جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقالۀ حاضر با مرور منابع موجود در باب آرا و احوال فارابی و با استعانت از آثار باقی‌مانده از این فیلسوف اسلامی می‌کوشد تا با استفاده از روش تفسیر متن و تحلیل مضمون، آن موضوعات، مباحث و مفاهیمی را که واجد معانی و دارای مضامین روان‌شناختی اجتماعی هستند، اکتشاف و تحلیل کند. براین‌اساس، داده‌ها از متون (texts) مورد نظر جمع‌آوری شده و سپس با استفاده از شیوۀ کدگذاری اشتراوس تنظیم و مرتب شده‌اند. در مرحلۀ کدگذاری باز، 113 مفهوم از داده‌ها در شکل جملات، عبارات، کلمات و مفاهیم اکتشاف و براساس واحدهای معنایی دسته‌بندی و متعلقات و مفاهیم در شکل کد به آن‌ها ضمیمه شد. در مرحلۀ کدگذاری محوری بدواً 26 مضمون در شکل طبقات و مقولات براساس داده‌های مأخوذ از کدگذاری باز شناسایی و صورت‌بندی شد و سپس با پالایش و تفکیک آن‌ها به ده مضمون در هیئت مقولات و طبقات اصلی به انضمام مقولات فرعی‌تر تقلیل یافت. در کدگذاری گزینشی، ارتباطات میان مقولات و طبقات و مقولات فرعی‌تر تعیین و مشخص شد. مقولات ده‌گانۀ به‌دست‌آمده از تفسیر متون و تحلیل مضمون عبارت‌اند از: علم مدنی یا علم رفتار، ماهیت و طبیعت آدمی، اصالت فرد و اصالت جامعه، مدنی‌الطبع‌بودن انسان و نیاز به زندگی تعاونی، همانندی جامعه و ارگانیسم، انواع اجتماعات و انواع جامعه، تأثیرات گروه بر فرد و نقش اجتماعی‌کننده و تربیتی جامعه، بی‌هنجاری و انحراف، عوامل محافظت‌کننده و خطرآفرین رفتار، و رهبری و ویژگی‌های رهبر.

مراجعه به متون مقدس اسلامی بر اساس پرسش‌های علوم اجتماعی، یک راه بهره­گیری از آموزه‌های اسلامی و زمینه‌ساز نظریه­پردازی دینی در این حوزه است. این جستار، به اختصار، به بررسی کاستی‌ها، بایسته‌ها و مزایای روش‌ها و فنونی می‌پردازد که در علوم اسلامی و اجتماعی برای دستیابی به پاسخ‌های معتبر این متون بدان پرسش‌ها مطرح‌اند. تحلیل محتوای کیفی قیاسی که دانش موجود را برای فهم متون به کار می‌گیرد، به عنوان رویکرد روشی متناسب با اینگونه پژوهش‌ها برگزیده است؛ و می‌کوشد قابلیت‌های آن را در برآوردن این مهم و، به‌ویژه، رعایت ضوابطی بیازماید که علوم اسلامی برای فهم معتبر متون مقدس قائلند. یافته‌ها نشان می‌دهند این رویکرد، ویژگی‌های لازم را برای این فهم و ظرفیت پرهیز از کاستی­ها، رعایت بایسته‌ها و بهره‌گیری از مزایای یاد شده را دارد؛ و در صورت حصول این معیارها می‌تواند زمینه‌ساز تفسیری از این متون باشد که از نگاه هر دو حوزه، روایی و پایایی لازم را دارد.

