جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در عصر حضور امامان(ع)، اندیشمندان ایرانی تأثیر به سزایی در رشد علوم قرآنی و تفسیر داشته اند. تفاسیر ایرانیان با گذر زمان از لحاظ کمی و کیفی رشد چشم گیری داشت. در ابتدا تفاسیر ایرانیان شامل برخی سوره‌ها و آیات قرآن‌کریم بود، اما با فاصله اندکی از عصر نزول، از قرن دوم به بعد تفاسیر آنان تمام آیات قرآن‌کریم را در برگرفت و از لحاظ کیفی نیز رشد چشمگیری پیدا کرد. مآخذ و مستندات تفسیر ایرانیان به دو دسته متصل و منفصل تقسیم می شود. مستندات متصل عبارتند از: نکات ادبی، سیاق، ویژگی های مخاطب و موضوع سخن بود و مستندات منفصل عبارتند از: آیات دیگر، روایات، آرای صحابه، محاورات عرفی، معلومات عقلی، استناد به اشعار و آرای اهل کتاب بود. در این تحقیق با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی، تلاش های برخی از اندیشمندان شاخص ایرانی برای گسترش تفسیر و علوم قرآن در عصر حضور امامان معصوم(ع) مورد بررسی قرار داده است. هدف این پژوهش اثبات این مدعاست که ایرانیان در گسترش تفسیر و علوم قرآن در صدر اسلام نقش به سزایی داشتند و این به دلیل عشق و علاقه آنان به قرآن است. سوال اصلی پژوهش این است که ایرانیان در عصر حضور تا چه میزان در گسترش تفسیر و علوم قرآنی نقش داشته اند؟ با بررسی اجمالی می توان گفت ایرانیان در عصر حضور نقش چشمگیری در گسترش تفسیر و علوم قرآنی داشته اند و اندیشمندانی مانند: سلمان فارسی، ضحاک، مقاتل و علی بن ابراهیم قمی جزء پیشتازان این علوم به شمار می آیند.

در بررسی بینش سیدقطب نیز در می‌یابیم که، یکی از اساسی‌ترین نکاتی که سید قطب در مقوله تربیت بر آن تأکید دارد، واقع‌گرایی تربیت قرآنی است. او می‌گوید: «اسلام مکتب واقعی و حقیقت‌گرای زندگی است ‌و بر ایده‌های واهی خشکی که در قالب ‌نظریه‌ها ارائه می‌گردند، متّکی و استوار نمی‌باشد. اسلام با زندگی بشریت ـ‌چنان که هست ـ روبرو می‌شود و آن را با همه مانع‌ها و جاذبه‌ها و ظروف و انگیزه‌ها و آمیزه‌های واقعی در می‌یابد. زندگی بشریت را در می‌یابد تا آن را حقیقتاً رهبری کند و در دنیای واقعیات در آن واحد به سیر و ارتقا رهنمون گردد. با راه ‌حل‌های عملی و قابل اجرا پذیرای زندگی بشریت می‌گردد؛ راه‌حل‌هایی که پاسخگوی واقعیات و حقایق حیات انسان‌هاست‌. نه اینکه در دنیای رؤیاها به پرواز درآید و بر بال خیال بنشیند و تنها به چیزهای خواب‌گونه بیندیشد و بپردازد که ربطی و سودی به واقع حیات و حقیقت زنـدگی ـ آن گونه‌که هست ـ ندارند.» مطالب فوق تنها گوشه‌ای از اصول تربیت معنوی از دیدگاه دو مفسر بزرگ است. در این مطالعه درصدد بررسی تطبیقی اصول و روش های تربیت معنوی از دیدگاه علامه طباطبایی و سید قطب در تفاسیر المیزان و فی ظلال القرآن می‌باشیم.

ترس به دو قسم ارزشی و ضدارزشی تقسیم می‌شود. ترس ارزشی نقش اساسی در تربیت انسان دارد. با شناخت و توجه بیشتر به ترس ارزشی، زمینۀ هدایت انسان هموارتر می‌گردد. در این تحقیق با روش توصیفی ـ تحلیلی، ترس ارزشی و چهار همنشین آن در قرآن «مقام رب، رحمن، دعا و عذاب»، مورد بررسی قرار گرفته است. ترس از «مقام رب» انسان را از هوا و هوس بازمی‌دارد؛ زیرا با شناخت عظمت الهی، انسان در برابر او خاضع می‌گردد. آمدن ترس در کنار «رحمان» یعنی مؤمنان درحالی‌که از خدا هراس دارند، به رحمت او امیدوارند. «خوف» در عبادت، یعنی انسان از قصور در انجام عباداتش ترس داشته باشد که مبادا این قصور مانع اجابت شود. بیشترین ترس غالب بر دل نیکان، ترس از عذاب است. ترس ارزشی دارای آثاری است؛ مانند: ورود به بهشت، تعجیل در خیرات، هدایت و رحمت، پذیرش انذار، بودن از محسنان، کمک به نیازمندان، پذیرایی و احترام در باغهای بهشت.

«تغنی به قرآن» از جمله مسائل مورد اختلاف بین اندیشمندان اسلامی است، از جمله عوامل اختلاف در مورد «تغنی به قرآن»، اجمال در تعریف «غناء» است که نتیجه آن اختلاف در حکم شده است، اگر اندیشمندان اسلامی ابتدا به‌صورت شفاف، موضوع و محدوده غنا را مشخص می­نمودند، اختلاف بسیار اندک می‌شد. با توجه اهمیت این مسئله و نیز مورد ابتلا بودن آن، تلاش می‌شود در این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی ابتدا مفهوم «غنا» مورد بررسی قرار گیرد، سپس دیدگاه اندیشمندان اسلامی مورد نقد و بررسی قرار گیرد. دو دیدگاه عمده در مورد تغنی به قرآن وجود دارد، قائلان به حرمت برای اثبات دیدگاه خود به آیات، روایات، ادله عقلی و اجماع استناد کرده‌اند که این ادله مخدوش‌اند و نهایت چیزی که با این ادله اثبات می‌شود حرمت فی‌الجمله تغنی به قرآن است و برای حرمت تغنی به قرآن به‌صورت مطلق کافی نیستند. قائلان به جواز تغنی به قرآن نیز به ادله قرآنی، روایی و عقلی استناد کرده‌اند. با این ادلّه می‌توان جواز فی‌الجمله «تغنی به قرآن» را اثبات کرد. نتیجه حاصل شده از این پژوهش آن است که تغنی به معنای مطلق آواز خواندن در قرآن کریم به‌صورت فی‌الجمله جایز است و ادله عقلی و نقلی مؤید این نظر است.