جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معروف کرخی با نام کامل ابو محفوظ معروف بن فیروز کرخی بغدادی، یکی از اقطاب مشهور صوفیه در نیمه دوم قرن دوم هجری است. وی از شخصیت‌های مشهور و پرطرفدار در بین عرفا و صوفیان است که بسیارى از آنها، سلسله خرقه (اجازه طریقتى) و مشروعیت خود را به ایشان، و به دو طریق، به برخى از ائمه (علیهم‌السلام) از جمله امام رضا (علیه‌السلام) رسانده‌اند. این مقاله به دنبال آن است تا حجیت تاریخی انتساب معروف کَرخی به امام رضا (علیه‌السلام) و صحت خِرقه‌گیری معروف از آن حضرت را مورد‌بررسی قرار دهد. روش تحقیق در این پژوهش روش توصیفی–تحلیلی مبتنی بر داده‌‌های اصیل‌ترین کتاب‌‌های روایی، تاریخی، رجالی و عرفانی موجود است. دستاوردهای تحقیق نشان می‌دهد ارتباط و انتساب معروف کرخی به امام رضا (علیه‌السلام)، دربانی، گرفتن اجازه طریقتی و اسلام آوردن وى به دست آن حضرت، از نظر تاریخى و برخى جهات دیگر مورد تأمل و غیر‌قابل‌پذیرش است.

يکي از ادله نقلي که برخي به آن استناد کرده و بر‌اساس معتقدند عذاب جهنم، حتي براي کفار معاند هم ابدي نيست، روايتي است که با نام «روايت جرجير» مشهور است. اين گروه معتقدند: با رویيدن گياهي به نام «جرجير» (شاهي) در جهنم عذاب از جهنميان برداشته مي‌شود. در مقابل اين ديدگاه، موافقان جاودانگي عذاب جهنم، روايات مذکور را توجيه می‌کنند و به جاودانگي کفار معاند در جهنم اعتقاد دارند. در منابع روايي، روايات جرجير به دو بخش قابل تقسيم‌ است: بخش اول، رواياتي است که قائلان بر عدم خلود، آنها را در کتاب‌هاي خود ذکر کرده‌اند، ‌اما عين الفاظ آن در منابع روايي وجود ندارد. بخش دوم، رواياتي است که در کتب معتبر حديثي ذکر شده‌ است. با توجه به تعارضي که در ظاهر روايات اين باب ديده مي‌شود، درباره جمع يا طرح این روايات، سه ديدگاه مطرح است: 1. انکار روايات جرجير؛ 2. اثبات و جمع روايات؛ 3. تفصيل (بين معاد مثالي و معاد جسماني). با توجه به تعارض آشکاري که در بين روايات باب جرجير ديده مي‌شود و طبق قاعده اصولي باب تعارض و عدم ترجيح برخي از روايات متعارض بر برخي ديگر، نتيجه اين قاعده تساقط روايات اين باب است. علاوه بر آن استناد به اخبار آحاد در اصول دين و مسائل مربوط به آن، قابل پذيرش نیست. اين نوشتار با روش تحليلي ـ توصيفي ديدگاه‌هاي ناظر به حديث جرجير را نقد و بررسی کرده و راه درست براي اثبات يا انکار جاودانگي عذاب جهنم را تمسک به ادله عقلي و نقلي ديگر دانسته است.