جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

روش‌های اخلاقی نقش مهمی در شناخت تفکر اخلاقی دارد. حوزة علمیة قم، به‌ویژه در سدۀ معاصر نقش مهمی در آموزش اخلاق شیعه داشته است. بدین‌روی پاسخ به این سؤال اهمیت دارد که روش‌های آموزش حوزة علمیة قم در این سده چه بوده‌ است؟ مقاله حاضر کوشیده است با «تحلیل و توصیف» در یافتن این روش‌ها به تبیین آنها بپردازد و با روش‌های اصلی و فرعی و جزئی به شواهد و مصادیق آنها اشاره نماید. نتیجه این تحقیق یازده روش متداول در حوزه است که عبارتند از عقلی، عرفانی، نقلی، تلفیقی، مرجعیت، ارائه تجربه، وعظ، ارائۀ الگو، امر به معروف و نهی از منکر، انذار و تبشیر. با آنکه برخی از آنها از نوع آموزشی- تربیتی هستند، اما به علت نقش مهم این روش‌ها در آموزش اخلاق حوزه، لازم می‌نمود به آنها نیز اشاره شود.

در این تحقیق طی دو فصل عوامل حیات و سقوط تمدن ها با تکیه بر آیات قرآن بررسی شده است. در فصل اول کلیاتی از بحث از جمله مفهوم شناسی تمدن، حیات، سقوط و سنّت آمده است. در فصل دوم عوامل حیات و سقوط تمدن ها به این شرح برشمرده شده است: تحول مثبت جامعه از درون، دین و آیین و قوانین آن، رهبری، اتحاد، دفاع، امر به معروف و نهی از منکر، عدالت و ظلم، دوری از اسراف، شکر و کفران نعمت.

ین رساله، پس از بررسی کلّیات تحقیق، یعنی ضرورت موضوع، اهداف، مشکلات، و مفاهیم به کار رفته در تحقیق، موضوع عوامل حیات و سقوط تمدّن ها از دیدگاه قرآن را در نُه بخش به شرح ذیل تنظیم و ارائه کرده است: بخش اوّل، تحوّل مثبت جامعه از درون را بررسی کرده است. در بخش دوم، ضمن بحث درباره تأثیر دین بر تمدّن از دیدگاه ویل دورانت و ابن خلدون، بر فطری بودن نیاز تمدّن به دین استدلال، و از موضوعاتی از قبیل ایمان، عبادت، استغفار،و اخلاق، به صورت عوامل استمرار حیات تمدّن ها و ملّت ها نام برده شده است. در پایان این بخش، به پرسش های ذیل پاسخ داده شده: 1. آیا تکیه بر دانش و فلسفه، برای حیات و سلامت تمدّن ها، به جای تکیه بر دین و ایمان، کفایت نمی کند؟ 2. چرا برخی از ملّت های ایمانی و دینی، زبون و سرزمین هایشان غیرآبادند؟ 3. چرا برخی از ملّت های بی دین و کافر، دارای رزق و قدرت و نفوذ فراوانند؟ 4. آیا امّت اسلامی نیز به عذاب استیصال گرفتار می شود؟ در بخش سوم، به ضرورت رهبری و ویژگی های رهبری شایسته پرداخته است.بخش چهارم، دیدگاه قرآن در خصوص اتّحاد ملّت ها و نیز علل انحطاط آن ها را بیان می کند.موضوع بخش پنجم و ششم، دفاع و امر به معروف و نهی از منکر و ارزش و اهمّیت آن بین ملّت ها است.عدالت و ظلم، دوری از اسراف و شکر و کفران نعمت، موضوعاتی هستند که در سه بخش پایانی مورد بحث قرار گرفته اند.

در به کار بردن اصول اخلاقی دو مشکل وجود دارد: یکی: اتخاذ روش های مناسب، دوم: حل تزاحمات در اصول و روش ها. در برخی حرفه ها برخی از اصول کاربرد فراوان دارد. به عنوان نمونه در نظامیان به ویژه در روابط فرمانده و سرباز، اصل حفظ کرامت انسانی به لحاظ محیط سخت نظامیان کاربرد فراوان دارد. ازاین رو، در این مقاله با رویکردی تحلیلی توصیفی، به چگونه عملیاتی کردن اصل حفظ کرامت در میان سربازان، به روش ها و یکی از موانع معرفتی و رفع آنها یعنی تزاحمات و رفع تزاحمات پرداختیم. بررسی و نقد روش های باز داشتن از رفتار چاپلوسانه، تغافل، و رفتارهای خوش بینانه؛ و حل تزاحم روش تغافل با روش های دیگر، اصل حفظ کرامت، اصل حفظ دین، اصل ابراز حق به آسودگی و اصل رازداری، از دست آوردهای این تحقیق است. مهم ترین و حساس ترین دست آورد این تحقیق، ترجیح کرامت سرباز، در تزاحم با کرامت فرمانده در مسئله «ابراز حق به آسودگی» است.

فرماندهان نظامی در عملکردشان با زیردستان با پاره ای از مسائل جاری نظامیان روبه رو میشوند که عرف اخلاقی نظامیان آنها را پذیرفته، ولی با آموزه های اخلاقی اسلامی تزاحم دارند یا برعکس، ازاین رو فرماندهان نظامی مسلمان دچار تردید اخلاقی در برخی مسائل میشوند، مسائلی، چون تنبیه های همگانی مجرمان و غیرمجرمان، رفتار اطلاعاتی با دوستان صمیمی که میتواند منافقانه باشد. هدف از این پژوهش نیز یاری رساندن فرماندهان برای تصمیم گیری درست در این مسائل با محوریت دیدگاه های امام علی (ع) در نهج البلاغهاست.این مقاله با رویکردی تحلیلی ـ توصیفی به آرای امام علی (ع) درباره برخی از مسائل اخلاقی چالش برانگیز نظامیان میپردازد. حاصل این پژوهش، اصولی است که در رفتار فرماندهی با کادر و افراد تحت امر خود به کار میآیند که عبارت اند از: 1. خدا و عدالت محوری در برخورد با نیروها؛ 2. اولویت مصالح امنیتی و دفاعی اسلام بر مصالح دیگری، چون مصالح فردی و خانوادگی