جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش با هدف بررسی نقش انقلاب اسلامی در رشد و پیشرفت روان‎شناسی اسلامی انجام شده است. روش به‌کاررفته در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. برای این منظور، ابتدا زمینه‎های تاریخی و پیشینه روان‌شناسی اسلامی در دیگر کشورها مورد بررسی قرار گرفت. در واقع، پیشینه پژوهش روان‎شناسی اسلامی به دهه‎های 1960 تا 1970 میلادی و جریان اسلامی‎سازی علوم انسانی در پاکستان، مصر و مالزی برمی‌گردد. بااین‎وجود، نقش انقلاب اسلامی در رشد و تحول روان‎شناسی اسلامی بسیار چشمگیر بوده است. در این پژوهش نقش انقلاب اسلامی بر روان‎شناسی اسلامی در پنج محور انگیزشی، حمایتی/ تسهیل‌گر، آموزش، تولید محتوا و بین‌المللی دسته‎بندی شده است. همچنین، فعالیت‌ها و جهت‎گیری‎های نظری در ارتباط با روان‎شناسی اسلامی از ابتدای انقلاب اسلامی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت و سرانجام، شش مرحله از هم متمایز، و دغدغه اصلی پژوهشگران در هر مرحله مشخص گردید.

هدف پژوهش حاضر، تبیین مدل مفهومی معنای زندگی براساس آیات قرآن کریم و بررسی میزان روایی آن بود. برای این منظور، مفاهیم و گزاره‌های مرتبط با معنای زندگی با استفاده از دو راهبرد "جست و جوی واژگانی" و "متن خوانی باز" از قرآن کریم گردآوری و با استفاده از روش تحلیل کیفی محتوای متون دینی (شجاعی، 1399الف) مورد بررسی قرار گرفت. سپس برای حصول اطمینان از تطابق آن‌ها با محتوای متون دینی از یک‌سو و کاربرد آن در حوزه روان‌شناسی از سوی دیگر، اعتبار یافته‌ها با استفاده از ارزیابی نظرات متخصصان به‌وسیله 8 کارشناس با محاسبه شاخص روایی محتوا (CVI) و نسبت روایی محتوا (CVR) مورد بررسی قرار گرفت. پس از بررسی گزاره های قرآنی، هفت مولفه به دست آمد که شامل: خدا به عنوان مبدأ و مقصد هستی، هدفمندی خلقت، مسیر زندگی یگانه، ناپایداری زندگی دنیا، آسیب پذیری زندگی دنیا، گریز ناپذیری مرگ و زندگی جاودانه آخرت بود. سپس مدل مفهومی معنای زندگی براساس آیات قرآن استخراج گردید. براساس مدل مفهومی، این جهان دارای مبدأ و مقصدی است و همه موجودات تکوینا به سمت مقصد در‌ حرکتند. هدف نهایی زندگی، رسیدن به زندگی سعادتمند اخروی است و راه رسیدن به این هدف، مسیر یگانه و صراط مستقیم است.

پژوهش کنونی با هدف بررسی مفهوم رفق از دیدگاه لغت‌شناسان، اندیشمندان و منابع اسلامی انجام شده است. روش پژوهش ترکیبی از فقه اللغوی، همراه فقه القرآنی و فقه الحدیثی است؛ درباره یافته‌ها می‌توان گفت که لغت‌دانان رفق را نرمی و لطافت در امور می‌دانند که سبب تسهیل و آسا‌ن‌گیری می‌گردد و حسن انجام عمل را در پی دارد. تعریف کارشناسان محورهای حالت روانی(مانند لین)، موضوع رفق (همه اقوال و افعال) و نتیجه رفق ( مانند تأنی) شامل می‌شود. در تعریف اسلامی رفق به محورهای «لین و نرم‌خویی» به عنوان ویژگی‌روانی، «تسهیل و آسان‌گیری» و «رسیدن به مطلوب» به عنوان کارکرد و «امور اجتماعی و فردی» به عنوان موضوع و نیز «کرامت نفس» و «صلاح و مصلحت» پرداخته شد. نتیجه آن که رفق ترکیبی از کرامت، انعطاف پذیری و آسان‌گیری در امور است. سایر تعبیرها در لغت، اصطلاح و متون دینی زیر مجموعه این سه هستند. لذا به علاقمندان این حوزه توصیه می‌گردد تا از این تعریف برای فعالیت-های پژوهشی، آموزشی و درمانی بهره گیرند.