کارکرد دین در دنیای مدرن چگونه است؟ | کتابخانه مجازی الفبا

به نظر شما آیا دین می‌تواند در دنیای مدرن کارکردهای مثبت داشته باشد؟ در این صورت آیا می‌توان از اسلام تعبیری منطبق با نیازهای بشر عصر مدرن ارایه داد؟

واژه «دین» شامل همه ی ادیان، اعم از ادیان آسمانی و غیر آسمانی، تحریف نشده (اسلام) و تحریف شده و ... می شود. به اعتقاد ما تنها دین اسلام است که می تواند در همه ی زمان ها و در تمامی اعصار کارکردهای مثبت داشته باشد؛ زیرا اسلام دین خاتم و کامل‏ترین دین الاهی است. از این رو، باید در تمامی زمان ها و در همه ی حوزه های زندگی انسان _ خواه فردى و خواه اجتماعى_، دارای نظر و برنامه باشد و رهنمودهای کلی ارایه‏ کند. از طرف دیگر حوزه ی کارکرد دین از حوزه ی کارکرد علم و تکنولوژی کاملاً متمایز است. با پیش رفت تکنولوژی دامنه ی برنامه ریزی و قانون گذاری دین گسترش می یابد و از طریق اجتهاد و استنباط از منابع غنی فقه اسلام، احکام موضو عات جدید روشن می گردد. دین در سه بخش؛ ارتباط انسان با خود، ارتباط انسان با دیگران (طبیعت و جامعه)و ارتباط انسان با خدا، براى انسان برنامه دارد و پاسخ گوی تمام نیازهای هدایتی بشر از طریق شیوه ای که اهل بیت (ع) پایه گذاری کرده اند و از آن به اجتهاد نام برده می شود، می باشد.

دین یک واژه ی عام است که شامل همه ی ادیان اعم از ادیان آسمانی و غیر آسمانی ، تحریف نشده (اسلام) و تحریف شده و ... می شود. به اعتقاد ما تنها اسلام است که در همه ی زمان ها و در تمامی اعصار می تواند کارکردهای مثبت داشته باشد و ادیان دیگر از چنین توانمندی نیستند؛ زیرا تنها اسلام دین خاتم و کامل‏ترین دین مرسل است.

اساسا حوزه ی کارکرد دین از حوزه ی کارکرد علم و تکنولوژی کاملا متمایز است. دلیل نیاز آدمى به دین، وجود امورى است که انسان با عقل، حس و تجربه ی خود نمى تواند به آنها دست پیدا کند. این مطلب؛ یعنى محدودیت ابزار ادراکى ما در مباحث فلسفى مورد تأیید عقل قرار گرفته و قرآن نیز به آن اشاره کرده و می فرماید: «... علّمکم ما لم تکونوا تعلمون»[1] به شما آن چه را نمى توانستید بدانید، یاد داد. با این وصف، هیچ گاه بشر به نقطه اى نمى رسد که از دین بى نیاز شود.

دین در سه بخش براى انسان برنامه و راه کار دارد و در تلاش است که به تصحیح سه نوع ارتباط بپردازد: ألف: ارتباط انسان با خود. ب: ارتباط انسان با دیگران (طبیعت و جامعه)، ج: ارتباط انسان با خدا.

از این رو هم به دنیا توجه مى‏کند و هم به آخرت. اسلام به دنبال آبادانى دنیایى است که آخرتش را هم آباد کند و چنین چیزى از عهده‏ى اخلاق دنیایى و... خارج است. دین هم به دل توجه دارد و هم به عقل. چگونه علم مى‏تواند براى بشرى که تاکنون از او و ابعاد وجودیش شناخت کاملى پیدا نکرده است، برنامه‏اى جامع عرضه کند و سعادت او را تأمین نماید. اگر چه علوم بشرى کارسازند، اما این علوم تنها در طراحى سازوکارهاى مناسب به مدد ما مى‏آیند و از ارایه‏ى مکتب و فلسفه و نظام، عاجزاند و بشر ، پیش از هر چیز به برنامه و مکتب نیازمند است و آن گاه به سازوکار. در اسلام طراحى سازوکارهاى مناسب به خود انسان‏ها واگذار شده است و دین متکفل امورى است که علم به تنهایى قادر نیست آنها را به دوش بکشد.

با پیش رفت تکنولوژی دامنه ی برنامه ریزی و قانون گذاری دین گسترش می یابد و با پیدایش موضوعات جدید فقهای تیزبین اسلام، احکام موضوعات جدید را از منابع فقه اسلام استنباط و استخراج می کنند و با وجود حوزه ی گسترده ی اجتهاد در فرهنگ اسلام جای هیچ گونه تردیدی بر انطباق احکام اسلام بر مقتضیات و نیاز های بشر عصر مدرن باقی نمی ماند.

از سوى دیگر، اگر چنین چیزى درست بود که پیش رفت علم و تکنولوژی باعث بی نیازی از دین شود، مى بایست پس از گذشت یک یا چند قرن از ظهور اسلام، بشر بى‏نیازى خود را از دین احراز مى کرد و با عقل خویش دنباله‏ى راه را مى پیمود. تاریخ معاصر بهترین گواه بر بطلان چنین امرى است. بشر نه تنها احساس بى نیازى از دین نکرده ، بلکه پس از عصیان در برابر دین، بعد از رنسانس، و چشیدن تلخى هاى فراوان در این راه، امروزه هر لحظه به دین نزدیک‏تر و خود را به آن نیازمندتر احساس مى کند.
منابع براى مطالعه بیشتر:
1. نمایه: سرّ خاتمیت دین اسلام، سؤال 386.
2. نمایه: دین وتحول، سؤال 8.
3. نمایه: اسلام و ضرورت یک طرح، سؤال 16.
4. نمایه: اسلام و نظریه‏ى اندیشه مدون، سؤال 17.
5. نمایه: مقایسه‏اى بین علم و دین، سؤال 210.
6. هادوى تهرانى، مهدى، ولایت و دیانت، ص 56 - 13، مؤسسه ی فرهنگى خانه ی خرد.
7. هادوى تهرانى، مهدى، باورها و پرسشها، مجموع کتاب، مؤسسه ی فرهنگى خانه ی خرد.
8. هادوى تهرانى، مهدى، مبانى کلامى اجتهاد، مجموع کتاب، مؤسسه ی فرهنگى خانه ی خرد.

اسلام کوئست نت