جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توجّه به مفهوم فرهنگ از منظر قرآن کریم در ابعاد مختلف، سبک صحیح زندگی را برای انسان نمایان و او را با آموزه‌های قرآنی در این مقوله آشنا می‌کند. با توجّه به ذووجوه بودن مفهوم فرهنگ، یافتن کلیدواژه‌های معادل و کلمات مرتبط با آن در قرآن کریم به سهولت انجام‌پذیر نیست. هدف از نگارش این مقاله، یافتن معادل‌های واژۀ فرهنگ و نیز اصطلاحات و کلمات فرهنگ‌ساز در قرآن است. نوشتار حاضر، پژوهشی نظری در حوزۀ فرهنگ قرآنی است و با روش تحلیلی‌اکتشافی، معادل‌یابی برای واژۀ فرهنگ و یافتن اصطلاحات فرهنگ‌ساز در قرآن را دنبال می‌کند. در این راستا، عناوین کلّی «سنّت»، «امّت»، «ملّت»، «دین» و «دأب» به‌عنوان معادل‌های واژۀ فرهنگ از قرآن استخراج و ضمن اشاره به فرهنگ‌سازهای نفسانی در قرآن، کلمات قرآنی مربوط به فرهنگ‌سازهای رفتاری کشف و بیان شده است. توجّه به این اصطلاحات قرآنی و مفاهیم آنها، می‌تواند اخلاق و فرهنگ رفتاری انسان را بر اساس آموزه‌های قرآنی رشد دهد.

توجه به مفهوم فرهنگ معیشت از منظر قرآن کریم روش صحیح کسب و مصرف را برای انسان، نمایان ساخته و او را با آموزه ­های قرآنی در این مقوله آشنا می ­سازد. از آنجایی که دو گروه عالمان و حاکمان در صلاح و فساد و سرنوشت جامعه بسیار تأثیرگذارند، مطالعه و تبیین مدل معیشتی و پیگیری اصلاح رفتار ایشان بر اساس فرهنگ قرآنی معیشت، ضروری بوده و موضوعی کاربردی است. در این نوشتار سعی شده است، آنچه لازمۀ کسب و مصرف در معاش علما و اُمراست از آیات و روایات استخراج و مؤلفه­ های فرهنگ معیشت شان بیان شود تا مطالبه ­گری از ایشان نیز با استنادات قرآنی و روایی میسّر گردد. هنگامی که مبلّغ دین لباس حاکم جامعه را بر تن کرده و زمامدار جامعه از قشر روحانیت باشد اهمیت موضوع مضاعف شده و وظایف ایشان در امور معیشتی به مراتب بیشتر خواهد بود. لذا پژوهش نظری پیش­رو، به روش تحلیلی- توصیفی، درصدد یافتن مؤلفه­ های فرهنگ معیشت حاکمان و مبلّغان دین و بررسی انطباق این دو قشر است.

آشنایی با فرهنگ قرآنی در حوزه معیشت و انطباق نگرش و رفتار و اخلاق با آن امری ضروری و کاربردی است. مقاله پیش رو پژوهشی نظری است که به روش تحلیلی اکتشافی ، درصدد کشف فرهنگ سازهای معیشتی از آیات قرآن می باشد تا با بکارگیری آنها نیل به کسب و مصرف مورد پسند قرآن میسّر گردد . لذا در ابتدا مبانی و نوع نگرش قرآن به موضوع معیشت از جمله باور به رزّاقیت خدا و اعتماد به وعده های الهی ، آخرت گرایی و ترک دنیابسندگی ، نگرش صحیح به اموال و پذیرش سنّت ابتلاء مورد بررسی قرار گرفته و سپس به دلالت های رفتاری اخلاقی در فرهنگ معیشت از منظر قرآن پرداخته می شود که هر کدام به نوعی بیانگر فرهنگ صحیح معیشت می باشند. اولویت دهی به این عوامل و یافتن ساختار مولّفه های معیشتی با توجّه به وزن آیات قرآنی مربوطه از دستاوردهای این نوشتار می باشد.

عبرت گیری تاریخی از مهم ترین دستاوردهای مطالعه و تحلیل تاریخی است که با شرط بکارگیری ابزار صحیح و دست یابی به واقعیت های تاریخی و فهم درست از آنها ارزشمند و کارامد می‌باشد. پژوهش حاضر با بررسی و تحلیل کتاب نهج‌­البلاغه کوشیده است در گام اوّل ابزار و زمینه های عبرت­ گیری از تاریخ را بیان کند. از طرفی، در راستای بحث عبرت آموزی تاریخی، برخی افراد به تطبیق‌های تاریخی رو می‌آورند. شبیه سازی موضوعات تاریخی اگر همراه با شاخص حق نباشد و گرایش های مادی، هوای نفس و تعصّبات سیاسی اجتماعی در آن دخیل باشند، موجب تحریف حقیقت، فتنه انگیزی و گمراهی و با سوء استفاده از جهل دیگران موجب فریب آنها می‌شود و تطبیق افراد بر گذشتگان تاریخ و مطابقت حوادث بر گذشته‌های تاریخ بدون معیار می‌تواند آثار مخرّبی در پی داشته باشد. بنابراین رسالت دیگر این نوشتار آسیب شناسی این مقوله و پاسخ به سوال پیرامون آسیب‌های تطبیق تاریخی است. درنتیجه این تحقیق پیرامون تطبیق­‌ها و شخصیّت سازی‌های تاریخی و ممنوعیت قیاس افراد با حضرات معصومین علیهم السلام بحث کرده و آسیب‌ها و مخاطرات شبیه ‏سازی‌های تاریخی را بیان می‌نماید.

هدف پژوهش حاضر تفکر و تامل و نهایتا آموختن درس هایی است که با کسب آن تجارب در زندگی انسان اشتباهات دیگران را تکرار نشود راه گم نکند و انسان به سوی سعادت گام بردارد. نتیجه این که انسان توسط ابزاری قادر به پندآموزی است که از دید نهج البلاغه عبارتند از: حکمت، تفکر و تعقل، بصیرت، قلب پاک و سلیم، ایمان داشتن و طالب هدایت بودن، چشم عبرت بین و گوش شنوای حقایق، و بطور اجمال عبارتند از: مرگ، دنیا، تاریخ پیشینیان و سرگذشت افراد، آثار گذشتگان و ابنیه تاریخی، پند موعظه گران و خلقت و شگفتی های آن. همچنین عوامل عبرت ناپذیری فرد و جامعه نیز موضوعی بسیار قابل بررسی است با عنایت به کلام امیرالمومنین (ع) از جمله این موانع، می توان به غفلت، بی بصیرتی، حب دنیا، ضعف ایمان، غرور و تکبر، پیروی از شیطان و تمرد از امر الهی اشاره کرد. کلید واژه: نهج البلاغه، عبرت، تاریخ پیشینیان، پندپذیری، اقوام کهن.