جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الحادگری در عصر عباسی مفهومی متفاوت و گسترده¬تر از دوره¬های پیشین داشت. در این دوره ملحد به مفهوم خدا ناباور یا انکارکننده¬ی نبوت نبود. بلکه ملحدان از دیدگاه خلفا و کارگزاران آنها کسانی بودند که نگرش¬ها و باورهای سیاسی و مذهبی¬شان در تعارض با دین اسلام بود و خلفا برای پاسداشت شریعت و حفظ وحدت امت اسلامی سرکوب آنها را واجب و جایز می¬دانستند. این ملحدان که اغلب آنها را زندیق می خواندند از گروه¬های مختلف اجتماعی با نگرش¬های متفاوت بودند. جریان¬های فکری الحادی در قالب جنبش¬های سیاسی و اجتماعی نمود می¬یافت و مبارزه با آنها مهمترین دغدغه¬ی خلفا بود. در حالی که بسیاری از آنها ماهیت مذهبی نداشتند بلکه جنبه¬ی فرهنگی و اقتصادی داشتند. هدف از این پژوهش، تحلیل رویکردهای خلفا و اندیشمندان عصر عباسی در مبارزه با زندیقگری و ارتباط آنها با فضای فکری و اعتقادی حاکم بر جامعه¬شان است. این مقاله در پی پاسخگویی به این سوال است که چرا عباسیان همواره تلاش می‌کردند جنبش‌ها و جریان¬های فکری را با دو رکن دین و زندقه پیوند بزنند؟ در این نوشتار برای درک و دریافت مفهوم زندیقگری از نظریه¬ی لوسین فبور استفاده شده است. فبور در کتاب معروفش به تحلیل الحادگری در قرون وسطی پرداخته و آن را از دیدگاه اجتماعی و سیاسی بررسی کرده است. روش تحقیق در این مقاله علی و و شیوه گردآوری داده¬ها، کتابخانه¬ای است.

دهه 1958-1968 م. از مهم‌ترین مقاطع تاریخ معاصر عراق است که در طول آن حوادث مهمی در این کشور به وقوع پیوست و به انتقال پی‌درپی قدرت سیاسی بین احزاب و گروه‌ها انجامید. پرسش‌های اساسی این پژوهش چنین است: جایگاه و نقش آیت‌الله سید محسن حکیم به ‌عنوان زعیم و رهبر حوزه نجف در تحولات سیاسی این دهه چه بود؟ دستاوردها و میراث وی برای جامعه شیعیان عراق و نهاد مرجعیت شیعه چگونه ارزیابی می‌شود؟ گروه‌ها و احزاب فعال عرصه سیاسی‌اجتماعی عراق در این دهه، با وجود تمامی اختلافات در مبانی فکری و ایدئولوژیک، در مقابله با شیعیان و سرکوب آنها اتفاق نظر داشتند؛ در این سال‌ها آیت‌الله حکیم به ‌عنوان برجسته‌ترین مرجع شیعیان عراق و رهبر حوزه نجف در قالب بازیگری مهم در فضای سیاسی‌اجتماعی این کشور حضور یافت. مهم‌ترین دستاورد وی خاتمه‌دادن به حدود نیم‌ قرن انفعال و سکوت حوزه نجف در قبال تحولات سیاسی‌اجتماعی جهان اسلام و ناکام‌گذاشتن نظام‌های سیاسی حاکم بر عراق در منزوی‌کردن جامعه شیعیان و نهاد مرجعیت شیعه است. این پژوهش با اتکا به اطلاعات موجود در منابع تاریخی و با رویکردی توصیفی‌تحلیلی در صدد است این موضوع را بکاود.