جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از دیرباز خودشناسی، مورد توصیه پیامبران الهی، اندیشمندان و متفکران مکاتب مختلف بوده است؛ زیرا بدون شناختِ خود، برنامه‌ریزی برای رشد، تکامل و خودسازی، امکان‌پذیر نیست. پژوهه پیش رو، با روش توصیفی تحلیلی، را برای یافتن مولفه‌های قرآنی خودشناسی و کاربست آن در تدوین مسیر رشد و تکامل، تفسیر عرفانی مخزن العرفان بانو امین را مورد کنکاش و بازخوانی قرار داده است. یافته‌های این پژوهش، نشانگر آن است که بر اساس نگرش بانو امین، هفت مولفه خودشناسی قرآنی، ادراک و توجه به؛1.جامعیت انسان نسبت به همه عوالم 2.فقرِ وجودی به مبدأ 3. دَمشِ روح الهی 4.تعلیم‌یافتگی همه اسماء 5.احساس کرامت 6. قدرت انتخاب و توانِ اختیار 7. استعدادی بودن کمالات انسان، راه معرفت‌شناسی خداوند را برای انسان، می‌گشاید و در نتیجه کاربست آنها در هفت آموزه؛ 1.سکونت در مقام ذکر و شکر حق، 2. مرآتی نگریستن کمالات خود 3. اتصال به حضرت حق و مقام قرب 4. حفظ مقام خلافت 5. احساس کرامت و فعال‌سازی خِرد 6. انتخاب احسن 7.اطاعت و پیروی کامل از دین الهی، خودسازی، رشد و تکامل انسان را میسر می‌سازد.

اصفهان به عنوان یکی از جایگاه‌های تمدن اسلامی همواره مورد توجه فرهیختگان و سیاحان و حتی عالمان دینی بوده و زادگاه اندیشمندان، محدثان، راویان حدیت، مفسران و قاریان متعددی است که با بررسی در ادوار و سده‌های آغازین اسلام پی می‌بریم برخی از دانشمندان فنون قرآنی از این خطه بوده و یا در این حوزه علمی کسب معلومات و علم کرده و فیوضات ربانی و قرآنی را به قلوب و استماع دانش‌پژوهان رسانده‌اند که در پنج سده اول تاریخ اسلام، شاهد حضور حدود چهل دانشمند هستیم که تالیفاتی در تفسیر و علوم قرآن داشته که بررسی دوران زندگانی و خدماتی آنان نکات زیبائی را در تاریخ و تمدن قرآنی شهر اصفهان بازگو خواهد کرد؛ اینکه تألیفات این قرآن پژوهان در سده های مختلف چه بوده و با چه هدفی نگاشته شده و چه تأثیری بر حیات فکری مردم اصفهان داشته است، سوال اصلی این پژوهش است که سعی شده با مطالعات کتابخانه ای و تحلیل های تاریخی به این سوال پاسخ داده شود. ترویج علوم قرآنی، آموزش صحیح قرائت قرآن، ترویج مفاهیم شیعی با توسل به تفسیر آیات قرآن از جمله اهداف قرآن پژوهان اصفهان در پنج سده نخست به شمار می رود لازم به ذکر است اولاً برخی از قران شناسان آن سده‌ها هیچگونه تألیفی نداشته‌اند که در این مقاله نیز نامی از آنان برده نشده است و ثانیاً منظور از اصفهان منطقه و شهر کنونی و روستاهای مجاور و نزدیک است.

نقش و اثر گذاری دعا و نیایش در زندگی انسان، انکار ناپذیر است و همه صاحب نظران بر اهمیت آن اتفاق نظر دارند. از سوی دیگر ادعیه معصمان علیهم السلام حدیث محسوب میشود. روشن است که کلام اهل بیت(علیهم السلام) از قرآن جدا نیست و با قرآن مطابقت و هم پوشانی دارد. همانگونه که قرآن کریم جهت هدایت مسلمانان حجیت واعتبار دارد، قول وفعل اهل بیت(علیهم السلام) نیز به عنوان مفسر آیات قرآن دارای حجیت و اعتبار است. علامه طباطبایی هم به این نکته اشاره نموده اند:«قرآن به بیان وتفسیر پیغمبر اکرم و پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و اله و سلام) به بیان و تفسیر اهل بیت خود حجت می دهد.» (طباطبایی،محمد حسن،قران در اسلام، ص 53). حضرت علی (علیه السلام) که خود یکی از اهل بیت پیامبر می باشند در جنگ صفین زمانی که سپاه شام قرآن ها را به دستور معاویه بر سر نیزه کرده بودند و گفته بودند حاکم میان ما وشما کتاب خداست،فرمودند:«کاغذ و جلد قرآن در مقابل حقیقت آن ارزش و احترامی ندارد،حقیقت و جلوه راستین قرآن منم .» (مطهری،مرتضی،جاذبه و دافعه علی،ص104ومطهری،مرتضی،سیری در سیره ائمه اطهار،ص31) از آنجا که ادعیه معصومان به تعبیر امام راحل (قدس سره) قرآن صاعد است و در آن محدودیت «نحن معاشر الانبیاء امرنا ان نکلم الناس علی قدر عقولهم» وجود ندارد و نیز از آن روی که در ادوار مختلفی که بر حدیث معصومان گذشته است گاهی معارف و تفسیر را در قالب دعا به مردم و جویندگان حقیقت عرضه میکردند؛ بر آن شدیم تا ذیل عنوان کلان پروژه «تجلی قرآن در نیایش معصومان»؛ مطابقت و همسانی ادعیه را با قرآن بررسی کنیم. از آنجا که مستند سازی ادعیه با قرآن خصوصا دعاهای صحیفه سجادیه انجام شده و مستند سازی برخی از دعاهای صحیفه بطور خاص و دقیق انجام نشده؛ بر آن شدیم تا دعای سی ام تا سی و چهارم را با این رویکرد بررسی کنیم. بدیهی است این تلاش پاسخی به شبهه افکنان درباره اصالت و صحت صحیفه سجادیه و تأییدی بر سرچشمه بودن قرآن برای این دعاهاست. از سوی دیگر با اختراع و جعل دعاهای خود ساخته نیز مقابله خواهد شد.

آموزه‌های دین به‌عنوان ابزار جامع هدایت و راهبری بشر، در بسیاری از موارد، حاکم بر باورها، ارزش‌ها و هنجارهای لازم برای جهت‌دهی و الگو بخشی به رفتار و کنش انسانی است. نقش دعا در تحقق سبک زندگی اسلامی نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است. محتوای ادعیه مأثوره که از سوی ائمه معصومین() صادر گردیده است علاوه بر اینکه روح‌بخش و معنویت افزاست، خود ارائه‌دهنده سبک زندگی نیز می‌باشد. دعای کمیل از منابع بی‌بدیلی است که در این برخورد می‌تواند منبع جستاری عظیم باشد. این نوشتار موجز در راستای همین دغدغه تنظیم گردیده است و با بهره‌گیری از روش تحلیلی و توصیفی به روش اسنادی در منابع قرآنی و آیات و روایات به بررسی معنای سبک زندگی پرداخته است. از دیگر مطالب مطرح شده، ضرورت توجه به حیات طیبه و ارائه مؤلفه‌های سبک زندگی با توجه به محتوای دعای کمیل از جهت بینش‌ها که شامل مباحث توحید، معاد و نبوت است و از جهت گرایش‌ها یا اخلاقیات که شامل اخلاق فردی و اخلاق ارتباط با خداست نیز پرداخته است.