آیا بغض به برخی از صحابه موجب کفر و ارتداد است؟ که شیعیان را به جهت نقد برخی از صحابه تکفیر می کند؟ | کتابخانه مجازی الفبا

آيا بغض به برخي از صحابه موجب كفر و ارتداد است؟ كه شيعيان را به جهت نقد برخي از صحابه تكفير مي كند؟

براي روشن شدن پاسخ جا دارد كه مقدمتاً به چند نكته اشاره شود:
1ـ صحابه در لغت: صاحب يعني ملازم انسان يا حيوان در مكان يا زمان، و فرق نمي كند، مصاحبت با بدن باشد و يا با عنايت و همت، در عرف به كسي صاحب مي گويند كه زياد همراه كسي باشد[1] و فرق نمي كند خوب باشد يا بد، مؤمن باشد يا كافر، چنانكه داريم «اذ يقول لصاحبه لا تحزن» و داريم فقال لصاحبه و هو يحاوره[2] آن مرد كافر، بمصاحب و رفيقش كه مرد مؤمن فقير بود گفت، همچنانكه داريم «ما بصاحبكم من جنة[3]» صاحب آنها رسول الله(ص) ديوانه نيست، در مقابل آمده «قال له صاحبه و هو يحاوره اكفرت[4]» رفيق (با ايمان فقر) گفت به رفيق (كافر) خود، آيا كافر شدي، پس صحابه اختصاص به مؤمنين پاك دامن ندارد كه تمامي آنان اهل بهشت و مورد رضاي خدا باشند.
2ـ تنها صحابي كه بغض، سب و حسادت با او طبق روايات، كفر مي آورد، امام علي (ع) است «علي خير البشر فمن ابي فقد كفر[5]» علي بهترين انسان است كسي كه انكار كند، كافر است، در جاي ديگر فرمود «لا يبغض علياً مؤمن و لا يحبّه منافق[6]» مبغوض نمي دارد، علي را، هيچ مؤمني و دوست نمي دارد او را هيچ منافقي.
3ـ قرآن خبر از ارتداد بعضي از صحابه مي دهد «افان مات او قتل انقلبتم علي اعقابكم[7]» اگر پيغمبر بمرگ طبيعي يا قتل از دنيا رفت، شما به عقب بر مي گرديد و اسلام را رها كرده به دوران جاهليت و كفر باز مي گرديد[8].
4ـ دليل آنهاي كه مي گويند، همه اصحاب خوبند آيه ي ذيل است: «لقد رضي الله عن المؤمنين از يبا يعونك تحت الشجرة[9]» خداوند از مؤمنان هنگامي كه در زير آن درخت با تو بيعت كردند، راضي و خشنودند، خدا آنچه را در درون دلهايشان (از ايمان و صداقت) نهفته بود مي دانست، اين آيه اولا همان عمل بيعت را امضاء مي كند، نه اعمال بعدي آنها را چناكه حضرت فرمود: «انتم اليوم خير اهل الارض[10]» شما امروز (و نسبت به اين عمل) بهترين اهل زمين مي باشيد.
ثانياً: همه صحابه در آنجا جمع نبودند و تعداد افراد كه در آنجا حضور داشتند 1525 و يا 1400 و يا 1300 نفر بوده اند[11]. پس اين آيه نمي تواند دليل پاكي همه صحابه باشد، و نسبت به افراد موجود، دليل پاكي آنها نسبت به اعمال آينده آنها باشد. چون خداوند عمل بيعت آنها را امضا نموده نه اينكه اعمال كه در آينده از آنها سر مي زند نيز مورد پسند خداوند باشد.
بنابراين غير از وهابي ها، بقيه اي گروهها و مذاهب چهارگانه، شيعيان را كافر نمي دانند، دانشگاه الازهر مذهب امام صادق (ع) را به رسميت شناخته است و ابن اثير جزري صاحب جامع الاصول شيعيان را از فرق اسلامي بشمار آورده[12]، و اين وهابي هاست كه خارج از مذاهب اربعه اهل سنت و مخالف اكثر مسلمين مي باشند.
ثانياً: علماي اهل سنت صرف طعن و بغض برخي صحابه را باعث كفر نمي دانند، ابن حزم ظاهري اندلسي مي گويد: دشنام دادن به صحابه اگر از روي جهل باشد، معذور است، و اگر از روي آگاهي باشد، باعث فسق مي شود. ايجي شافعي، كافر شدن را رد نموده است، و امام غزالي مي نويسد سب و شتم صحابه ابداً باعث كفر نمي شود، حتي سب شيخين، و ملا سعدالدين تفتازاني مي گويد: باعث كفر نمي شود[13]. امام غزالي در ج2، احياء العلوم نقل نموده كه در زمان خلافت ابابكر روزي مردي به ابابكر دشنام و فحاشي نمود، ابو برزه اسلمي گفت خليفه اجازه بده او را بقتل رسانم چه آنكه كافر گرديده، ابي بكر گفت: چنين نيست، احدي نمي تواند چنين حكمي بنمايد مگر پيغمبر (ص)[14].
ثالثاً: اگر بغض و دشنام به صحابي رسول الله باعث كفر است، چرا وهابي ها و... معاويه را كافر نمي دانند كه بغض علي (ع) را در دل داشت و سب و دشنام بر علي را رواج داد، عده اي از بني اميه از معاويه خواست كه دست از لعن علي (ع) بردار گفت: «لا و الله حتي يربوا عليه الصغير و يهرم عليه الكبير[15]» نه قسم به خدا دست بر نمي دارم تا كودكان بر (بغض علي) و دشنام بر او تربيت شوند و بزرگان بر اين عمل پير شوند، و در پايان خطبه جمعه مي گفت: «اللهم ان ابا تراب الحد في دينك و حسد عن سبيلك فالعنه لعناً و بيلا[16]» خدايا ابو تراب ملحد شده و راه تو را بسته است، پس لعن كن او را لعن زياد، با اينكه در مقدمه، نكته دوم گفتيم تنها كسي از صحابه كه سب، بغض و مخالفت با او، كفر مي آورد، طبق مدارك عامه علي عليه السلام است، در عين حال اهل سنت معاويه را كافر نمي دانند.
