اسلام برای چیست؟ | کتابخانه مجازی الفبا

اسلام برای چیست؟

پاسخ :
بازگشت این سؤال به ضرورت و لزوم دین بر می گردد که اساساً دین چه لزومی دارد و در میان ادیان، اسلام چه جایگاهی دارد؟
این پرسش از دو نگاه برون دینی و درون دینی قابل بررسی است که قبل از آن تبیین معنای دین ضروری به نظر می رسد.
معنای دین
دین، عقاید و یک سلسله دستورهای عملی و اخلاقی است که پیامبران از طرف خداوند برای راهنمایی و هدایت بشر آورده اند. این دین نزد خدای سبحان همان اسلام و انقیاد همه جانبۀ انسان در ساحتِ هدایت حق تعالی است و فطری انسان است.[1]
اعتقاد به این عقاید و انجام این دستورها، سبب سعادت و خوشبختی انسان در دو جهان است. به عبارت دیگر، متديّن كسى است كه در مقابل برنامه و آيين إلاهى خاضع و تسليم باشد، و تا چنين انقياد و خضوعى پيدا نشده است: هرگز صحيح نيست اطلاق تديّن و ديندار بودن به كسى[2].
اگر ما دیندار باشیم و از دستورهای خدا و پیغمبر پیروی کنیم، هم در این دنیای زودگذر خوشبخت می شویم و هم در زندگی جاوید و بی پایان جهان دیگر، سعادتمند خواهیم بود؛ زیرا خوشبخت و سعادت مند کسی است که در زندگی خود هدف صحیحی داشته، از اشتباه و گمراهی به دور بوده، دارای اخلاق خوب و پسندیده باشد، کارهای نیکو انجام دهد و در زندگانی پر از تلاطم دنیا قلبی مطمئن و دلی نیرومند و آرام داشته باشد.
دین خدا، ما را به چنین مسیری هدایت می کند و بدون دین، سعادت و خوشبختی امکان ندارد؛ زیرا اعتقاد و تقید به دستورات دین همانند یک پلیس بیدار، همواره در دل انسان جای دارد و او را از رذایل اخلاقی بازداشته و به فضائل وادار می کند. بعد از روشن شدن معنای دین و نقش آن اکنون به ضرورت دین می پردازیم:
الف. ضرورت دین از منظر برون دینی:
نیاز بشر به پرستش و برنامۀ الاهی برای زندگی، به نوعی همزاد انسان است. این معنا از قدیمی ترین آثار به جامانده از انسان نیز به خوبی مشهود است. مرحوم علامه طباطبائى در ساحت ضرورت و لزوم دين دو گونه استدلال كرده است:
گونۀ اول: 1. انسان موجودى استخدام كننده است.
2. استخدام گرى بشر در طبيعت وى نهفته است.
3. استخدام گرى بشر موجب اختلاف در تمام شئون حيات مى‌شود.
4. نظام تكوين اقتضا مى‌كند كه اين اختلاف‌ها رفع شود تا انسان به كمال لايق خود برسد.
5- رفع اين اختلافات جز به وسيله قانون امكان‌پذير نيست، قانونى كه زندگانى اجتماعى انسان را اصلاح كند و سعادت وى را تأمين نمايد.
6. طبيعت انسان از عهده اين كار بر نمى‌آيد چون خودش عامل اختلاف است.
7. اختلافات به وسيله قوانينى كه با انديشه بشرى وضع شود از ميان نمى‌رود.
8. با توجه به مقدمات فوق به اين نتيجه مى‌رسيم كه ضرورت دارد تا پروردگار از راهى غير طبيعى به انسان راه را نشان دهد و اين راه همان راه وحى است.
گونۀ دوم:
1. انسان يكى از اجزاى جهان آفرينش است.
2. دستگاه آفرينش براى انسان ساختمان مخصوصى تهيه كرده است كه زمينه ساز كمال وى مى‌باشد.
3. مقتضاى تجهيزات وى، زندگى اجتماعى است.
4. حيات انسانى حياتى است جاودان كه با مرگ قطع نمى‌شود.
