جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بسیارند مستشرقانی از جهان غرب که در برابر حقایق و عظمت بی‌کران قرآن سرِ تعظیم فرود آورده‌اند و به اعجاز این کتاب آسمانی در ساحت‌های گوناگون بیانی، علمی، معرفتی و غیره اذعان داشته‌اند، ولی همچنان برخی دیگر از مستشرقان به شیوه ادبی و بیانی قرآن و بهره‌مندی از فنون فصاحت و بلاغت همانند «تکرار» در آیات، الفاظ، قصص قرآنی اشکالات و نقدهایی مطرح کرده‌اند. این مطالب دست‌مایه طعن و ادعای عدم اعجاز و یا عدم وحیانی بودن قرآن قرار گرفته‌ است. مقاله حاضر علاوه بر نقل و نقد دیدگاه‌های مستشرقان، در مقام بیان انواع و علل وجود تکرار در قرآن و تبیین سِّر بلاغی مکررات آن می‌باشد. با توجه به علوم و فنون بلاغی و اهمیت و کارکرد تکرار در مقام ادب و بیان، شایسته است نگاه نوینی به وجود تکرار در قرآن کریم صورت پذیرد. این مقاله درصدد تحلیل و تبیین این مهم است.

میل و گرایش انسان به دین، مسئله‌ای ذاتی، عمیق و ریشه‌دار است. اما باور به قلمرو و کارکردهای آن از مقولات اختلافی میان دین‌پژوهان است. آیا دین غیر از کارکردهای فردی، ناظر به حیات سیاسی ـ اجتماعی هم دارای کارکرد است؟ در میان دین‌پژوهان مسلمان، سیدجمال‌الدین اسدآبادی به عنوان یک کنشگر مسلمان و مصلح اجتماعی اهتمام ویژه‌ای به مسئله جامعیت‌ دین و کارکردهای آن دارد. براساس یافته‌های این تحقیق بحث از جامعیت دین، از منظر سید از مباحث مهم بوده و در آثار خود مبتنی بر باور به جامعیت دین به کارکردهای فراوانی از آن اشاره می‌کند. پذیرش حضور فعّالِ دین در مناسبات اجتماعی ـ سیاسی مربوط به ویژگی اصلی دین‌شناسی سید است و آن پذیرش عقلانیت اسلامی است که در پرتو آن باور به ورود و دخالت دین در تمام شئون زندگی بشری مطرح می‌شود.

سید جمال الدین اسدآبادی عالم دینی و مصلح اجتماعی سدۀ اخیر جهان اسلام است که دغدغۀ اصلاح و حل مشکلات و نابسامانی‌های جامعۀ اسلامی را داشت. مبنای وی برای درمان و برون رفت از انحطاط جوامع اسلامی، حضور مؤثر آموزه‌های قرآنی در تمام شئون اجتماعی و «بازگشت به قرآن» بود و با این رویکرد دستورهای زندگی سعادتمند دنیوی و اخروی بشر را از قرآن استنباط کرد. از این رو گرایش وی در تفسیر قرآن «گرایش اجتماعی» بود که از آیات قرآن پیامی برای آسایش و پیشرفت زندگی انسان معاصر به ارمغان آورد. آرمان اصلاحی سیدجمال تشکیل جامعۀ اسلامی بود که وحدت بر سراسر آن حاکم باشد. وی راه وصول به وحدت در جهان اسلام را در دو بخش کلی تحلیل نمود: 1) مقتضیات و عوامل ایجاد وحدت؛ 2) موانع پیش روی ایجاد وحدت. وی ‌با شیوه‌ای تحلیلی- استنادی به تفسیر آیات قرآن کریم و تبیین و بررسی این دو عامل اساسی می‌پرداخت.