جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امروزه الگوهای متعددی برای حکومت و نظام سیاسی مطرح است که براساس مبانی و اهداف تعیین‌شده برای آن حکومت، جایگاه تربیت در آنها تعیین می‌گردد. قرآن کریم نیز اهداف متعددی را همچون تزکیه، شکوفایی علمی، عدالت و قسط، امنیت و... برای حکومت اسلامی تعیین کرده است که برای تحقق آن اهداف الزاماتی وجود دارد که یکی از مهم‌ترین الزامات، تربیت صحیح است. این مقاله درصدد آن است که براساس اهدافی که قرآن کریم برای حکومت تعیین کرده است، جایگاه تربیت را به‌عنوان یکی از الزامات تحقق اهداف تعیین کند و درنهایت به این نتیجه می‌رسد که جایگاه تربیت در حکومت یک جایگاه محوری است و سایر اهداف حکومت که در قرآن کریم تعیین شده‌اند یا نسبت به تربیت نقش تمهیدی و مقدمی دارند و یا از آثار تربیت هستند. هدف از این تحقیق بررسی نظری و نظریه‌پردازی در خصوص مسئله‌ای است که تحقق آن، کارایی چشمگیری در نظام حکومت‌داری اسلامی دارد. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی بوده است و در تحلیل از روش تفسیر موضوعی استفاده شده است؛ البته برای ایجاد ارتباط معرفتی بین علوم انسانی و تعالیم قرآنی، روش «تولید علوم انسانی با پشتوانه تعالیم بنیادی قرآن به‌مثابه مفروضات نظری» به کار گرفته شده است.

یکی از دغدغه‌های مربّیان تربیت اسلامی، تربیت در ساحت اقتصادی است. در راستای اولین گام این است که اهداف تربیت اقتصادی از منظر قرآن تبیین گردد و بدین تربیت سایر مؤلفه‌های تربیت اقتصادی همچون اصول و روش‌ها نیز جهت‌دهی شود. مربّیان نیازمندند که اول اهداف تربیت اقتصادی را تعیین کنند. هدف پژوهش این است که اهدافی که خداوند متعال در قرآن در رابطه با تربیت اقتصادی بیان کرده، جمع‌آوری شود و در چارچوب علمی ارائه شود تا مورداستفاده دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت قرار گیرد و متربیان خود را برای رساندن به این اهداف تلاش کنند. روش این تحقیق توصیفی - تحلیلی است. در این مسیر بیشترین استفاده از سه تفاسیر نمونه، المیزان و تفسیر اطیب‌البیان شده است. نتیجه تحقیق، دستیابی به یازده هدف اجتماعی تربیت اقتصادی از منظر قرآن است. این اهداف یا مربوط به بینش است که ازجمله شناسائی قوانین و مقررات اجتماعی - اقتصادی، اعطای بینش نسبت به رشد معنوی متربی، رفاه عمومی جامعه، و شناسایی متربی به حقوق دیگران است. یا اهداف مربوط به گرایش است که ازجمله ایجاد انگیزه متربی در جهت خدمت‌رسانی به دیگران، اهتمام متربی به آبادانی دنیا در راستای آخرت و طمع نداشتن به اموال دیگران و جهت‌دهی به آموزش و مهارت‌های اقتصادی است یا مربوط به رفتار متربی است که ازجمله دعوت متربی به عدالت اجتماعی، جهت‌دهی متربی به اصلاح جامعه، جهت‌دهی متربی به پرورش فرهنگ کار و جلوگیری از دین‌فروشی است.

در این رساله نخست درباره اهمیت، وسعت و کلیات مربوط به قاعده بحث گردیده و سپس به مفهوم‌شناسی اصل قاعده « لاضرر» پرداخته شده است. در ادامه ادله قاعده از «کتاب» و «سنت» ذکر گردیده است و در بخش سنت که مهم‌ترین دلیل قاعده است، سند، معانی مفردات و مبانی مختلف در معنای حدیث مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین به برخی از مباحث در خصوص این قاعده که اغلب از سوی فقهای شیعه و با عنوان «تنبیهات قاعده لاضرر» مورد بررسی قرار گرفته است، در این رساله به دلیل اهمیت و عمق علمی آن در ضمن فصلی با همین عنوان اشاره اجمالی شده است.