5. انسان بايد از راه و روشى در زندگى دنيوى پيروى كند كه هم سعادت اين سراى گذران را تأمين كند و هم سعادت آن سراى جاودان را.
6. راه و روشى كه اين هدف را دنبال مى‌كند دين ناميده مى‌شود.[3]
انسان به خاطر محدود بودن اطلاعات و دایرۀ دیدش نمی تواند یک برنامۀ جامع و کامل برای نسل بشریت داشته باشد، ناگزیر باید از منبعی نامحدود کمک بگیرد، که همان ذات پروردگار است. دین به مجموعۀ این برنامه ها اطلاق می شود که برای سعادت نوع بشر تشریع شده است.
ب. ضرورت دین از منظر درون دینی:
ضرورت دین در آموزه های دینی به فطرت و سرشت انسان برمی گردد. در قرآن کریم فطرت انسان را، فطرتی خدایی دانسته است،[4] که همۀ دستورات الاهی را براساس این حس خدا خواهی و پرستش تشریع کرده است.
از این رو در حقیقت پیروی از دین و دین دار و مسلمان بودن پاسخی است که هر شخص متدینی به ندای فطرت خود می دهد.
فوائد و آثار دین
دین در اصلاح فرد و جامعه تأثیری عمیق دارد، بلکه تنها وسیلۀ سعادت و نیکبختی است.
جامعه ای که به دین پایبند نباشد واقع بینی و روشنفکری را از دست می دهد و عمر گرانمایۀ خود را در گمراهی و ظاهربینی و غفلت می گذراند، عقل را زیر پا گذاشته چون حیوانات کوتاه نظر و بی خرد زندگی می کند. دچار زشتی اخلاق و پستی کردار می شود و بدین ترتیب، به کلی امتیازات انسانی را از دست می دهد. چنین جامعه ای گذشته از این که به سعادت ابدی و کمال نهایی خود نمی رسد، در زندگانی کوتاه و زودگذر این جهان نیز نتایج شوم و آثار ناگوار انحرافات و کجروی های خود را دیده، و دیر یا زود چوب غفلت خود را خواهد خورد و به روشنی خواهد فهمید که تنها راه سعادت همان دین و ایمان به خدا بوده است و سرانجام از کردار خود پشیمان خواهد شد.
خدای متعال در کلام خود می فرماید: "قد افلح من زکاها و قدخاب من دساها".[5] یعنی کسی که خود را از آلودگی ها حفظ کند رستگار است و آن کس که به هر ناروایی نزدیک شود به هدف خود یعنی به خوشبختی و رستگاری نخواهد رسید.
البته باید دانست که آنچه سعادت انسان و نیکبختی فرد و جامعه وابسته به آن است به کار بستن دستورات دینی است و گرنه تنها نام گذاری فایده ندارد؛ زیرا آنچه که ارزش دارد خود حقیقت است نه ادعای حقیقت. کسی که خود را مسلمان می خواند و با درون تیره و اخلاق پست و کردار زشتی که دارد انتظار فرشته سعادت را می کشد درست مانند بیماری است که نسخۀ پزشک را در بغل گذاشته توقع بهبودی دارد و مسلما با چنین فکری به سر منزل مقصود نخواهد رسید.
خدای متعال می فرماید: "از میان کسانی که مسلمان یا یهودی یا صائبی[6] یا نصرانی نامیده می شوند، آنان که به راستی به خدا و روز قیامت ایمان آورده اند و کردار شایسته دارند پیش خدا دارای پاداش نیک خواهند بود".[7]
ممکن است تصور شود که بنا به مضمون این آیه، کسانی که به خدا و روز قیامت ایمان آورده اند و دارای عمل صالح هستند اگرچه همه پیغمبران یا بعضی از آنان را قبول نداشته باشند رستگار خواهند بود، ولی باید دانست که در سوره نساء[8] خداوند کسانی را که به پیغمبران یا به بعضی از آنان ایمان ندارند، کافر دانسته است. آن جا که می فرماید: "کسانی که به خدا و پیامبرانش کفر می ورزند و می خواهند بین خدا و پیامبرانش جدایی بیندازند و می گویند به بعضی از پیامبران ایمان می آوریم و به بعض دیگر کافر می شویم و می خواهند به این که میان آن کفر و ایمان راهی را فراگیرند آنان به حقیقت کافرانند". (مانند یهود که عیسی و محمد (ص) را منکر شده اند و مانند مسیحیان که محمد (ص) را انکار کرده اند).
