آیا درباره اهمیت اخلاق اسلامی و اخلاق پزشکی و احکام شرع در قرآن و روایات اسلامی بحث شده است؟ | کتابخانه مجازی الفبا

آيا درباره اهميت اخلاق اسلامي و اخلاق پزشكي و احکام شرع در قرآن و روايات اسلامي بحث شده است؟

وظيفه اصلي اين مرکز پاسخ به شبهات و سؤالات علمي است كه از جهت گستره و حجم تحقيق از محدودتي‌هاي برخوردار است. «پايان‌نامه» و... تحقيق گسترده و دقيق و عميقي را طلب مي‌كند كه بسيار زمان بر است. و از جهت حجم تحقيق، طولاني اين حيث مركز معذور است و نمي‌تواند به تفصيل به محورهاي سؤال و بحث شما بپردازد. ولي به اختصار مطالب و منابعي كلي را پيرامون هر يك از عناوين بحث به خدمت شما ارائه مي‌دهيم تا با مراجعه به آن بتوانيد بخش مهمي از مطالب مورد نظر را از آن استخراج نماييد و مورد تجزيه و تحليل قرار دهيد.
1. امّا محور اوّل و دوم: قرآن كريم كتاب «اخلاق محور» است و «اخلاق نظري» و «اخلاق علمي» را در تمام زندگي مساوي و جاري مي‌داند و تا به جامعه بزرگ جهاني سرايت مي‌دهد. وقتي قرآن مجيد در «ميدان جنگ» و جهاد،‌ عمل كردن برخلاف اخلاق اسلامي را نهي مي‌كند و به دشمن اجازة «سَبّ فحاشي»[1] نمي‌دهد؛ برخورد ناپسند با بيمار در بيمارستان و... را كه به دنبال بيماري تني به بيماري رواني هم مبتلا مي‌شود به «طريق اولي» بسنده نمي‌كند. «پزشك معالج» همانند پدر دلسوزي است كه بايد با لبخند نمكين خود جسم و جان بيمار را درمان ببخشد. در دعاي بين‌المللي ماه رمضان آمده: «اَللهم اشفِ كلَّ مريض» يعني خدايا تمام بيماران جهان را شفا ببخش. اين دعا را بيش از همه «طبيب معالج» بايد زمزمه بكند و شفاي همه بيماران جهان را از خداوند مسئلت بكند و اخلاق عملي را سرمنشأ كار خويش قرار دهد.
با اين مقدمه بايد گفت براي اخلاق و اخلاق اسلامي تعريف متعدد و متنوعي ارائه شد كه در اينجا به يك تعريف بسنده مي‌گردد: اخلاق جمع «خُلق» به معني قوا و سجايا و صفات دروني است كه با چشم دل ديده مي‌شود.
بنابراين مي‌توان گفت: «اخلاق مجموعه صفات روحي و باطني انسان است» و به گفته بعضي از دانشمندان، گاه به بعضي اعمال و رفتاري كه از خلقيات دروني انسان ناشي مي‌شود، نيز اخلاق گفته مي‌شود (اوّلي اخلاقي صفاتي و دوّمي اخلاق رفتاري.)[2]... در اين مورد جنابعالي را ارجاع مي‌دهيم به منابع ذيل: قرآن سورة نحل، آيه 90ـ91. 2. سورة اِسراء، آية 23ـ39. 3. سورة مؤمنون، آية 1ـ11 و 53ـ61. 4. سورة فرقان، آيه 63ـ77. 5. سورة قصص، آية 52 و 55. 6. سورة لقمان، آية 13ـ19. 7. سورة شوري، آية 36ـ43. 8. سورة معارج، آية 22ـ35 و كل آيات سوره حجرات.
در اين مورد ده‌ها آيه وجود دارد كه حضرت عالي را به كتاب «فروغ بي‌پايان» كه فهرست تفصيلي و موضوعي قرآن مجيد مي‌باشد ارجاع مي‌دهيم. امّا كتاب‌هاي ديگر:
1. اخلاق در قرآن، سه جلدي از استاد محمدتقي مصباح يزدي.
2. تفسير موضوعي قرآن ج 10 و 11 كه بحث مبادي اخلاق در قرآن و مراحل اخلاق در قرآن مي‌باشد، از استاد جوادي آملي.
3. كتاب «علم نفس قرآني جديد» از دكتر مصطفي محمود.
4. مفاهيم اخلاقي ـ ديني در قرآن مجيد، از توشيهيكوايز وتو، ترجمه دكتر فريدون بدره‌اي.
5. خطوط كلّي اخلاق در قرآن، از مصطفي پاينده.
6. چكيده اخلاق در قرآن از ستاد محمّد تقي مصباح يزدي به قلم علي شيرواني.
7. فضايل و رذايل اخلاقي، (درس‌هاي از قرآن كريم) از يدالله احسان تيرتاشي، نشر رامين.
8. اخلاق اسلامي از ديدگاه قرآن از استاد اصغر حسيني تهراني.
9. مفاهيم اخلاقي و عقيدتي قرآن از دكتر محمّد البهي، ترجمه سيد محمّد صادق سجادي.
10. اخلاق در قرآن از سيد كاظم ارفع.
11. تفسير موضوعي پيام قرآن، اخلاق در قرآن ج 1 و 2 از آيت‌الله مكارم شيرازي و ديگران.
12. فلسفه اخلاق از استاد مرتضي مطهري.
