جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‌مقاله «همسران پیامبر» اثر باربارا فرییر استواسر در جلد پنجم دایرةالمعارف قرآن لیدن منتشر شده است. وی با استناد به منابع اهل سنّت ابتدا به معرفی تعداد و اسامی همسران پیامبر(ص) پرداخته و بعد از بیان آیات مربوط به همسران پیامبر(ص) به چگونگی تصاویر همسران پیامبر در منابع حدیثی و تاریخی قدیم و جدید می‌پردازد. بررسی میزان اعتبار و سنجش این مدخل به دلیل ارتباط با سیره پیامبر اکرم(ص) و اصل عصمت آن حضرت، امری مهم و ضروری است. این پژوهش با شیوه توصیفی ـ تحلیلی و با مطالعه کتابخانه‌ای به بررسی و نقد مدخل همسران پیامبر از دایرةالمعارف قرآن می‌پردازد. نویسنده این مدخل اگرچه به‌صورت کلی مطالب قابل‌توجهی را تبیین و گزارش کرده است؛ امّا به دلیل استناد به منابع اهل سنت دچار کاستی و ضعف‌هایی شده و مطالبی را ذکر کرده است که با آیات قرآن و تاریخ قطعی در خصوص سیره پیامبر(ص) ناسازگاری دارد. از مهم‌ترین اشکالات این مدخل، نسبت‌دادن اموری نادرست و جعلی به پیامبر(ص) در زندگی خانوادگی و پایین آوردن حرمت رسول خدا(ص)، بالا بردن جایگاه برخی همسران آن حضرت و عدم جامعیت آن در منابع مورد استفاده است. این نوشتار درصدد است محورهای قرآنی این مدخل را با استناد به منابع معتبر اسلامی نقد کند.

ازآنجایی‌که دایرة‌المعارف قرآن لیدن مرجعی علمی برای پژوهشگران انگلیسی‌زبان در جهت شناخت اسلام و معارف والای قرآن محسوب می­گردد؛ بررسی و تعیین میزان اعتبار و اتقان مقالات آن نیز امری لازم و ضروری است؛ لذا نوشتار حاضر با مراجعه و استناد به منابع کتابخانه‌ای و روش توصیفی- تحلیلی و با رعایت اصل انصاف و واقع‌نگری، به بررسی و نقد علمی مقاله علی بن ابیطالب (ع) از این دایرة‌المعارف پرداخته است. یافته­های پژوهش پیش‌رو حاکی از آن است که نویسنده­ی این مدخل- علی آسانی- نه‌تنها از معرفی کامل و جامع حضرت علی (ع) ناتوان بوده، بلکه به دلیل عدم رجوع به منابع متعدد و اصیل شیعی، برخی از فضایل این امام بزرگوار را به‌طور صحیح و دقیق بیان نکرده است. این بیانِ ناصحیح علاوه بر اینکه موجب تحریف حقیقت گشته، مخاطبان این دایرة‌المعارف را نیز از فهم صحیح نسبت به سیمای واقعی بزرگ­ترین شخصیت جهان اسلام پس از رسول خدا (ص) محروم ساخته است.

شناخت دیدگاه‌های خاورپژوهان درباره بازتاب داستان‌های انبیاء در قرآن، با هدف نقد و بررسی آن ها، ضرورتی انکارناپذیر است. پژوهش حاضر، سعی دارد به نقل و نقد آراء مئیر یاکوپ قستر، خاورشناس لهستانی و یهودی درباره داستان خلقت آدم(ع) بپردازد. در این پژوهش از روش مطالعه کتابخانه‌ای با رویکرد آن تحلیلی-انتقادی استفاده شده است. اگرچه بررسی دیدگاه‌های قستر در خصوص داستان آدم(ع) مرکز توجه و تحلیل بوده است اما به منظور تکمیل بحث از نظرات عالمان مسلمان نیز استفاده شده است. نقل گسترده روایات خلقت آدم(ع) از منابع اسلامی، نشان‌‌دهنده پژوهش عمیق قستر در منابع روایی-تفسیری است. تقطیع روایات تفسیری، ذکر اسرائیلیات، برداشت سطحی و نادرست از آیات قرآن، استفاده گسترده از روایات ضعیف و نقل روایات متناقض، از جمله نقدهای اساسی در پژوهش‌های قستر به شمار می آید.

نقد و تحلیل شبهات مستشرقان پیرامون تناسب آیات است. پژوهش حاضر در دو بخش و هشت فصل تدوین شده است. نویسنده ضمن ارائه تقسیم بندی دیدگاه های مختلف در مورد تناسب آیات، به تحلیل هر یک از اقسام تناسب پرداخته و وجوه تناسب را نیز یادآور شده است. وی مجموع دیدگاه های مختلف را در دو دستة موافقان و مخالفان تناسب آیات قرار داده و با ارائه ادلة موافقان و نقد دلایل مخالفات ثابت می کند که تمام آیات قرآن از تناسب کامل برخوردارند و دربارة ادله و شبهات مخالفان چنین نتیجه گرفته که بیشتر مخالفت ها به علت عدم قدرت در یافتن ارتباط بین آیات قرآن بوده است. نویسنده در ادامه به بررسی برخی از شبهات مستشرقان از قبیل ساختگی بودن قرآن به دست پیامبر(ص)، گسیختگی و پراکندگی در عبارات قرآن و تکرارهای فراوان و ملال آور در قرآن، پرداخته و پاسخ داده است. در پایان نیز مصادیق آیاتی که از سوی مستشرقان و مخالفان، عدم تناسب آن ها ادعا شده است، مورد تحلیل و بررسی قرار داده است.