جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

استعاره مفهومی به عنوان یکی از مهمترین نظریه‌های شناختی، حوزۀ وسیعی از زبان و تجارب را تشکیل می‌دهد که در آن یک حوزۀ مفهومی بر اساس حوزۀ مفهومی دیگر فهمیده می‌شود. یکی از مؤلفه‌های مورد توجه در استعاره مفهومی، مفهوم سازی است که زبان با ایفای نقش در این فرایند، زمینه فرایندهای پیچیده تلفیق مفهومی را فراهم می‌نماید. مفهوم نفس به عنوان یکی از مباحث مهم موجود در نهج البلاغه، در قالب‌های استعاری گوناگونی نمود یافته و بررسی چگونگی مفهوم سازی آن می‌تواند تناظرها و زوایای نهفتۀ محتوایی موجود در آن را، فرادید مخاطب قرار دهد. بر این مبنا پژوهش حاضر با روش توصیفی– تحلیلی به چگونگی مفهوم سازی نفس در خطبه های نهج البلاغه پرداخت و به این نتایج دست یافت که امام علی علیه السلام جهت تبیین مفهوم نفس از حوزه‌های مبدأ متفاوتی چون؛ انسان، سرمایه، کالا، حیوان سرکش و... بهره برده و نام نگاشت نفس به مثابۀ انسان از بسامد بالایی برخوردار است و بازنمایی نفس بر این مبنا، این امکان را برای مخاطب فراهم می‌نماید تا از طریق حوزه‌های ملموس‌تر، به درک آسانتر و گسترده‌تری نسبت به لایه‌های مختلف نفس برسد.

از موضوعات مورد پژوهش در ادبیات تطبیقی بین دو ادبیات به طور عام و ادبیات عربی و ادبیات فارسی به طور خاص، جلوه‌های عرفانی است که به بررسی مصادر، الفاظ و مفاهیم عرفانی بین اثر دو ادیب می پردازد، نقاط اشتراک و افتراق، تأثیر و تأثر دو ادیب و ادبیات آنها بررسی می‌شود، ادبیات ملی یک کشور را غنی می‌کند، باعث تبادل افکار و توسعه فرهنگی می‌شود و اینگونه ادبیات یک ملت را بر جهان عرضهمیدارد لذا در این جستار، سعی شده است جلوه‌های عرفانی دو شاعر معروف عربی و پارسی - ابن فارض مصری و خواجه حافظ شیرازی - در چارچوب ادبیات تطبیقی و روش مقایسه ای بررسی شود اما آنچه قابل اثبات می‌باشد این است که هر دو شاعر معروف، قدر اشتراک هایی در آبشخورها (قرآن، احادیث، عرفان ادیان، اشعار پیشین) و زبان عرفانی (اصطلاحات و واژگان) دارند و در مفاهیم اساسی عرفانی مانند تجلی، عشق، ولایت، ملامت و سمبولهای عرفانی قابل مقایسه‌اند و با توجه به تحلیل‌های انجام شده از زندگی اجتماعی و ادبی دو ادیب معروف، خواجه حافظ شیرازی (شاعر عارف) از ابن فارض مصری (عارف شاعر) به طور غیر مستقیم یعنی از طریق تعلّم در مکتب‌های زمانه اش، تأثیر پذیرفته است.