد نموده­اند، به لحاظ زماني (پيش از بعثت، دوران مكي، دوران مدني)؛ مكتوب و غير مكتوب (كلامي)؛ داخلي و خارجي (مسلمانان و غير مسلمانان؛ مدني و غير مدني و...)؛ و مواردي از اين قبيل قابل تقسيم­بندي است كه در ذيل به برخي از مهم­ترين پيمان­هاي رسول­اكرم(ص) به لحاظ زماني اشاره مي­گردد؛ هرچند لازم به ذكر است حتي كوچك­ترين پيمان­هاي رسول­اكرم(ص)، در جايگاه خود، نقش مهمي در پيشبرد اهداف اسلامي ايفا نموده است. از سوي ديگر پيمان­ها و قراردادهاي مذكور تنها نمونه كوچكي است كه به صورت مكتوب و يا در گزارش­هاي تاريخي به دست ما رسيده است؛ چه بسا بسياري از آنها به خصوص در سال­هاي نخستين دعوت به صورت مخفي منعقد شده و يا به دستان ما نرسيده است.پيمان­ها و قراردادهاي پيامبر(ص)1) پيش از بعثت

- حلف الفضول يا پيمان جوانمردان: مهم­ترين پيماني است كه حدود بيست سال قبل از بعثت، توسط عده­اي از «بني­هاشم»، «بني­زهره» و «بني­تيم» منعقد شد و پيامبر(ص) در آن شركت جستند.[3]2) پس از بعثتالف) دوران مكي

- بيعت عشيره: در آغاز دعوت علني رسول­اكرم(ص) در دعوت خويشاوندان بيان فرمودند هر كس ايشان را ياري نمايد برادر، وصي و خليفه وي خواهد شد كه به جز حضرت علي(ع) كسي ديگر پاسخ مثبت به ايشان نداد.[4]

- بيعت عقبه اول و بيعت عقبه دوم: پيمان­هايي است كه هر كدام به فاصله يك سال در سال دوازدهم و سيزدهم بعثت با عده­اي از مردم يثرب كه به آيين اسلام درآمده بودند منعقد گرديد.[5]3) پس از بعثتالف) دوران مدني

- پيمان اخوت: در همان ابتداي ورود به مدينه پيمان برادري ميان مهاجرين و انصار منعقد گرديد.[6]

- صلح مدينه: پيمان ميان مسلمانان مهاجر، انصار و يهوديان مدينه در سال اول هجرت. [7]

- بيعت رضوان (شجره): بيعت پيامبر(ص) با مسلمانان در راه ورود به مكه در سال ششم هجرت، پيش از صلح حديبيه.[8]

- صلح حديبيه (فتح مبين): ميان حضرت محمد(ص) و مشركان مكه در سال ششم هجري.[9]

- صلحنامه ثقيف: در سال نهم ميان پيامبر(ص) و قبيله ثقيف ساكن در طائف منعقد گرديد.[10]

- پيمان با مسيحيان نجران: پس از عدم انجام مراسم مباهله، بين پيامبر(ص) و مسيحيان نجران پيمان صلحي صورت گرفت.[11]

- بيعت غديرخم: رخداد غديرخم در «حجة­الوداع» مبني بر بيعت گرفتن پيامبر(ص) بر ولايت امام علي(ع) نيز از آخرين و مهم­ترين پيمان­هاي عصر نبوي به شمار مي­آيد.[12]

-پيمان­هاي فردي و قبيله­اي: دوران پس از هجرت به ويژه پس از فتح مكه شاهد وفدهاي قبايل و در مقابل پيمان­هاي پيامبر(ص) با افراد، سران و مردم قبايل و مناطق مختلف هستيم كه شمار آن بسيار است. همچون انعقاد پيمان با مردم عمان و بحرين، يمن، أيله، بني­ضمره، بني­مدلج و .... [13]

-بيعة النساء: بيعت با زنان يكي از موارد حائز اهميت در بحث پيمان­هاي رسول­اكرم(ص) است. از جمله معروف­ترين بيعتي كه با زنان صورت گرفت پيمان پس از صلح مكه با تازه مسلمانان مي­باشد.[14]

در بين اين پيمانها آن دسته كه فقط با مشركين صورت گرفته است شامل:حلف الفضول يا پيمان جوانمردان،بيعت عشيره،صلح حديبيه (فتح مبين)و برخي ازپيمان­هاي فردي و قبيله­اي است.[1] . ابن هشام، السيرة النبوية، تحقيق مصطفى السقا و ابراهيم الأبيارى و عبد الحفيظ شلبى، بيروت، دار المعرفة، بى تا، ج 1، ص 133.

[2] . اليعقوبى، ابن واضح ؛ تاريخ اليعقوبى، بيروت، دار صادر، بى تا، ج 2، ص 16.

[3] . ابن هشام، پيشين.

[4] . الطبري، أبو جعفر محمد بن جرير؛ تاريخ الأمم و الملوك (تاريخ الطبري)، تحقيق محمد أبو الفضل ابراهيم، بيروت، دار التراث، 1387/1967، ط الثانية،ج 2، ص 321.

[5] . ابن هشام الحميري، پيشين، ج1، صص 431 و 438.

[6] . همان، ص 505.

[7] . همان، ص 502.

[8] . همان، ج 2، ص 315.

[9] . همان، ص 317.

[10] . همان، ص 541.

[11] . حميدالله، محمد؛ نامه­ها و پيمان­هاي سياسي حضرت محمد(ص)، ترجمه محمد حسيني، تهران، سروش، 1377، چ دوم، ص229.

[12] . الأميني النجفي، عبدالحسين أحمد؛ الغدير، بيروت، دار الكتاب العربي، 1397ق/1977م، الطبعة الرابعة.

[13] . جهت اطلاع از متن اين پيمان ها و قراردادها مراجعه شود به: حميد الله، محمد؛ پيشين و الأحمدي الميانجي، علي؛ مكاتيب الرسول، طهران، مؤسسة دار الحديث الثقافيه، 1419ق.

پرسمان دانشجویی