بنابراین، کسی از ایمان خودش بهره مند خواهد شد که به همۀ پیغمبران ایمان آورده و دارای عمل صالح باشد.
دین اسلام
اسلام از ریشه "سلم" به معنای تسلیم بودن و گردن نهادن به حکم است. این نامی است که خداوند در قرآن کریم برای دین خود برگزیده است. دین نزد خدا، اسلام (تسلیم بودن در برابر حق) است.
اسلام یکی از ادیان توحیدی است که از حدود 610 میلادی به وسیلۀ حضرت محمد (ص) در مکه تبلیغ شد و گسترش وسیع و چشم گیری در فاصله ای کمتر از نیم قرن، دین غالب بر بخش وسیعی از آسیا و آفریقا گشت.
قرآن که اصیل ترین منبع شناخت دین اسلام است، به هیچ وجه میان پیامبران الاهی جدایی قائل نشده است.[9] بلکه طبق بیان قرآن، همۀ پیامبران مبلغ دینی واحد با صورت های گوناگون بوده اند که همان دین اسلام بوده و تعلیم مشترک آن تسلیم در برابر فرمان خداوند یکتا است. بر این پایه، گاه در قرآن کریم، از اسلام همان دین مشترک توحیدی یا به تعبیر دیگر "دین الله" اراده شده است که همه انبیا مبلغ آن اند و دینی جز آن نزد خداند پذیرفته نیست.[10] و والاترین نمونه آن دینی است تکمیل کننده ادیان پیشین الاهی که حضرت محمد (ص) به تبلیغ آن مبعوث شده و در طول 23 سال به ادای این رسالت اهتمام نموده است. [11]
از این روی، دین اسلام ادامه شرایع آسمانی پیشین و کامل کننده آنها است.[12] در این دین تحریفی صورت نگرفته است بر خلاف ادیان دیگر، این دین، دین معنویت و دنیا است. رهبانیت در آن جایی ندارد، در عین حال که زهد امری ستوده است. اسلام در عین سفارش به بهره گیری صحیح از نعمت های الاهی، دنیا گرایی افراطی را تقبیح نموده است.[13]
با آمدن این دین، ادیان قبلی منسوخ شده است؛ زیرا با وجود کامل نیازی به ناقص نیست.
همچنین اسلام، دینی است جهانی و همیشگی که اگر به درستی شناخته شود برای اداره زندگی همه مردم در همه زمان ها برنامه دارد و آثار نیکوی خود را به طور مساوی به همه کس و هر جامعه ای می بخشد . بزرگ و کوچک، دانا و نادان، مرد و زن، سفید پوست و سیاه پوست، شرقی و غربی بدون تفاوت می توانند از فوائد و مزایای این آئین پاک برخوردار شوند و نیازمندی های خود را به نحو احسن و اکمل رفع نمایند. زیرا دین اسلام معارف و مقررات خود را روی پایه آفرینش گذاشته و نیازمندی های انسان را منظور داشته و به رفع آنها می پردازد و از آنجا که فطرت انسان ها در همۀ نژادها و زمان ها یکسان است، همگی در اصول و ارکان ساختمان انسانی شریک اند ، نیاز های یکسانی دارند که اسلام آنها را برآورده می سازد.
برای آگاهی بیشتر نک:
1. خلاصه تعالیم اسلام، طباطبائى، سيد محمد حسين، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ 3، 1370.
2. ولایت و دیانت، هادوی تهرانی، مهدی.
3. ارکان و اصول دین اسلام، سؤال 1413 (سایت: 1440).
4. معنای اسلام، سؤال 2452 (سایت: 3030).
5. اسلام و نیازهای زمان، سؤال 749 (سایت: 926).

منبع: http://farsi.islamquest.net

سایت راسخون