جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله عناوینی که از دیرباز در قرآن‏ کریم، به معرکه آرای گوناگون مفسّران کشیده شده، تبیین هویت فاعل زینت‌گری در آیه چهارده سوره آل‌عمران است که در آن، از موضوعِ تزیین شهوات و محبّت مردم نسبت به زنان، فرزندان، اموال، اسبان، چهارپایان و زراعت، سخن به میان آمده است. در تبیین ماهیت فاعل تزیین، دو احتمالِ «خدا» و «شیطان»(یا «نفس امّاره») مطرح شده است. علامه طباطبایی ذیل آیه، با بررسی آیات مشابه و تبیین آرای مفسّران پیشین، فاعل زینت‏گری را شیطان می‏داند. پس از ایشان علامه فضل‏‏الله، ضمن نقد آراء علامه، فاعل زینت‏گری را خدا دانسته است. علیرغم انجام پژوهش‌هایی با موضوع تطبیق آرای دو مفسّر یاد شده، تاکنون پژوهشی پیرامون اختلاف فوق، انجام نشده است؛ از این رو، مقاله حاضر ابتدا با روش توصیفی-تحلیلی به تبیین نظر علامه طباطبایی ذیل آیه و تطبیق نظر تفسیری ایشان با نظر علامه فضل‌‏الله پرداخته و در ادامه، با نقد و بررسی ادلّه طرفین، این نتیجه برای نگارنده حاصل شد که نقدهای علامه فضل‌‏الله به علامه طباطبایی، ذیل آیه مورد بحث، وارد نبوده و دیدگاه علامه طباطبایی، به صواب نزدیک‌‌‏تر است

بررسی ساختار هندسی آیات قرآن کریم بر پایه اهداف سور، روی‌آورد جدید دوران معاصر است که از آن، با عنوانِ تفسیر ساختاری یاد می‌شود. در این روش، روابط بین آیات در پرتو غرض سوره کشف شده و با توجه به ساختار سوره و سیاق آیات، می‌توان به معنای روشن و منطقی آیات دست یافت. هدف مقاله حاضر، بررسی ساختاری سوره مبارکه مُلک است که با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر برخی از تفاسیر شیعه و اهل سنّت و با تأکید بر تفسیر شریف المیزان، سامان یافته است. بررسی‌ها، نشان‌‌ می‌دهد که هدف اصلی این سوره، ناظر به تبیین و توصیفِ فرمان‌روایی و ربوبیت عامه الاهی بر جهان هستی و زندگی انسان‌هاست و مواردی هم‌چون دلایلِ این ربوبیت و فرمان‌روایی، تأثیر اعتقاد به ربوبیت خدا در سرنوشت اخروی انسان‌ها و نشانه‌‌های تدبیر و ربوبیت الاهی در زندگی انسان‌ها، به عنوان اهداف فرعی و ثانوی، مورد توجه بوده‌اند.

هدف قرآن، عبرت پذیری از اقوام گذشته است. یکی از این اقوام، قوم فرعون است. بسیاری از اصول و سنّت‌هایی که خداوند متعال در سرتاسر این کتاب شریف، به صورت کلّی بیان فرموده‌است، در داستان قوم فرعون به چشم می‌خورد. نگارنده در این جستار، نخست، آل فرعون و گسترۀ کاربرد آن را در آیات قرآن بررسی کرده و در ادامه به تبیین ویژگی‌های اخلاقی، فرهنگی، عقیدتی و رفتاری آنان در قرآن کریم و تفاسیر فریقین پرداخته و در نهایت، از عذاب‌ها و گرفتاری‌های آل فرعون در دنیا و آخرت، سخن به میان آورده است.

