جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پس از این که اسلام در عصر فتوحات از سرزمین حجاز فراتر رفت، اقوام و نژادهای ‌گوناگون به آن ‌گرویدند و تابع خلافت اسلامی ‌گشتند؛ ازاین‌رو، میان مردمان سرزمین‌های فتح‌شده و عرب‌ها مراودات‌ گسترده‌ای انجام پذیرفت. در این میان، افرادی از آنان با پذیرش اسلام، تحت عنوان «موالی» تحت حمایت یک حامی عرب قرار گرفتند و بدین‌ترتیب، جذب جامعۀ عربی شدند؛ بنابراین موالی با استفاده از این امتیاز، در حوزه‌های مختلف سیاسی و اجتماعی و بالاخص علوم اسلامی، ازجمله زهد و فقه اسلامی و تفسیر پیشرفت نمودند و کتب برجسته‌ای تألیف کردند. در همین راستا، این سؤال مطرح می‌شود که چرا آثار مفسران موالی همچون مجاهدبن‌جبر و محمدبن‌کعب قرظی و حسن بصری، در عصر تابعین اهمیت داشت؟ فرضیه موردنظر چنین است‌ که آنان با پرداختن به علم تفسیر توانستند به عنوان اشخاصی دارای اصالت غیرعرب، تفاسیر ساده‌تری نسبت به مفسران عرب پدید آورند که مطالعۀ آن برای مردم خسته‌کننده نباشد و در زندگی از آن بهرۀ بیشتری ببرند. این مقاله با استفاده از پژوهش تاریخی مبتنی بر توصیف و تحلیل، ابعاد و زوایای این موضوع را با دقت بررسی می‌کند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که گرچه موالی آشنایی‌ کاملاً عمیقی با زبان عربی نداشتند، عملکرد آن‌ها سبب شد تا مفسران شیعی هم در کنار اهل سنت، آثار خوب و ساده‌تری پدید آورند و به رشد این علم در اسلام مساعدت نمایند.

تمدن اسلامی بر پایه شریعت استوار گردیده است و کلیه مؤلفه‌های آن بسان؛ دین، اخلاق، علم و عدالت مطابق با قرآن کریم و سنت رسول‌الله و امامان شیعه بوده و در کل توحیدی است. از طرفی هم، مهدویت از جمله مفاهیمی است که در طول تاریخ اسلام و قرون متمادی همواره راه نجات از استبداد و ستم و تحقق عدالت اجتماعی بوده است. پس اتخاذ چنین رویکردی به مفهوم مهدویت در انسجام انقلاب اسلامی و شکل گیری تمدن بزرگ اسلامی مؤثر است. لذا هدف از انجام این پژوهش پاسخگویی به این سؤال است که مهدویت از چه طریقی می‌تواند در تحقق تمدن اسلامی نقش داشته باشد؟ بنابراین در این مقاله تلاش می-شود تا ابعاد و زوایای مختلف این موضوع با بهره‌گیری از روش تحقیق کتابخانه‌ای مورد توصیف و تحلیل قرار گیرد. یافته‌ها نشان می‌دهد که، مهدویت آرمان غایی و هدف اصلی انقلاب اسلامی ایران است، اما برای دست‌یابی به آن و پیدایش و حفظ تمدن اسلامی باید به الزاماتی همچون، توجه مستمر به آموزه‌ها و اندیشه-های مهدویت، جهاد تبیین برای راهنمایی مردم و زمینه‌سازی ظهور، انتظار محوری در سبک زندگی اسلامی در همه سطوح و نیز تربیت افراد متدین و عالم توجه نمود تا بدین طریق، موانع برداشته شود و جامعه به سوی ترقی و تعالی حرکت نماید.