در حالی که پارادایم مسلط در تحلیل های جامعه شناختی، با طرح «سوالاتی از جنس چرایی» یا تبیینی و با تاکید بر اندازه گیری، عینیت، پیش بینی پذیری و مداخله بهتر و کاراتر در مسایل اجتماعی، آن ها را همچنان کم و بیش امری داده شده، کمی و عینی تلقی می کند، این مقاله ضمن تاکید بر ماهیت ذهنی، تعریفی، مبتنی بر اقامه دعوی و بر ساخت گرایانه مسایل اجتماعی، به طور مشخص از فرایند پزشکی شدن مسایل اجتماعی سخن می گوید. با الهام از برخی جامعه شناسان بر ساخت گرا، این مقاله در پی آن است که تا چه حد طرح «سوالاتی درباره فرآیند و چگونگی» تعریف، سنخ بندی و برساخت مسایل اجتماعی فی نفسه می تواند برای علم جامعه شناسی و قضایای برخاسته از آن اساسی باشد. با اتخاذ چنین رویکردی، مقاله می کوشد نشان دهد که در یک سده گذشته چگونه یا به چه رویه ها و سازوکارهایی شمار زیادی از مسایل، تجربیات و وقایع حیاتی انسان که زمانی نرمال و عادی تلقی می شدند و یا در حیطه ها و علوم غیرپزشکی تعریف و مدیریت می شدند، وارد قلمرو اقتدار، تعریف و مداخله پزشکی شده اند؛ فرایندی که در این مقاله «پزشکی شدن جامعه» نامیده شده است. در نهایت، این مقاله برای اولین بار استعاره جامعه شناختی «بازی پزشکی شدن» را به منظور ارایه تصویری راستین از ماهیت پدیده پزشکی شدن و تحولات احتمالی آن مطرح می کند.

این تحقیق، گامی در زمینه تدوینِ نظریه اجتماعی اسلامی درباره کجروی است. هدف، به دست آوردن بخشی از بدنه گزاره‌ای نظریه قرآن و ترسیم خطوط کلّی این نظریه است. رویکرد برگزیده، مراجعه به قرآن بر اساس پرسشهای مطالعات جامعه‌شناختی کجروی است. فن تحقیق، تحلیل محتوای کیفی قیاسی و کاربرد آن، کشف، توصیف، تحلیل و تفسیر پیامهای آشکار و پنهان گزاره‌های قرآنی در پیوند با مقوله‌‌های پیشینی برگرفته از این مطالعات است. محصول آن نیز، از جمله، اعتبارسنجی یافته‌های آن مطالعات، تأیید، پالایش یا گسترش آنها از نگاه قرآن و ممکن ساختن ارائه پاسخهای قرآنی در قالب یک نظریه است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مساله خودکشی گرایی در میان جوانان ایرانی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بی شک طیف وسیعی از متغیرهای روانی، اجتماعی، و سیاسی دست اندرکار و توضیح دهنده میزان های خودکشی و خودکشی گرایی می باشند. پژوهش حاضر نهاد خانواده و متغیرهای انسجام و انتظام خانوادگی را به عنوان متغیر مستقل تمایل به خودکشی برگزیده است. مطالعات جامعه شناسی خودکشی که عوامل خانوادگی را مورد توجه قرار داده اند، نهاد خانواده را حداکثر به عنوان یک خرده نظام در کنار دیگر عوامل سطح فردی و سطح کلان مطالعه کرده اند بنابراین در زمینه رابطه متغیرهای خانوادگی و خودکشی گرایی در ایران تلاش مستقلی صورت نپذیرفته است. گذشته از این، به مساله تمایل به خودکشی یا خودکشی گرایی در تحقیقات به ندرت توجه شده است. روش این تحقیق پیمایش اجتماعی است و نمونه آن را یک گروه 300 نفره از جوانان مجرد تهرانی (ساکن در خانواده پدری) تشکیل می دهند. تحلیل ها نشان می دهد حمایت خانوادگی، احساس برابری (عدم تبعیض) و احساس تنهایی، متغیرهای تعیین کننده و معنادار در توضیح واریانس خودکشی گرایی به حساب می آیند. از منظر تجربی، متغیر انسجام خانوادگی واجد قدرت توضیحی بیشتری نسبت به متغیر انتظام خانوادگی است. نتیجه آن است که در شرایط فعلی، وضعیت خانوادگی قادر به توضیح بخش قابل توجهی از تغییرات خودکشی گرایی در میان جوانان است و این برای پژوهش حاضر موفقیت بزرگی به حساب می آید.