قرآن کریم که کتاب هدایت و انسان‌سازی است، در معرّفی چهره‌‏های برتر انسانی، تنها به پیامبران بسنده نکرده و به تبیین سیره و منش افراد دیگری هم پرداخته که در کنار انبیاء راه رستگاری و سعادت را به دیگر مردمان نمایانده‌اند. یکی از این شخصیّت‌های مبارز و دیندار، مؤمن آل‌یاسین است. او که در تفاسیر فریقین، اغلب با نام حبیب نجّار یاد شده است، به محض ورود رسولان به شهر خود، به آنان ایمان آورد و هنگامی که از تکذیب انبیاء توسّط قومش آگاهی یافت، با قوم خود با لحنی موعظه‌گر و دلسوزانه شروع به سخن نمود و در ارشاد و راهنمایی آنان کوشید. وی به تصریح قرآن کریم، به خدای متعال و روز قیامت یقین داشت، از پرستش بُتان بیزاری می‌جست و با اعتقاد کامل به بعثت انبیاء، سعی در دفاع از آنان داشت تا جایی که در این راه به شهادت رسید. سخنان گوهربار وی در آیات 20 تا 27 سوره یس آمده است. این مقاله به بررسی ویژگی‌های فکری و عقیدتی، رفتار، سخنان و دیدگاه‌های این انسان دیندار و چگونگی اثرگذاری وی در نهضت حضرت عیسی× از نگاه آیات نورانی قرآن کریم و تفاسیر فریقین پرداخته است.

انسانهایی در عرصه ی اجتماع پدید آمده اند که خود و زندگی خویش را وقف اصلاح بشریّت نموده و راه سعادت را به آنان نمایانده اند. این گروه نه تنها از صفات رذیله ای همچون خودخواهی، تکبّر و غرور پیراسته بوده اند، بلکه جامعه ی بشری را به تهذیب نفس و پاکیزگی روح و نوع دوستی دعوت نموده و حتّی خود را فدای راه و هدف خویش نموده اند. قرآن کریم نیز که یک کتاب هدایت و انسان سازی است، در معرّفى چهره ‏هاى برتر انسانیّت، تنها به انبیاء اکتفا نکرده و سیره و منش چنین افرادی را نیز براى جامعه ی انسانى ترسیم نموده است. دو تن از این شخصیّت های مبارز و دیندار، مومن آل فرعون و مومن آل یاسین اند.مومن آل فرعون فردی از گروه قبطیان و از نزدیکان فرعون بوده، بطوری که برخی او را پسر عمو یا پسرخاله ی فرعون و ولیعهدِ وی دانسته اند. وی مسئولیّت حفاظت ازخزائن وگنجینه‌ های فرعون را برعهده داشته و ظاهرا سازنده ی همان صندوقی بوده که مادرِ موسی (ع) بوسیله ی آن، او را در میان رود نیل انداخت. برخی نیز او را رئیس پلیس فرعون دانسته اند. او به موسی (ع) ایمان داشت، امّا ایمانش را مکتوم می داشت و خود را موظّف به دفاع از او می دید. شخصى بود هوشیار، دقیق و وقت شناس و از نظر منطق بسیار قوى که در لحظات حسّاس به یارىِ موسى (ع) شتافت و او را از یک توطئه ی خطرناک قتل رهایى بخشید، لذا به جهتِ حفظ جان موسى (ع) و مخالفت با فرعونِ ستمگر، مورد ستایش قرار گرفته و داستان اعتراض و سخنان گوهربار وی در برابر فرعونیان، در آیات 28- 45 سوره ی غافر، مطرح گردیده است.مومن آل یاسین نیز فردی از مردم شهر انطاکیه بوده که وقتی حضرت عیسى (ع) رسولانى را براى هدایت مردمِ آن شهر، بدانجا فرستاد و رهنمودها و مواعظ تبلیغی آنان در دلهاى مردمِ شهر تأثیرى نگذاشت، گام به عرصه ی تبلیغ نهاد. وی به محض ورود رسولان، به آنان ایمان آورد و با اینکه خانه ی وی درکنار دورترین دروازه ی شهر بود، وقتی باخبر شد که قومش، رسولان را تکذیب کرده و بر قتلشان کمر بسته‏ اند، شتابان سررسید و با قومش شروع به سخن گفتن نمود و سعی در ارشاد و راهنمایی ایشان داشت. گفتنی است که سخنان گوهربار وی در آیات 20- 27 سوره ی یاسین، مطرح گردیده است.این تحقیق به بررسی شخصیّت حقیقی، حقوقی و عملکرد این دو انسانِ همیشه دیندار از نگاه آیات قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السّلام می پردازد و سعی در تبیین اهداف و روش های تبلیغی آنان دارد.