معنا و حقیقت صبر چیست؟ | کتابخانه مجازی الفبا

معنا و حقیقت صبر چیست؟

«صبر» در لغت، به معنای حبس و در تنگنا و محدودیت قرار دادن نفس است.[1] همچنین به معنای بازداشتن نفس از اظهار بی‌تابی و بی‌قراری می‌باشد.[2] در علم اخلاق برای صبر معانی مختلفی بیان شده است: ۱. صبر عبارت است از: وادار نمودن نفس به انجام آنچه كه عقل و شرع اقتضا می‌كنند و بازداشتن از آنچه عقل و شرع نهی می‌كنند.[3] ۲. صبر یعنی ثبات و آرامش نفس در سختی‌ها و بلاها و مصائب، و پايدارى و مقاومت در برابر آنها، به طورى كه از گشادگى خاطر و شادى و آرامشى كه پيش از آن حوادث داشت بيرون نرود، و زبان خود را از شكايت و اعضای خود را از حركات ناهنجار نگاه دارد.[4] ۳. صبر یعنی پايدارى انگيزه دينى در برابر انگيزه‌هاى نفسانى و شيطانى.[5] به دیگر سخن؛ صبر؛ یعنی این‌كه انسان در مقام پيروى از دستورهاى خداوند، در برابر سختى‏ها و مصيبت‌ها از جمله وسوسه‌هاى شيطان، پايدارى و مقاومت كند و از راه طاعت خدا منحرف نشود. گويى نفس انسان پيوسته صحنه كارزار ميان لشكريان عقل و جهل است.[6] با توجه به تعاریف مذكور، «صبر» یک صفت نفسانی بازدارنده و عامی است كه دارای دو جهت عمده است: از یک سو گرایش‌ها و تمایلات غریزی و نفسانی انسان را حبس و در قلمرو عقل و شرع محدود می‌كند. از سوی دیگر نفس را از مسئولیت گریزی در برابر عقل و شرع باز داشته و آن‌را وادرا می‌كند كه زحمت و دشواری پای‌بندی به وظایف الهی را بر خود هموار سازد. البته این حالت اگر به سهولت و آسانی در انسان تحقّق یابد، به آن «صبر» و هر گاه فرد خود را با زحمت و مشقّت بدان وادار سازد، «تصبّر» می‌گویند.[7] علمای اخلاق صبر را بر سه دسته می‌دانند که این تقسیم، برگرفته از روایات است. در روایتی امام علی(ع) به نقل از پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «صبر بر سه قسم است: صبر در هنگام مصيبت، صبر بر طاعت و صبر بر ترک گناه».[8] صبر در برابر مشکلات، ناملایمات، مصیبت‌ها و ... یکی از راه‌های رسیدن به قرب الهی است که در قرآن و روایات بر آن تأکید فراوان شده است؛ از این جهت در قرآن کریم دارندگان این صفت؛ یعنی «صابران»، محبوبان خداوند هستند.[9] طبق بعضی از روایات نتیجه و ثمره صبر گشایش کارها است.[10] امام صادق(ع) به نقل از پدر بزرگوارشان امام باقر(ع) می‌فرماید: «... به راستى كه هركس [در برابر ناملايمات] صبر پيشه كند، با بردبارى و شكيبایى خود قدر و منزلت روزه‌دارِ شب زنده‌دار، و شهيدى كه در ركاب رسول خدا(ص) شمشير زده است را به دست می‌آورد».[11]

اسلام کوئست نت