آیا حدیث «الطرق إلى اللّه عددَ أنفاس الخلائق» با وحدت صراط مستقیم الهى منافات ندارد؟ | کتابخانه مجازی الفبا

آیا حدیث «الطرق إلى اللّه عددَ أنفاس الخلائق» با وحدت صراط مستقيم الهى منافات ندارد؟

بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت

اوّلاً اين سخن ، در هيچ يك از منابع معتبر حديثى تاكنون يافت نشده است. تنها مرحوم ملاّ احمد نراقى (ره) در كتاب مثنوى طاقديس ، آن را به عنوان حديث ، ذكر كرده است. [۱]

ثانيا اين جمله حديث باشد يا نباشد ، قطعا مقصودِ كسانى كه به آن استناد كرده اند ، تكثرگرايىِ (پلوراليسم) دينى ـ كه برخى در عصر ما مطرح مى كنند ـ نيست ؛ بلكه مقصود ، اين است كه راه هاى فرعىِ متّصل به شاه راه اصلى دين ـ كه صراط مستقيم ناميده مى شود ـ فراوان است و هر كس مى تواند از راهى كه متناسب با ظرفيت و استعداد اوست ، به اين شاه راه دست يابد. علاّمه مجلسى ، در اين باره مى گويد:

فهم مردمان و خِرَدهاى ايشان در پذيرش مراتب عرفان و كسب اطمينان از نظر مقدار و چگونگى ، شدّت و ضعف ، كُندى و تندى ، حالت و علم ، و كشف و عيان ، متفاوت است ، اگر چه اصل معرفت ، فطرى است و به بداهت يا با كوچك ترين توجّه حاصل مى شود، اما هر كس را راهى است كه خداى عزّوجل او را از آن راه، هدايت مى كند ، اگر فرد قابل هدايت باشد و راه هاى به سوى خدا به اندازه مردمان است و اينان ، مراتبى نزد خدا دارند و «يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ ءَامَنُواْ مِنكُمْ وَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْعِلْمَ دَرَجَـتٍ؛خداوند كسانى از شما را كه گرويده اند و آنان را كه دانش يافته اند ، درجاتى چند، بالا مى برد». [۲]

مرحوم ملا احمد نراقى نيز در تبيين اين سخن با زبان شعر مى گويد:

اين چنين فرمود آن آگاه حق

شد برابر با نَفَس ها راه حق

راه حق باشد مقابل ، آشكار

با نَفَس هاى خلايق در شمار

راه ها بسيار و مقصدها يكى است

اختلاف راه ، ليكن اندكى است

چون درخت و شاخ هاى بى شمار

يا چو رودى نهرها از هر كنار

هم يكى باشد ره حق هم هزار

معنى آن را بفهم ، اى هوشيار ! [۳]