جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در مجموعه کتب عهد جدید، کتاب اعمال رسولان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این اهمیت را می‌توان در نکاتی همچون اطلاعاتی که درباره تأسیس و گسترش کلیسای اولیه مسیحی به لحاظ جغرافیایی و الهیاتی همراه با گزارشی از مأموریت‌های تبشیری رسولان ارائه می‌کند، و به‌ویژه نقشی که این داده‌ها در معرفی پولس رسول، تأیید شخصیت رسولانه او و تلاش‌های بی‌وقفه‌اش در لحظات بحرانی صدر مسیحیت و دفاع از پیام مسیح در برابر معارضان یهودی و غیریهودی دارد، بررسی و تحلیل نمود. در این راستا، کتاب اعمال رسولان، به مثابه حلقه ارتباط میان دو مجموعه «اناجیل» و «رسالات» پولس در سدۀ نخست به‌شمار می‌آید. افزون بر این، شبهات موجود در باب نویسنده این کتاب (لوقا) و حجیت و سبک نگارش او، و اتفاق‌نظر بر یکی‌بودن نویسنده دو کتاب اعمال و انجیل لوقا، و توالی و پیوستگی موضوعی آنها که نهایتاً این دو را ذیل عنوان «تاریخ لوقا» به منزله یک «کتاب مرجع» قرار می‌دهد، بحث و فحص می‌شود. در واقع، تبیین ویژگی‌های تاریخی، محتوایی و الهیاتی این کتاب در همسازی با بستر هلنیستی زمانه که سبب جایگاه خاص آن شده، مد نظر این مقاله‌است.

اهمیت و نقش پولس رسول درتاریخ مسیحیت امری مسلم است. زیستِ مسیحیِ پولس با مکاشفۀ روحانی او از عیسی مسیح آغاز شد؛ این رخدادِ ایمانی، آراء الاهیاتی و اخلاقیِ پولس را به بار نشاند، به‌طوری‌که قلب آموزه‌های پولس را «عرفانِ مسیح» او تلقی کرده‌اند. بر این مبنا، آموزه‌های الاهیاتی و اخلاقیِ او با هم مرتبط‌اند. عنصر اصلی اخلاقیات پولس، عشق به عنوان موهبت«روح»، در تناظر با ایمان (ثمرۀ فیض)، عنصر اصلیِ الاهیات او، تحقق شریعت حقیقی را میسر می‌کند؛ فرد مسیحی با عشق و ایمان به مسیح، که تجسم روح و فیض خداست، با کسب وضعیت وجودیِ جدیدی، به انسان جدیدِ اخلاقی متبدّل می‌شود. براساس عرفانِ پولس، «بودن در مسیح»، «خلقت جدید» در پارسایی و تقدّس را در پی دارد. این نگرش با کمک تبیین اخلاقی-عرفانی از مناسک، شریعت عشق را بجای شریعت اعمال، در آموزه‌های الاهیاتی او جایگزین می‌سازد. در این پژوهش، آموزه‌های اخلاقی پولس را با توجه به ویژگی‌های خاص شخصیت او، مواجهه با بحرانِ روحی در شریعت‌گرایی سختِ او و نهایتاً شکل‌گیری آن‌ها بر محور مکاشفۀ عرفانی‌اش از عیسی مسیح، مورد کنکاش قرار داده‌ایم. ادامه این جستار با فرض ایدۀ عرفانِ اخلاقی به اخلاقیات پولسی و رواقی و وجوه اشتراک و افتراق آن دو، پرداخته است.

خضر شخصیتی اسطوره‌ای، اسرارآمیز و پیامبرگونه است که در ارتباط با آیاتی از قرآن (کهف، 18/60-82) مطرح می شود. روایات، افسانه‌ها و حکایات گوناگونی در فرهنگ اسلامی، اعمّ از متون تاریخی، روایی و تفسیری، ادبی و عرفانی به ویژگیهای این شخصیت و همسفری او با موسی پیامبر اختصاص یافته و مسائلی چون نام و نسب خضر، پیامبر بودن یا نبودن او، علم لدنّی و معرفت باطنی که منشأ افعال عجیب و غریب اوست، عمر جاودانه‌اش، و ارتباط او با شخصیتهای دیگری چون الیاس، اسکندر، ذوالقرنین، ارمیا و دیگر شخصیتهای انجیلی مورد بحث قرار گرفته است. پژوهشگران با توجه به این مستندات، ردّ پای خضر و یا داستان او را در شخصیتهای دیگر موجود در کتاب مقدس و ادبیات ربّانی، و نیز در اساطیر، داستانها و افسانه های باستانی ملل مختلف جهان جستجو کرده و مباحث و آراء گوناگونی را ارائه نموده اند. به باور محققان غربی، برای این چهر? اسلامی نمی‌توان یک منشأ خاص در نظر گرفت، بلکه خاستگاه آن مجموعه‌ای از حکایات، افسانه‌ها و اسطوره‌هایی است که در سرزمینهای اسلامی قبل از ظهور اسلام جریان داشته است، و گفته می‌شود شخصیت خضر ترکیب و تلفیقی از عناصر مختلف و ناهمگون غیراسلامی است که در فرهنگ و ادبیات دینی مسلمانان به یک شکل منسجم و واحد ترسیم شده است. اغلب پژوهشگران ریشه‌های این شخصیت را شرقی و به ویژه سامی دانسته‌اند. ولی فرضیات دیگری نیز در تطبیق شخصیتهایی از اسطوره‌های غیرسامی مانند اساطیر یونان ، ایران باستان و ادبیات گنوسی با خضر اسلامی طرح شده که هر یک قابل تأمل و بررسی است. بعلاوه، بررسی نقش و جایگاه هر یک از عناصر و مؤلفه های داستان خضر در اساطیر کهن بشری مؤید نظریات و فرضیات فوق خواهد بود.