رابعاً: اگر بغض صحابه باعث ارتداد است، چرا عايشه را كافرة نمي دانيد؟ با اينكه بغض شديدي نسبت به عثمان خليفه سوم و صحابي پيامبر (ص) داشت، چنانكه يعقوبي نقل مي كند از عايشه كه گفت: «به خدا قسم دوست داشتم كه او پاره پاره در جوالي از جوالهاي من بود و مي توانستم او را حمل كنم و به دريا افكنم[17]» و عثمان هم بغض عايشه را در دل داشت با اينكه همسر پيامبر، و ام المؤمنين بود! لذا دستور داد «مقرري عايشه را كه عمر مي داد كم كند[18]» و عايشه هم گفت: «جامه پيامبر خدا هنوز كهنه نگشته، ولي عثمان سنت او را كهنه كرده است[19]».
خامساً: چرا عثمان را كافر نمي دانند كه بغض عده اي از صحابي را در دل داشت و آنها را مورد آزار قرار داد؟
1ـ عثمان با عمر و عاص صحابي دشمني داشت «او عمر و راعزل كرد و همين سبب دشمني عثمان و عمر و بن عاص گرديد[20]».
2ـ ابی ذر صحابه پيامبر را تبعيد كرد به شام و «از آنجا بر جهازي بي روپوش سوار نموده دوباره به مدينه برگرداند، د رحالي كه گوشت دورانش ريخته بود[21]» و خود ابی ذر را هم بايد كافر بدانند چون با عثمان صحابي مخالفت كرد[22]!.
3ـ و نسبت به عمار صحابي خاص رسول خدا خشم نمود و مي خواست او را تبعيد كند[23] و او را مورد ضرب و شتم قرار داد[24].
4ـ عبدالرحمان صحابي پيامبر (ص) را به قموص خيبر تبعيد كرد[25].
سادساً: اگر صحابي همه خوب بودند، طبق آيه ي كه به آن استدلال نموده اند و ما در مقدمه ذكر كرديم و بغضي آنها سبب كفر مي شود، چرا قرآن خبر از ارتداد عده اي مي دهد، و يعقوبي مي گويد «گروهي از عرب (صحابي) مدعي پيامبري شدند و گروهي مرتد شدند و تاجها بر سر نهادند، مردم هم از دادن زكات به ابوبكر امتناع ورزيدند[26]» با اينكه از صحابه بودند، و اين همه آيات كه درباره منافقين، متخلفين[27] و... آمده در مورد صحابه نيست؟ مگر در بين صحابه امثال عبيدالله بن ابي، ابي سفيان، حكم بن عاص (عموي عثمان طريد رسول الله) ابو هريره، ثعلبه انصاري، يزيد بن ابي سفيان، وليد بن عقبه، حبيب بن مسلم، سمرة بن جندب، عمر و بن عاص، ابن ارطاة (خونخوار) ، مغيره بن شعبه، و ذي الثديه خارجي و امثالهم نبودند، اگر همه صحابه خوب بودند چرا بقول يعقوبي «انصار از ابوبكر كناره گرفتند، پس قريش بخشم آمدند[28]». با اينكه همه صحابي بودند، مگر سعد بن عبادة با ابابكر مخالفت و دشمني نكرد؟
و سابعاً: اگر بغض و كينه اي صحابي باعث كفر است، تمام مبغضين علي (ع) كافر بودند (كه طبق نكته اي دوم در مقدمه، تنها جايي كه جا دارد، همين مورد است، ابن ابي الحديد جمله اي دارد كه فقط ترجمه اي آن را نقل مي كنم: «ولي روزي كه علي بر مسند خلافت نشست 25 سال از رحلت پيامبر مي گذشت و انتظار مي رفت كه در اين مدت طولاني عداوت ها و كينه ها به دست فراموشي سپرده شود، ولي بر خلاف انتظار، روحيه مخالفان علي پس از گذشت ربع قرن عوض نشده بود و عداوت و كينه اي كه در دوران پيامبر (ص) و پس از درگذشت حضرت نسبت به علي داشتند، كاهش نيافته بود، حتي فرزندان قريش و نو باوگان و جوانان آنان كه شاهد حوادث خونين معركه هاي اسلام نبودند، و... سرسختانه با علي عداوت ورزيده و كينه او را به دل داشتند[29] و بايد بپذيرند، همه آنهاي كه جنگ صفين، جمل و نهروان را بر ضد علي راه انداختند و با علي جنگيدند كافر شدند، از اينجا جعلي بودن حديثي كه نقل كرده اند روشن مي شود «ان اصحابي كالنجوم بايهم اقتديتم اهتديتم[30]» اصحاب من مانند ستارگانند و بهر يك اقتدا كنيد هدايت شده ايد».
چون در بين اصحاب، منافق، مرتد، جنايت كار و شرابخور بوده اند، آيا مي شود به آنها اقتداء كرد؟ چنانكه علماي اهل سنت هم طبق نقل سلطان الواعظين اعتراف به جعلي بودن آن دارند[31] در نتيجه بايد گفت: صحابه معصوم نبوده اند، غير از علي (ع) مذمت ديگران و بغض آنها را داشتن، اگر بخاطر كارهاي خلاف آنها باشد، باعث كفر نمي شود[32].

مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات اندیشه قم