جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

وجوب خمس که از آیه 41 سوره انفال فهمیده می‌شود، از فروع دین اسلام و مورد اتفاق همه‌ی مسلمانان، در بعضی وجوه همچون مفهوم و گستره واژه غنیمت میان علمای فریقین اختلاف نظر وجود دارد. علمای شیعه با استناد به مطلق بودن واژه غنیمت و کلمات تأکیدی و کلمه «من شیء» در آیه و روایات معصومین (علیهم السلام) به هر بهره‌ای که انسان بدست آورد غنیمت می‌گویند. علمای اهل‌سنت نیز از آن جا که در معنی اصلی آن قیدی وجود ندارد و با استناد به کلمه «من شیء» و روایات پیامبر(صلی الله علیه و آله)، واژه غنیمت را در هر چیزی که انسان بدست می‌آورد، معنا کرده‌اند ولی به خاطر دلایل عرفی آن را مقید به غنائم جنگی می‌دانند چراکه ‌روایات پیامبر(صلی الله علیه وآله) که تنها تقسیم غنائم را بیان کرده، هرگز بیانگر انحصار خمس در غنیمت جنگی نیست و تفسیر غنائم به غنائم جنگی از سوی تابعین، بیشتر نتیجه اجتهاد آنهاست. این مقاله در تلاش است با بهره‌گیری از روش کتابخانه‌ای و تحلیلی ـ توصیفی به بررسی واژه غنیمت از منظر علمای شیعه و اهل سنت پرداخته تا دلایل اختلاف نظر علما آشکار گردد.

یکی از ضرورت ها در تفسیر صحیح آیات قرآن کریم، تسلط بر علوم قرآن و قواعد تفسیر است. در میان علوم قرآن، اولین علمی که تکون یافت علم قرائتلفاظ قرآن بود. در علم قرائت علاوه بر اصول و قواعد قرائت؛ اشکال مختلف قرائت کلمات نیز بررسی می­شود، تا با توجه به ساختار کلام و سیاق جمله و سازگاری در معنا و مفهوم بهترین و صحیح­ترین قرائت صورت پذیرد. لذا با توجه به اهمیت بسیار و تأثیر علم قرائت بر فهم صحیح آیات در این مقاله نگارنده بر آن است بر اساس گردآوری داده­ها و روش تحلیلی - توصیفی به بررسی موارد اختلاف قرائات سوره مبارکه انبیاء از منظر مفسران شیعه و اهل سنت پرداخته تا با طراحی رهیافت جدید با توجه به قرائت­های مختلف، تفسیری دقیق­تر از آیات قرآن ارائه دهد. در این مقاله با بررسی اختلاف قرائات سوره مبارکه انبیاء دانسته شد که در این سوره 21 آیه دارای اختلاف قرائت هستند که 14 مورد آن در معنای آیه مؤثر بوده و 7 مورد آن تغییر در معنا ایجاد نمی­کند، البته در نهایت مفهوم یکسانی را از آیه می­رساند و تنها در حد تغییراتی بسیار جزئی است. پس به طور کلی اختلاف قرائات در حد تغییراتی مانند مبالغه، تأکید، اعراب و یا اختلاف در کیفیت قرائت از لحاظ اماله، فتح، ادغام، تفخیم، ترقیق ، اظهار است که بررسی سیاق آیات، توجه به قواعد ادبیات عرب، سازگاری معنایی و انسجام در الفاظ، می­تواند محقق را در فهم تفسیر صحیح آیات یاری رساند.