13. تفسير نمونه، ج 22 سوره حجرات.
14. تفسير الميزان، ج 12، از سوره حجرات.
15. اخلاق پزشكي از منصور اشرفي، ناشر: دانشگاه آزاد اسلامي تبريز، 1367، كه موضوع فرعي آن: لزوم تحصيل اخلاق پزشكي.
16. اخلاق و آداب پزشكي از محمود ناصرالدين اعتماديان، ناشر: دانشگاه تهران، موضوع فرعي آن علم اخلاق پزشكي است.
امّا نهج‌البلاغه ترجمه دكتر شهيدي:
1. نامه 31. 2. حكمت 150. 3. حكمت 289. 4. خطبه 214. 5. حكمت 38. 6. حكمت 113. 7. خطبه 87. 8. خطبه 95. 9. خطبه 192. 10. خطبه 176. 11. خطبه 216. 12. حكمت 343. 13. حكمت 359. 14. حكمت 410. 15. حكمت 234. 16. حكمت 207. 17. حكمت 401. در اين راستا فرهنگ آفتاب منبع بسيار مناسبي است كه مي‌تواند به شما كمك كند.
امّا عنوان سوم و چهارم: توصيه‌هاي اخلاقي چه در قرآن و چه در كلام معصومين ـ عليهم السّلام ـ در اين راستا بسيار جالب توجّه است. برخورد معصومين با بيمارات رواني و جاهلان و دشمنان بسيار زيبا بود. گاهي با تبسم و لبخند و يا سكوت در برابر عمل جاهلان و دشمنان، آنها را دگرگون مي‌كردند و خودشان اسلام مي‌آوردند. پيامبر اسلام آنقدر از سر شرح صدر با دشمنان و جاهلان برخورد مي‌كرد تا جايي كه به پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ «اُذُن»[3] و يا ساده مي‌گفتند. «اخلاق عملي» معصومين ـ عليهم السّلام ـ در اين راستا بسيار شايان ذكر است كه مي‌تواني با ذكر نمونه‌هاي از آن به بحث خود «روح» تازه‌اي ببخشي.
قرآن مجيد از پيامبر «خُلق عظيم»[4] ياد مي‌كند. و خود پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ هدف بعثت خود را براي رسيدن و رساندن به «مكارم اخلاق» ياد مي‌كند. مي‌فرمايد: «انّما بعثتُ لِاُتَمم مكارم الاخلاق». در سوره شمس، جهت اهميت تزكيه نفس و پالايش و پاكسازي انقلابي آن يازده سوگند ياد شده كه با هيچ مسأله ديگري چنين برخورد نشده است...[5] . به هر تقدير، در اين جهت هم توجّه حضرت‌عالي را به منابع ذيل جلب مي‌نماييم.
1. چهل حديث حضرت امام خميني (ره).
2. فرهنگ آفتاب، فرهنگ ده‌جلدي نهج‌البلاغه.
3. فروغ بي‌پايان، فهرست موضوعي قرآن مجيد.
4. نهج‌الفصاحه، كتاب حديثي از پيامبر اسلام بخش حسن خُلق.
5. الحياة يك دوره شش جلدي حديث كه موضوع‌بندي است.
6. دعاي مكارم اخلاق از جمله دعاي صحيفه سجاديه و شرح سه جلدي آن از ستاد فلسفي.
7. كتاب فهرست 280 علم از علوم حضرت علي ع ، از علي فلسفي، ناشر چاپخانه خراسان، 1363، موضوع فرعي آن: اخلاق، ايمان، پزشك است.
8. مصاحبه با شاه از مارگارت لاينگ، مترجم اردشير روشنگر، تهران: البرز. 1371،‌ موضوعي فرعي: اخلاق، ايمان، پزشك.
9. نقدي بر ابن بطوطه از ك، ميلون لاوسكي، مترجم: محمّد تقي‌زاده، تهران: چاپار، موضوع فرعي: اخلاق، ايمان، پزشك.
10. آيات ذيل، همراه با مراجعه به تفسير پيرامون هر آيه بسيار به شما كمك مي‌كند كه اصول مقدس شرع و اخلاق پزشكي را با هم تطبيق بدهي و اخلاق اسلامي را كه دامنه بسيار فراگير دارد در ميدان اخلاق پزشكي و اتاق عمل حاضر ببيني.
1. سورة نور، آيات 27ـ29 و 61. 2. سورة مجادله، آيات 8ـ11. 3. سورة‌ غافر، آية 35. 4. سورة‌ اسراء، آية 53. 5. سورة‌ رعد، آية 22. 6. سورة مائده، آية 98. 7. سورة مائده، آيات 101ـ102. 8. سورة انفال، آية 47. 9. سورة نساء آيات 172ـ173. 10. سورة يونس، آيات 84ـ86 و 109. 11. سورة مريم، آيات 56 و 57. 12. سورة انفال، آيات 51ـ54... صدها آيات و روايات در اين زمينه در منابع معتبر ديني موجود است و حضرت عالي مي‌توانيد با مراجعه به آن تفاسير پيرامون آن عناوين بحث‌هاي خود را بازسازي كنيد و با اخلاق پزشكي تطبيق دهيد.

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم (اندیشه قم)