مقاله حاضر برگرفته از نتایج یک تحقیق تجربی درباره پیامدهای اجتماعی تحصیلات عالی در زنان شهر تهران است. در چند دهه گذشته زنان در ایران تحرک فرهنگی و آموزشی بارزی را تجربه کرده اند؛ به طوری که فقط در بخش آموزش عالی شاهد افزایش چشمگیر حضور زنان بوده ایم. ارتقای سطح تحصیلات زنان آثار و نتایج متعددی بر روابط، شرایط و موقعیت های اجتماعی-اقتصادی آنان در جامعه داشته و در مقابل منشا تغییرات و تحولاتی در روابط آنان با محیط اجتماعی شده است.در تحقیق حاضر تاکید عمده بر تاثیرات تحصیلات عالی در زنان بر سن ازدواج، میزان باروری، کنترل خشونت خانگی، احساس خود اثربخشی، مشارکت اجتماعی و فرصت های اشتغال در خارج از خانه بوده است.روش تحقیق در مطالعه حاضر از نوع توصیفی و مبتنی بر پیمایش است. از این منظر تحقیق از نوع همبستگی علی و پس رویدادی است.جامعه تحت مطالعه را زنان 18 تا 60 سال شهر تهران تشکیل می دهند که بر اساس سرشماری سال 1385 حدود 2730275 نفر است. نمونه آماری بر اساس فرمول کوکران با احتساب دقت احتمالی 5 درصد حدود 384 نفر محاسبه شده است که با استعانت از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای(pps) انتخاب شده است.نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه های تحقیق نشان می دهد که:با برخورداری زنان از تحصیلات عالی، سن ازدواج در آنان افزایش پیدا کرده و در مقابل میزان باروری آنان کاهش پیدا می کند، هم چنین میزان کنترل آنان بر خشونت خانگی افزایش می یابد، میزان مشارکت آنان در فراشدهای اجتماعی ارتقا پیدا می کند و بالاخره با افزایش سطح تحصیلات عالی، فرصت های بیش تری برای اشتغال در محیط خارج از خانه برای آنان فراهم می شود. با این توصیف نتایج تحقیق تفاوت معناداری را میان دو گروه از زنان دارای تحصیلات عالی و فاقد تحصیلات عالی از حیث شیوه های فرزندپروری و میزان مشارکت در فرایند تصمیم گیری های مربوط به امور خانه و خانواده نشان نداد.

در این مقاله به تبیین جامعه شناختی تاثیر اقناع تبلیغات سایت های اینترنتی بر رفتار اقتصادی کاربران زنجانی پرداخته می شود. از این رو برمبنای نظریه زمینه ای مایرز و آویسون، نظریه سرمایه ارتباطی جیمز کلمن، و نظریه تکمله پل لازارسفلد و رابرت مرتن، مسیر فرضیه های پژوهش مدنظر قرار می گیرند. بنابراین با تکیه بر نظرسنجی و مراجعه به کاربران تبلیغات سایت های اینترنتی در بین 368 نفر از کاربران زنجانی با استعانت از قواعد تعیین حجم نمونه به عنوان نمونه آماری و بر اساس روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای و سهمیه ای، به طور تصادفی از بین مناطق مسکونی شهر زنجان انتخاب گردیدند. متعاقبا با استفاده از پرسشنامه هدایت شده، داده های مورد نیاز جمع آوری و به کمک مجموعه آماری برای علوم اجتماعی (SPSS) پردازش شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که با تاثیر بهم پیوسته متغیرهای تاثیرگذار، مقدار 59% تغییر در میزان رفتار اقتصادی (y) قابل تبیین است. بعبارتی با توجه به تجربه پیشین کاربران از سایت های اینترنتی و میزان جاذب بودن سایت های اینترنتی، با تکیه بر اعتماد بالا به سایت های اینترنتی و نیز میزان رضایت کاربران از منبع سایت های اینترنتی برمبنای ارتقاء اقناع سایت های اینترنتی، هرقدر کاربران پسر غیرشاغل با حجم پائین اعضاء خانواده، از میزان تمایل بالائی در استفاده از سایت های اینترنتی برخوردار باشند، آنگاه میزان رفتار اقتصادی کاربران در فضای تبلیغات سایت های اینترنتی بیشتر می گردد. اما نکته حائز اهمیت در تبیین مساله آسیب شناختی فرهنگی و اقتصادی اقناع تبلیغات سایت های اینترنتی، این است که با ظهور هویت های مقاوم درقالب شبکه های اجتماعی موجود در در جامعه شبکه ای، این هویت های جدید در سه حوزه یعنی آسیب شناسی هویت مشروعیت بخش، آسیب شناسی هویت مقاومت، و آسیب شناسی هویت برنامه دار، با آسیب های جدی فرهنگی و اقتصادی روبرو می شوند.